[D66] EU-burgers hunkeren naar daadkracht

Sat Aug 27 12:59:28 CEST 2016

Bron:   Trouw
Datum:  26 augustus 2016
Auteur: Christoph Schmidt
URL:    
http://www.trouw.nl/tr/nl/39682/nbsp/article/detail/4365013/2016/08/26/EU-burgers-hunkeren-naar-daadkracht.dhtml

EU-burgers hunkeren naar daadkracht
-----------------------------------

In een reeks onderonsjes van EU-regeringsleiders ontmoeten Rutte en 
Merkel elkaar vandaag. Wat is er toch gaande, twee maanden na het 
Brexit-referendum? Correspondent Christoph Schmidt voorspelt een 
machtsgreep in de top van Europa.

Het is de afgelopen jaren een staande uitdrukking geworden in Brussel: 
'niets doen is geen optie'. EU-functionarissen gebruiken deze 
toverformule als ze een omstreden voorstel moeten verdedigen. Nieuwe 
miljarden storten in de Griekse schatkist? Niets doen is geen optie. 
Sancties tegen Rusland wegens de Oekraine-crisis? Niets doen is geen 
optie. Een deal sluiten met het onberekenbare Turkije om de 
vluchtelingenstroom naar de Griekse eilanden in te dammen? In dat geval 
was niets doen zeker geen optie.

We schrijven eind augustus, ruim twee maanden na het Brexit-referendum, 
de grootste tegenslag die het Europese samenwerkingsproject ooit heeft 
moeten verduren, en al die tijd is niets doen kennelijk wel een optie 
geweest. Illustratief was de reactie op 24 juni - de inkt van de Britse 
'Leave'-uitslag was nog niet droog - van premier Rutte in Brussel. Zijn 
boodschap: kalm aan, geen man overboord, de Britten zijn en blijven onze 
vrienden, mijn prioriteit is het belang van Nederland, Nederland en 
Nederland. Is er dan echt niemand die het Europese project na het 
Brexit-drama op z'n minst een schijn van geloofwaardigheid wil geven?

Opmaat voor topontmoeting

Niet dat de EU-leiders stilzitten - integendeel. 'EU-president' Donald 
Tusk en de Duitse bondskanselier Angela Merkel reizen, los van elkaar, 
als een wervelwind door Europa. Vandaag ontvangt Merkel premier Rutte en 
diens ambtgenoten uit Denemarken, Finland en Zweden. Deze week spreekt 
de bondskanselier met vijftien regeringsleiders, vooral aan de oostkant 
van de EU. Maandag troffen de 'grote drie' elkaar al op het Italiaanse 
eilandje Ventotene: Merkel, de Franse president Hollande en de 
Italiaanse gastheer Renzi. Veel meer dan obligate slotverklaringen over 
de veerkracht van de EU kwam daar niet uit. Alle gesprekken dienen als 
opmaat voor een buitengewone, informele topontmoeting van 27 
regeringsleiders (de Britse Theresa May is niet uitgenodigd) in de 
Slowaakse hoofdstad Bratislava op 16 september.

Apatisch

Gepraat wordt er volop, maar wat wordt er gedaan? Niets doen is toch 
geen optie? Zowel burgers als politici lijken de Brexit tot nu toe 
apatisch te ondergaan. Dat komt deels door het zomerreces, maar een 
sluitende verklaring is dat niet. Sinds het Britse referendum wekt de EU 
de indruk van een aan het asfalt vastgeplakt konijn, starend in de 
koplampen van een reeks aanstormende auto's. Iedereen weet hoe die 
auto's eruit zien. In oktober is er een Hongaars referendum over de 
verplichte EU-asielzoekersquota waarvan we de uitslag nu al weten: de 
Hongaarse burgers willen helemaal niet dat 'Brussel' vluchtelingen hun 
kant op stuurt. En dan zijn er volgend jaar landelijke verkiezingen in 
Duitsland, Frankrijk en Nederland. Als het konijn aan de grond genageld 
blijft en er niets verandert, zullen de anti-EU-krachten die 
verkiezingen makkelijk winnen en is het konijn dood.

Je kunt je bijna niet voorstellen dat Merkel, Hollande, Renzi, Tusk en 
ook Rutte daarvan niet doordrongen zijn. Tegen de achtergrond van al hun 
vlieg- en praaturen zou je toch het vermoeden kunnen krijgen dat de 
dames en heren iets aan het bekokstoven zijn. Er moet immers iets 
gebeuren, iets waarmee de EU-burgers uit hun apathie worden gehaald en 
op grond waarvan ze tegen elkaar kunnen zeggen: nee maar, er gebeurt wat 
in Brussel. Het Brexit-signaal is aangekomen. Dat 'iets' kan van alles 
zijn en komt mogelijk pas naar buiten op de Bratislava-top.

Jean-Claude Juncker

Als u het uw correspondent toestaat om zich na een lange, apathische 
zomerperiode te wagen aan niet op feiten gebaseerde speculaties (en als 
u belooft dit artikel na lezing direct te vernietigen), dan zegt hij: 
Jean-Claude Juncker gaat weg. Ergens in september.

Al maandenlang klinkt de roep om het vertrek van de voorzitter van de 
Europese Commissie, en steeds werpt de commissie die suggestie verre van 
zich, tot nu toe met succes. Maar als de regeringsleiders de Luxemburger 
laten vallen, kan het snel gaan. En dat is misschien precies wat nu 
gaande is in al die onderonsjes. Misschien he, misschien.

De vraag of Juncker wel iets te verwijten valt in de Brexit-affaire 
begint aan relevantie te verliezen. Juncker zal mogelijk het lot moeten 
dragen van de voetbaltrainer die weg moet omdat zijn club blijft 
verliezen, ook al komt dat duidelijk niet door hem maar door zijn 
spelers. De directie van de club hoopt met de trainerswissel een 
schokeffect te bereiken. En de directie van de EU, die zit niet in 
Brussel, wat velen denken, maar nog altijd in Berlijn, Parijs en al die 
andere hoofdsteden.

Notitieboekje

Het lijkt wel of de 61-jarige Juncker, die ook nog eens sukkelt met zijn 
gezondheid, de laatste tijd niets goeds meer kan zeggen of doen. Alles 
valt verkeerd. Het is een beminnelijk mens met een uniek gevoel voor 
humor, maar als je club steeds verliest, wekken zelfs de beste grappen 
alleen maar wrevel en medelijden op. Eind vorige maand vertelde hij 
tegenover de Belgische krant Le Soir dat hij al dertig jaar een klein 
zwart notitieboekje bij zich heeft, Le Petit Maurice geheten, waarin hij 
de namen opschrijft van de personen die hem een loer draaien. Tien tegen 
een dat hij in januari 2014 de naam 'Jeroen Dijsselbloem' in zijn Kleine 
Maurice bijschreef, toen aan de eurogroepvoorzitter op de Nederlandse 
televisie een kwinkslag ontsnapte over Junckers alcoholinname. 'Ik ben 
niet rancuneus, maar heb een goed geheugen', aldus Juncker tegen Le 
Soir.

Eer aan zichzelf

Er gaapte al een kloof tussen hem en de EU-burger, maar nu lijkt hij ook 
de EU-regeringsleiders van zich te hebben vervreemd. Strikt genomen 
kunnen die regeringsleiders, die Juncker in 2014 met tegenzin benoemden, 
hem niet afzetten als commissievoorzitter. Dat kan alleen het Europees 
Parlement, dat dan meteen de gehele commissie de laan uit moet sturen. 
Maar als in de achterkamertjes duidelijk wordt dat Juncker geen 
vertrouwen meer geniet van zijn gesprekspartners in de Europese Raad (de 
commissievoorzitter is daarvan volwaardig lid), dan zal hij de eer toch 
aan zichzelf willen houden, vermoedelijk 'om gezondheidsredenen', die 
hij wel degelijk kan aanvoeren.

Te grote politieke broek

Het zou een nooit eerder vertoonde machtsgreep zijn van de lidstaten 
tegenover de Europese Commissie, die volgens sommige, vooral oostelijke, 
lidstaten onder Juncker en Frans Timmermans een veel te grote politieke 
broek heeft aangetrokken.

Welingelichte kringen in Brussel noemen Federica Mogherini, de huidige 
EU-buitenlandcoordinator, als Junckers mogelijke opvolger. Dat zou wat 
zijn. Niet Timmermans, rechterhand van Juncker, maar de 43-jarige 
Romeinse aan het hoofd van het dagelijks bestuur van de EU, als eerste 
vrouw in de geschiedenis. Is dat misschien het schokeffect dat Brussel 
nodig heeft, en waar de EU-burgers zo naar hunkeren? Je ziet ze al staan 
op het internationale podium: Angela Merkel, Theresa May, Christine 
Lagarde, Federica Mogherini, Hillary Clinton? Marine Le Pen? Hmm, die 
laatste hoort in dit rijtje misschien niet helemaal thuis.

Meer respect

Hoe dan ook: met de jonge Italiaanse zou de EU op het wereldtoneel 
energieker en serieuzer voor de dag komen, en vermoedelijk meer respect 
afdwingen, dan met de moegestreden grappenmaker uit Luxemburg.

En Timmermans dan? Die kan de post van Mogherini overnemen. 
EU-buitenlandchef, elke maand voorzitter van de ministerraad, permanent 
op wereldreis, wat wil de PvdA-polyglot nog meer? Zijn positie van 
eerste vicevoorzitter kan hij behouden. Dan hoeft alleen nog de 
Luxemburgse oud-Eurocommissaris Viviane Reding terug te keren naar 
Brussel en de post-Juncker-puzzel is alweer opgelost.

En Donald Tusk? Draagt de Poolse voorzitter van de Europese Raad in de 
Brexit-kwestie niet minstens zo veel verantwoordelijkheid als Juncker? 
Over het lot van Tusk, wiens termijn van 2,5 jaar in juni volgend jaar 
afloopt, wordt al langer gespeculeerd. Zijn eigen land, waar zijn 
rivalen aan de macht zijn gekomen, steunt hem niet meer.

Stoelendans

Best mogelijk dat met een vertrek van Juncker ook de dagen van Tusk zijn 
geteld. Er is een overvloed aan Europese christen-democratische 
kopstukken die zijn plaats kunnen innemen. De Ierse premier Enda Kenny 
geldt als een sterke kandidaat. En wat te denken van Merkel, na de 
Bondsdagverkiezingen van volgend jaar? De kritische EU-burger zal het 
zijne denken van deze stoelendans. Brussel schuift met wat poppetjes en 
denkt daarmee de EU-malaise te bezweren? Zo'n effect zal snel zijn 
uitgewerkt. De regeringsleiders zullen straks vooral met een inhoudelijk 
verhaal moeten komen. De burgers willen resultaten zien bij de aanpak 
van terrorisme, bij het beheersen van de migratie, bij het geloofwaardig 
maken van het bestuur van zowel de hele EU als van de eurozone.

Het eventuele vervangen van Juncker door Mogherini kun je 
symboolpolitiek noemen. Maar de beeldvorming over de EU draait nu 
eenmaal om symbolen en personen. De EU-stemming zou het diepste dal 
achter zich kunnen laten als daar een jonge, sympathiek ogende leider 
verschijnt met wie de burgers zich kunnen identificeren en die niet 
direct wordt geassocieerd met een vastgeroeste Brusselse elite. 
Bovendien zijn beslissingen over personen in Brussel doorgaans 
makkelijker genomen dan beslissingen over nieuw beleid.

Mogelijk, misschien, eventueel, wellicht.

--------
(c) 2016 Persgroep