[D66] Verhofstadt ziet Eenhoorn: De Ziekte van Europa

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Trouw
Datum:  15 oktober 2015
Auteur: Christoph Schmidt
URL:     
http://www.trouw.nl/tr/nl/4500/Politiek/article/detail/4162843/2015/10/15/Guy-Verhofstadt-zoekt-paardemiddel-voor-doodziek-Europa.dhtml


Guy Verhofstadt zoekt paardemiddel voor doodziek Europa
-------------------------------------------------------

Ex-premier van Belgie en Europarlementarier Guy Verhofstadt blijft
onvermoeibaar strijden voor diepgaande integratie in Europa. Met zijn
nieuwe boek roeit hij verder tegen de politieke stroom in.

Wordt hij het hemelbestormen dan nooit moe? Keer op keer werpt de
politieke realiteit in Europa hem terug op aarde. Maar daar staat hij
weer, klaar voor zijn volgende aanloop.

Guy Verhofstadt probeert het met een nieuw boek gewoon nog een keer.
'De ziekte van Europa', heet het, een veel pessimistischer titel dan
we van hem gewend zijn (voorheen schreef hij onder meer 'Voor Europa!'
en 'De weg uit de crisis').

Maar het gaat vooral om de ondertitel, zo legde hij maandagavond uit
tijdens de boekpresentatie in Brussel. Die luidt: '(en de
herontdekking van het ideaal)'. Want de oud-premier van Belgie en
huidig prominent Europarlementarier doet met dit boek niets minder dan
een roekeloze poging om een oud Europees grondwetidee uit begin jaren
vijftig, dat destijds een snelle dood stierf, af te stoffen en opnieuw
in de groep te gooien. Een groep van 28 lidstaten inmiddels.

'De opzet is helder', schrijft Verhofstadt. 'Het tot stand brengen van
een Europese federatie. Met die federatie wordt een nieuwe
supranationale soevereiniteit in Europa geschapen.'

Je moet maar durven, anno 2015.


Da joenk

Als een durfal zit hij daar, op het podium van de chique concertzaal
Bozar, in zijn vrijetijdskleding, met een jong publiek tegenover zich.
Hij gesticuleert en zwaait met zijn armen zoals we dat van zijn
parlementaire optredens in Straatsburg gewend zijn. Bij het antwoord
op een vraag vanuit een eurokritisch journalistenpanel, begint hij op
kalme toon zijn argumenten uiteen te zetten waarna zijn stemvolume en
armgebaren gezamenlijk naar een climax gaan. Een beetje zoals
Beethoven, die al componerend geestdriftiger werd van zijn eigen
geestdrift.

Het lijkt wel of Verhofstadt voorzitter probeert te worden van de
jongerenafdeling van zijn politieke partij. Maar 'da joenk', zoals een
vakbondsleider de toenmalige, halsstarrige begrotingsminister in de
jaren tachtig noemde, is inmiddels 62 jaar. Bijna negen jaar premier
van Belgie geweest (1999-2008).

Meestal gebruiken dergelijke 'uitgerangeerde' politici een anoniem
erebaantje of het pluche in Straatsburg als glijbaan naar het
staatspensioen. Zo niet 'da joenk'.

Kan iemand zich een Nederlandse politicus voorstellen, een zestiger,
die een jong publiek in de grote zaal van het Amsterdamse
Concertgebouw weet te amuseren en te enthousiasmeren met een
pro-Europees verhaal?

'De ziekte van Europa' bestaat grotendeels uit een nietsontziende
diagnose van wat er allemaal mis is met de Europese Unie. Verhofstadt
spreekt van een 'polycrisis: moreel, politiek, economisch'.

Wie de inhoudsopgave bekijkt, zou denken dat dit een boek is van de
grootste euroscepticus van deze tijd. Zomaar wat hoofdstuktitels: De
dwerg Europa; Het massagraf van de Middellandse Zee; De aftakeling van
de Europese industrie; De obese arbeidsmarkt; De modderpoel van de
Europese instellingen; Het waanbeeld van de Europese begroting.


Eindeloos

De diagnose is bekend en wordt in de politiek breed gedeeld, van
eurofiel tot eurofoob: de EU is doodziek. Wat is het medicijn? Daar
splijten de geesten. Het ene kamp zegt: de ziekte wordt veroorzaakt
doordat er te veel EU is. Dus moeten we die Brusselse bedilzucht snel
afbouwen, de macht moet weer terug naar de natiestaat. Het andere kamp
zegt dat er juist te weinig EU is en te veel nationale belangen die
een goed functioneren van die Unie in de weg staan.

Het aantal voorbeelden waarmee Verhofstadt die laatste stelling
verdedigt, is eindeloos. Op defensiegebied slaat de EU nog geen deuk
in een pakje boter. De gemeenschappelijke muntunie verkeert in een
crisis omdat dit politieke project een regering, een gedeelde
schatkist en een volwaardige bankenunie mist.

De interne markt, die zogenaamd een van de grote Europese
integratiesuccessen is, is nog maar hooguit voor 30 procent voltooid.
Er zijn 28 digitale, energie- en kapitaalmarkten, niet een. Geen
wonder dat een innovatief Zweeds bedrijf als Spotify uitwijkt naar de
Verenigde Staten. Van Amerika, welteverstaan.


Nachtmerries

'Wat ik probeer te doen met dit boek', aldus Verhofstadt maandag in
Brussel, 'is pleiten voor een fundamentele hervorming. Niet stapje
voor stapje, zoals we al zestig jaar doen.'

Die oude, vrij simpele grondwet - eigenlijk 'statuut' - die zes
ministers van buitenlandse zaken in 1952 opstelden, en die in
facsimile in 'De ziekte van Europa' is opgenomen, moet als basis
dienen voor die radicale ommezwaai naar een federaal Europa. Het
statuut vond al in 1954 zijn Waterloo in het Franse parlement, dat
geen been zag in een Europese defensiegemeenschap.

Wie zou je nu, in dit pragmatische Merkel-Rutte-tijdperk, wel zo gek
krijgen? Een 'federaal Europa'; alleen al de woordcombinatie bezorgt
Europese burgers en hun politici nachtmerries over verlies aan
nationale soevereiniteit, komkommerkeurende Brusselse bureaucraten en
uitholling van de democratie.

Onzinnige angsten, schrijft Verhofstadt. 'Een federaal Europa biedt
juist de beste waarborg voor culturele diversiteit. Tot de Europese
waarden behoren onder meer het verdedigen van de meertaligheid
tegenover de natuurlijke drang van veel natiestaten om een dominerende
cultuur of nationale taal te gebruiken.'


Burgemeesters

De oud-premier weidt een paar keer uit over Nederland, zowel in
positieve als in negatieve zin. Zo noemt hij Duitsland, Belgie en
Oostenrijk als goede voorbeelden van federaties waarin veel op lokaal
niveau wordt beslist. 'In Nederland en Frankrijk wordt alles in
respectievelijk Den Haag en Parijs geregeld, tot de aanstelling van
burgemeesters toe. Dat gebeurt in Nederland nog altijd door de koning,
zonder dat de bevolking ook maar enige inspraak heeft.'

In de Gouden Eeuw hadden de Nederlanders hun zaakjes beter op orde,
betoogt hij. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een
schoolvoorbeeld van een welvarende federatie. 'Deze verenigde
provincien hadden elk hun eigen handelsvloot, die ieder afzonderlijk
onder zware druk van het buitenland stond: van Spanje, maar ook van
Engeland. In 1602 werd uit zowel economische als politieke logica
beslist deze handelsvloten te fuseren.'

In zijn zoektocht naar lichtende voorbeelden belandt Verhofstadt
echter vooral in de Verenigde Staten. Als de EU toch eens zoiets zou
kunnen worden, een Verenigde Staten van Europa... dan hadden we, net
als de Amerikanen, de financiele crisis in twee, hooguit drie jaar
opgelost in plaats van de houtje-touwtje-oplossingen die we nu zien.
En dat komt allemaal door die rottige unanimiteitseis, waardoor 28
nationale standpunten uitvloeien in een waterig compromis.


FC Barcelona

Die vergelijkingen met de Verenigde Staten willen nog wel eens
potsierlijk overkomen op de lezer, vooral door de constante herhaling.
Op den duur klinkt Verhofstadt toch als de voetbaltrainer van de
Belgische tweedeklasser Lommel United die zegt dat zijn ploeg komende
zondag moet spelen zoals FC Barcelona.

Ook tijdens de boekpresentatie in de Bozar-concertzaal is er aan
kritiek geen gebrek. In het journalistenpanel zit de Brit Bruno
Waterfield, een van de meest EU-kritische correspondenten die Brussel
rijk is. Hij confronteert Verhofstadt met het dwangmatige van zijn
denkbeelden: het moet omdat het moet. 'De politieke elite zegt steeds:
er is geen alternatief, we moeten meer Europa hebben. Dat creeert een
giftige atmosfeer', aldus Waterfield. 'Het is de denktrant waarmee je
vluchtelingen dwingt naar Letland te gaan terwijl ze dat helemaal niet
willen.'

Debatleider Beatrice Delvaux van dagblad Le Soir legt Verhofstadt de
stelling voor dat er in het huidige EU-discours twee extremisten
tegenover elkaar staan: Marine Le Pen aan de ene en Guy Verhofstadt
aan de andere kant.

Verwijzend naar de geestelijke vaders van de Europese samenwerking
antwoordt Verhofstadt: 'Als Monnet een extremist was, als Schuman dat
was, als De Gasperi dat was ... dan ben ik graag een extremist.'

--------
Guy Verhofstadt: 'De ziekte van Europa', De Bezige Bij, Amsterdam/
Antwerpen. 368 blz., EU 24,90.

--------
(c) 2015 Persgroep