[D66] D66 en het referendum

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Vrij Nederland
Datum:  11 november 2016
Auteur: Max van Weezel
URL:    
https://www.vn.nl/hoe-d66-referendum-klauwen-populisten-probeert-redden/
Ref:    https://www.uitgeverijbalans.nl/boeken/redelijk-radicaal/


Hoe D66 het referendum uit de klauwen van populisten probeert te redden
-----------------------------------------------------------------------
   Redelijk radicaal. Vijftig jaar D66.
   Thom de Graaf en Alexander Rinnooy Kan
   Uitgeverij Balans

Thom de Graaf had het grootste gelijk van de wereld toen hij in 
Buitenhof een paar weken geleden zei dat het een hardnekkig misverstand 
is dat D66 het referendum heeft uitgevonden. De volksraadpleging haalde, 
anders dan de gekozen minister-president en het districtenstelsel, het 
manifest dat de jonge hervormingspartij in 1966 publiceerde niet. Er was 
nadere studie naar nodig, oordeelde de eerste generatie Democraten. Het 
referendum komt uit het rapport dat de staatscommissie-Biesheuvel 
halverwege de jaren tachtig schreef over de 'vergroting van de 
kiezersinvloed op de beleidsvorming van de regering.'

In die staatscommissie zaten overigens wel twee prominente Democraten: 
oud-minister van Volkshuisvesting Hans Gruijters en staatsrechtsgeleerde 
Jan Vis. D66 was ook de eerste partij die het voorstel enthousiast 
omarmde. Het ging toen om het zogenaamde correctief referendum: de Kamer 
kan een eenmaal aangenomen wet voor een second opinion aan de bevolking 
voorleggen en de uitslag van die volksraadpleging is dan bindend. In 
1999 sneuvelde het correctief referendum tijdens de Nacht van Wiegel in 
de Eerste Kamer.

Op dit moment kent Nederland alleen een niet-bindend, raadgevend 
referendum: 300.000 burgers kunnen een volksraadpleging aanvragen en als 
de kiesdrempel van dertig procent wordt gehaald is de uitslag geldig. 
Maar kabinet en Kamer hoeven de vox populi niet te gehoorzamen. Die 
regeling kwam tot stand op initiatief van PvdA, GroenLinks en D66. Op 
aandringen van de Eerste Kamerfractie van de SP werden ook 
internationale verdragen aan de lijst van referendabele onderwerpen 
toegevoegd. De initiatiefnemers namen dat over. Sinds het raadgevend 
referendum werd gekaapt door Geert Wilders, Thierry Baudet en Jan Roos 
en het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraine in april 
met een nipte meerderheid werd verworpen, krabben steeds meer 
centrumlinkse politici zich achter de oren. Vooral D66 heeft spijt van 
de Wet raadgevend referendum waaronder de handtekeningen van Boris van 
der Ham en Gerard Schouw prijken.

Ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van de hervormingspartij 
verscheen de bundel 'Redelijk radicaal.' De ene na de andere auteur 
betuigt zijn afschuw over de uitkomst van het Oekraine-referendum. 
Fractieleider in de Eerste Kamer Thom de Graaf: 'Het moet te denken 
geven dat uitgerekend populistische politici de grootste voorstanders 
lijken te zijn van referenda.' Oud-Europarlementarier Bob van den Bos: 
'Vooral het onderwerp Europa leent zich goed voor leugen en bedrog omdat 
maar zo weinigen er het fijne van weten. Dit betekent ook dat D66 zich 
moet keren tegen volksraadplegingen over Europese verdragen. Deze 
referenda staan haaks op D66-waarden als politieke verantwoording voor 
genomen besluiten, zorgvuldige belangenafweging en democratische 
beginselen (..) Politiek gezien zetten de referenda de deur wijd open 
voor ongeremde nationalistische en anti-immigratie retoriek.' 
Oud-minister van Justitie Winnie Sorgdrager: 'Een referendum moet alleen 
dienen voor praktische en overzichtelijke lokale vraagstukken.' 
Partijveteraan Eddy Schuyer: 'Opmerkelijk is dat, blijkens een onderzoek 
van begin juni 2016, het grootste percentage tegenstanders van referenda 
te vinden is onder de D66-kiezers!'

Bij Buitenhof slaagde De Graaf er vaardig in over het feit heen te 
praten dat het Oekraine-referendum nooit mogelijk zou zijn geweest 
zonder de initiatiefwet die zijn partijgenoten Van der Ham en Schouw 
samen met PvdA en GroenLinks indienden. Volgens hem was D66 eigenlijk 
altijd alleen voor het bindend correctief referendum geweest en niet 
voor 'halfbakken oplossingen'. Van een raadgevend referendum als 
'Oekraine' was hij niet langer gecharmeerd. In het internettijdperk was 
het veel te makkelijk om 300.000 steunbetuigingen te verwerven. Dat 
moesten voortaan minimaal 600.000 handtekeningen en likes zijn. En die 
kiesdrempel van dertig procent was zijns inziens te laag. Kon dat niet 
vijftig procent worden? De Graaf stelde voor dat bij de volgende 
kabinetsformatie te regelen. Zo proberen de zindelijke burgerheren en 
-dames van D66 het referendum uit de klauwen van de populisten te 
redden. Redelijk is dat standpunt zeker, maar radicaal?

--------
(c) 2016 Vrij Nederland