[D66] Hongarije: Weg van Europa

[J.N.]

joop:

András Nagy
17 september 2015 Reageer (140) 6153 x bekeken Wereld

Weg van Europa
De Hongaarse schrijver András Nagy over hoe zijn land met vluchtelingen
omgaat en de morele u-bocht die de regering maakt

Het is 25 jaar geleden dat de Muur viel en 11 jaar geleden dat Hongarije
lid werd van de Europese Unie en nu wordt er een nieuwe muur gebouwd aan
onze grens en was de afstand van ons land tot Europa nooit eerder zo
duidelijk. We hebben onze herinneringen aan het IJzeren Gordijn, zoals
we ook geweldige verhalen hebben over het verlangen naar Europa, waar we
tijden deel van wilden zijn maar dat nooit konden.

De metafoor van de u-bocht, die we lijken te maken, werd gebruikt door
de briljante Hongaarse econoom János Kornai toen hij de verschillende
kenmerken van het huidige politiek bewind, dat sinds 2010 alle mogelijke
verkiezingen won, analyseerde. De radicale ommekeer manifesteert zich in
de vervreemding van de markteconomie, in de centralisatie van macht, in
het strenge toezicht van de overheid op de media, in de politieke
invloed bij de rechtbanken, inclusief het Hooggerechtshof. Het
maatschappelijk middenveld is de oorlog verklaard en de
onafhankelijkheid van cultuur, kunst en onderwijs wordt voortdurend
bedreigd.

De morele u-bocht werd pijnlijk duidelijk tijdens de huidige
vluchtelingencrisis, een verschijnsel waar Hongarije een lange
geschiedenis mee heeft. We zien beelden die we kennen uit ons eigen
verleden, van kinderen achter prikkeldraad, huilende families die
bescherming zoeken, gewapende mannen die vrouwen en kinderen in bedwang
houden, treinladingen met onschuldige mensen die richting onbekende
bestemmingen gaan. Een vrachtwagen met Hongaars kenteken werd geopend in
Oostenrijk en bevatte 71 lichamen die de verstikkingsdood waren
gestorven. Een modieus geklede jonge vrouw schopte kinderen en tackelde
een vader met zijn kind in de armen toen ze trachtten te ontsnappen. Een
trein vol vluchtelingen liep, als gevolg van politieoptreden en wellicht
met instemming van de regering, 'in de val' in een kamp in plaats van
zoals beloofd te stoppen op vrij gebied. Tickets zijn ineens niet meer
geldig als de eigenaar een andere huidskleur heeft. Dit soort taferelen
kennen we uit ons turbulente verleden, maar het verleden wordt
'doorlopend' als het herhaald wordt en ook het heden overneemt.

Misdrijf

We lijken te vergeten dat de grootste massa-migratie van na de Tweede
Wereldoorlog vanuit Hongarije plaatsvond, na het verslaan van de
Revolutie van '56. Binnen een paar maanden verlieten 200.000 Hongaren
het land, de stroom van wanhopige, arme, voornamelijk jonge mensen ging
naar het Westen, waar ze opvang, voedsel, zorg en een toekomst vonden.

De Muur werd tijdelijk verwijderd in 1956 en daarna al snel voor
tientallen jaren gesloten. Hongarije was trots om de Muur in 1989 neer
te halen en de grens open te stellen voor Oostduitse vluchtelingen. De
nieuwe muur wordt nu gebouwd aan onze zuidgrens, 175 kilometer lang, 4
meter hoog en voorzien van prikkeldaad met scherpe mesjes. Illegaal de
grens oversteken is een misdrijf waar gevangenisstraf op staat. Het
parlement kan militairen inzetten terwijl zij die vluchtelingen helpen
vervolgd kunnen worden wegens mensensmokkel. Opvangplekken, zelfs die in
particuliere woningen en kerken, kunnen doorzocht worden door de
politie. Ter 'verdediging' van Europa lijken we haar morele
grondbeginselen te schenden.

De huidige crises kon je zien aankomen en de voorbereidingen werden dan
ook ruim tevoren getroffen. Allereerst met een haatcampagne die werd
georkestreerd door onze regering, waarbij de vluchtelingen op grote
affiches - in het Hongaars overigens - gewaarschuwd werden dat ze 'onze'
banen niet moesten innemen en dat ze de cultuur en wetten van Hongarije
moeten respecteren. Alsof zij alleen maar hun huizen in Syrië,
Afghanistan en Pakistan verlieten om ons hier respectloos te behandelen
en niet naar ons te willen luisteren. Hongaarse politici spraken
herhaaldelijk over de Europese christelijke identiteit, waarschuwden
voor islamitische 'kolonisatie' en voorzagen kalifaten in een
andersoortig verenigd Europa.

Verzet

De officiële vluchtelingenhulp en -afhandeling, de belangrijkste taak
van ons land, bleef ondertussen ongeorganiseerd, extreem bureaucratisch
en werd uitgevoerd met een totaal gebrek aan empathie en solidariteit.
Vluchtelingen wachtten eindeloos uren aan de grens, in opvangcentra en
vervolgens op treinstations, opgevangen in tijdelijke doorgangszones
waar de omstandigheden amper menswaardig waren. Voor- en achteraf vielen
ze ten prooi aan oplichters, mensensmokkelaars en werden ze onderworpen
aan strenge maatregelen van de politie.

In de crisis kwam echter ook een 'ander Hongarije' naar boven, voor
zover dat mogelijk was. Eerst waren er de anti-regeringsposters die de
draak staken met de slogans van de officiële xenofobie. Toen de
onverschilligheid van de regering pijnlijk duidelijk werd, werden grote
hoeveelheden voedsel, water en kleding naar de vluchtelingen gebracht.
Het maatschappelijk middenveld, het doelwit van de overheidsmacht, ging
zich organiseren. Vrijwilligers kregen van dag tot dag lerend de
logistiek van vluchtelingenhulp in de vingers. Artsen en verplegers
verschenen om hulp te bieden en tolken en juristen voegden zich bij hen.
In de doorgangsgebieden traden zangers op en werden kinderen uitgenodigd
te spelen, te tekenen, tekenfilms te kijken. Veel mensen stelden hun
huizen open en deelden wat ze hadden. Terwijl de kerken gesloten bleven,
uit angst voor de onvoorspelbare juridische gevolgen en bang om zich
schuldig te maken aan 'mensensmokkel', opende het Pannonhalma klooster
zijn deuren voor de behoeftigen omdat de abt waarschijnlijk de Bijbel
niet alleen gelezen maar ook begrepen had. Toen wanhopige vluchtelingen
te voet Boedapest verlieten op weg naar Duitsland, zo'n 700 kilometer,
werden via Facebook konvooien georganiseerd en honderden auto's hielpen
hen Hongarije uit.

Ze gingen richting Europa. Terwijl wij ons daar steeds verder van lijken
te verwijderen.

Dit artikel verscheen eerder in de Deense krant Politiken. Vertaling
door Joop. cc-foto: Michael Gubi.