[D66] Is Pechtold nu wel houdbaar tot aan de verkiezingen ?

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Algemeen Dagblad
Datum:  16 april 2016
Auteur: Tobias den Hartog en Laurens Kok
URL:    
http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/4283753/2016/04/16/Is-Pechtold-nu-wel-houdbaar-tot-aan-de-verkiezingen.dhtml


Is Pechtold nu wel houdbaar tot aan de verkiezingen ?
-----------------------------------------------------

Na drie klinkende overwinningen op rij dreigt de klad erin te komen bij 
D66. Amper een jaar voor de Tweede Kamerverkiezingen hapert de partij in 
de peilingen. Blijft de grote beloning voor boegbeeld Alexander Pechtold 
straks weer uit?

Natuurlijk, in de peilingen staat D66 nog altijd op winst. 'Dat is toch 
iets om te markeren,' zegt Hans Engels, de langstzittende senator der 
democraten, opgeruimd. Hij is een van de weinige nog actieve 
D66-politici die de bijna-doodervaring van de partij in 2006 van nabij 
hebben meegemaakt.

Maar zonder roze bril oogt het landschap niettemin een stuk grijzer. Er 
zijn interne sores, zoals de affaire-Hachchi, het ex-Kamerlid dat 
gisteren haar lidmaatschap opzegde na aanhoudend rumoer over haar 
wachtgeld. Er is opeens de bijna 90-jarige Edo Spier, die aan de wieg 
stond van de partij. Via Trouw laat hij weten dat partijleider Alexander 
Pechtold zijn langste tijd heeft gehad. En dan zijn er die peilingen 
zelf, waarin D66 nog geen jaar geleden moeiteloos 25 zetels wist te 
scoren. Inmiddels zijn dat er zo'n tien minder. Tja.


Lastige periode

De partij die zaterdag congresseert op Papendal maakt kortom een lastige 
periode door, vooral nu ze niet langer doorslaggevend is voor 
meerderheden in de Eerste Kamer. Dat bleek wennen. De sociaalliberalen 
lieten zich verrassen door het CDA, dat opeens ook constructieve 
oppositie bleek te kunnen voeren. D66 dreigde nog eventjes de 
lastenverlichting van 5 miljard euro tegen te houden, maar schrok daar 
net op tijd voor terug. Andere partijen reageren nog altijd besmuikt op 
die actie.

Engels erkent dat D66 het beter deed toen het via een rits akkoorden nog 
oppositie voor het kabinet kon voeren. 'Maar we zijn ook niet meer de 
jojo-partij van vroeger. We zijn stabiel en dat is goed,' stelt hij 
vast. D66 timmerde onder Alexander Pechtold aan de weg als 
hervormingsgezinde partij die, vaak als eerste, taboedoorbrekende 
thema's op de agenda zette, zoals de verhoging van de AOW-leeftijd. Het 
huidige kabinet van VVD en PvdA heeft daarvan veel overgenomen en 
omgezet in wetgeving.


Onzichtbaar

Dat succes mag worden gevierd, maar de ideeenvorming mag niet opdrogen, 
waarschuwt oud-Kamerlid Boris van der Ham. 'D66 heeft altijd de neiging 
te vervallen in kleine onderwerpjes. Daar moet het voor blijven waken. 
Dan gaat het opeens over de vraag of 'Bij de gratie Gods' nog wel boven 
wetten moet staan en gaat men ruzie zoeken met de ChristenUnie. Terwijl 
er wordt weggedoken bij echt ernstige discussies over de radicale 
elementen in de islam. Het standpunt is nu vooral 'wat Wilders zegt, 
hoort niet', maar wat vindt D66 dan wel? Ook was D66 erg onzichtbaar in 
het debat over de vluchtelingen.'

Pas als een van de laatste partijen kwam D66 onlangs met een voorstel om 
de vluchtelingencrisis het hoofd te bieden. Pechtold ontlokte daarmee 
schampere reacties, omdat dit 'plan-Pechtold' gretig putte uit ideeen 
die andere politici eerder al hadden aangedragen. Van der Ham verwelkomt 
echter de stap die D66 heeft gezet. 'Gelukkig wordt het opgepakt, ook al 
had dat veel eerder gekund.'


De grote bekroning

De verkiezingen mogen dan nog bijna een jaar op zich laten wachten, D66 
wordt nu al beschouwd als geheide coalitiepartner in een volgend 
kabinet. Het zou voor Pechtold de grote bekroning zijn. In ruim 10 jaar 
leiderschap werd zijn partij twee keer achter elkaar gepasseerd voor 
kabinetsdeelname. Hij zal het niet leuk vinden als de huidige trend 
doorzet en de partij voor de derde keer op rij er niet in slaagt het 
kiezerspotentieel van pakweg 25 of zelfs meer zetels te verzilveren.

Want de overwinningen bij verkiezingen voor de gemeenteraad, het 
Europees Parlement en de Provinciale Staten smaakten weliswaar zoet, de 
Tweede Kamer is Pechtolds arena. En dan voelt een winstje van drie of 
vier zetels al snel als een troostprijs.


Haarvaten

Volgens oud-minister Thom de Graaf, Pechtolds steunpilaar in de Eerste 
Kamer, zal het zo'n vaart niet lopen. 'Onze partij zit in de haarvaten 
van de samenleving, in gemeentebesturen, in de provincie. Dat betaalt 
zich uiteindelijk weer uit. Ja, de peilingen zijn nu even minder, maar 
dat is nog verre van een aanwijzing dat zij straks ook mindere 
resultaten gaan opleveren.'

Toch doemt na 10 jaar leiderschap onvermijdelijk de vraag over de 
houdbaarheidsdatum van de leider op. Pechtold zegt nog altijd zeer 
gemotiveerd te zijn om opnieuw lijsttrekker te worden. Maar helemaal 
onomstreden is hij in eigen kring niet.


Mediamomentjes

Kritisch partijlid Ilona Kingma besloot eerder de kat de bel aan te 
binden. De partij draait volgens haar te veel om de persoon Pechtold en 
te weinig om ideologische standpunten van D66. 'Hij is ook mediageniek, 
dus ik snap de route wel, maar het zijn mediamomentjes. Het baart me 
zorgen dat vanaf het moment dat Pechtold de leiding kreeg een groep 
kritische geesten met tegengeluid is verdwenen. Kijk naar de fractie in 
de Tweede Kamer nu. Deze mensen weten veel van hun beleidsterrein, maar 
de ideologie, het D66-geluid, mis ik te vaak.'

Veel openlijke bijval krijgt Kingma vooralsnog niet, al wordt er in de 
achterban wel degelijk anoniem gemord over de fractie, die 'te corporaal 
en eenkleurig' zou zijn. Toch lijkt ten minste een zorg van Kingma 
breder te worden gevoeld: het opvolgingsprobleem. Intern is Pechtold 
erop aangesproken dat hij daaraan moet werken, stelt een vertrouweling. 
Kingma: 'Als hij er morgen mee stopt, is er niets over. De mensen weten 
nog te weinig waar de partij voor staat, terwijl opvolgers niet te 
bekennen zijn.'


Gat

'Een onontkoombare opvolger dient zich nog niet aan,' erkent senator 
Hans Engels. Hij had er 'niet aan moeten denken' dat Pechtold zou hebben 
bedankt voor het lijsttrekkerschap. 'We moeten in besloten kring kijken, 
om te zorgen dat er geen gat valt. Er moet straks iemand in de fractie 
zijn die het kan overnemen.' Makkelijk is het niet: 'Als je iemand hebt 
die zo goed is als Pechtold, dan maak je het voor welke opvolger dan ook 
niet eenvoudig.'

Boris van der Ham gelooft niet dat D66 niemand heeft om Pechtold op te 
volgen. 'Die vraag lost zich vanzelf op als dat moment zich aandient.' 
Bij elke partij is het volgens hem zo dat de partij wordt vereenzelvigd 
met de partijleider. 'Alexander was bij zijn start helemaal niet 
succesvol. Hij haalde het laagste zetelaantal ooit: drie. Hij groeide. 
Dat zal met een opvolger ook gebeuren. Laten we dit niet 
problematiseren.'

--------
(c) 2016 Persgroep