[D66] De Rooie Rat: toch een mooie opsteker voor links Nederland

[J.N.]

http://www.volkskrant.nl/buitenland/toch-een-mooie-opsteker-voor-links-nederland~a3841345

Toch een mooie opsteker voor links Nederland

De politieke aardverschuiving in Griekenland bezorgde menigeen in Europa
de zenuwen. Maar voor links is het leuk. Dat blijkt in de oudste linkse
boekwinkel van Nederland en in een Griekse Syriza-gemeente.

Door: Olaf Tempelman 31 januari 2015, 02:00


De zon komt op in het oosten en het hart van de mens klopt links. Een
prachtige januarizon weerspiegelt in de vitrine van de oudste linkse
boekhandel van Nederland, De Rooie Rat aan de Utrechtse Oudegracht. In
de etalage liggen boeken met sprekende titels als Capitalism - A Ghost
Story, Fighting Corporate Abuse en The Silent Takeover: Global
Capitalism and the Death of Democracy.

Zoals de zon kan doorbreken op een winterdag, zo kunnen kiezers 'de
sluipende overname' door het globale kapitalisme een halt toeroepen. In
het land waar het woord 'democratie' werd gemunt, zeiden ze zes dagen
geleden massaal nee tegen de geselingen van de markt.

Er was meer goed nieuws voor de clientèle van Nederlands oudste linkse
boekhandel: de Grieken stemden op een coalitie van partijen met namen
die op veel andere plekken al sinds de jaren zeventig in onbruik zijn
geraakt. Zoals daar zijn: Internationale Linkse Werkers, Beweging voor
de Vereniging in Actie van Links, Neocommunistisch Ecologisch Links.

Kan 'echt links' Nederland zich aan dit Griekse vuur warmen en zich door
Syriza laten inspireren?

'Het is mooi als mensen de middelvinger durven opsteken en zeggen: tot
hier en niet verder', zegt Jilles, antropoloog met studentikoos blond
haar, een van de vijftien vrijwilligers die De Rooie Rat draaiende houden.

Zijn collega Jeremy, computerwetenschapper met muts, baard en trui: 'Het
eerste wat ik zondag dacht was: te gek! En daarna: nu kan ik mooi de
poster afmaken van onze Griekenland-bijeenkomst op 5 februari.' Die
affiche hangt al in de Rooie Rat: Greece: challenges for the new left
government. Eenvoudig zal de strijd tegen het grootkapitaal immers niet
worden.
'Vrolijk Kernmis en een Stralend Nieuwjaar'

Achter de toonbank rolt groen papier uit ouderwetse matrixprinters, 'de
beste printers die er zijn', zegt Jilles. Op de toonbank worden
visitekaartjes aangeboden door een kleine kartonnen Marx. Diens bebaarde
beeltenis keert elders in de winkel terug, aan de muren en op de
omslagen van werken in de kasten van de afdeling 'marxisme', naast de
afdeling 'anarchisme'. Er zijn hier ook antinucleaire ansichtkaarten te
koop: 'Vrolijk Kernmis en een Stralend Nieuwjaar'.

Uit de speakers klinkt de tenor van de Chileense protestzanger Víctor
Jara, vermoord tijdens Pinochets staatsgreep in 1973, het jaar dat De
Rooie Rat zijn deuren opende in de vochtige kelder van het Utrechtse
stadhuis. Daar zaten de ratten die de winkel zijn naam gaven, hoewel
Hans Wiegel-achtigen de term ook hanteerden voor de 'langharigen' die de
winkel oprichtten.

Het was de tijd dat het in Nederland wemelde van Syriza-achtige
partijtjes, de tijd ook dat de markt breed werd gewantrouwd, de tijd dat
'de mensheid bij ons en wellicht in het hele westen' zijn beste jaren
beleefde, zoals Marcel van Dam het afgelopen donderdag formuleerde in
zijn allerlaatste column voor de Volkskrant. In 1973 was hij jong.

Jilles en Jeremy, beiden net 30, waren toen nog niet geboren, en ook nog
niet toen De Rooie Rat in 1979 terechtkwam in het huidige pand aan de
Oudegracht, dat dankzij affiches, buttons en vergeelde boeken met
'revolutie' in de titel de sfeer van weleer is blijven ademen.

Beide jonge vrijwilligers werden politiek bewust door op reizen door
Latijns-Amerika. Ze zagen onrecht en sociale ongelijkheid. Er bleek
weinig veranderd sinds het onrecht een halve eeuw eerder bij iemand
anders de schellen van de ogen deed vallen: Ernesto 'Che' Guevara, hij
werd al reizende revolutionair.
Che

Zijn iconische beeltenis is in De Rooie Rat voorzien van een
spreekballon: 'CHECK out the Rooie Rat's books!'. In Cuba is het
bekladden van zo'n Che strafbaar. Het is gedaan met een knipoog, zegt
Jilles. Che wordt in De Rooie Rat niet meer vereerd als heilige, van de
kogels die hij afvuurde op volksvijanden is de huidige generatie
vrijwilligers bijvoorbeeld minder gecharmeerd.

Wie tot voor kort een beeltenis van Che zónder spreekballon op zijn
kamer had hangen, was de nieuwe Griekse premier Alexis Tsipras. Nog maar
een paar jaar terug waren Tsipras en de zijnen in Griekenland nauwelijks
minder marginaal als de vrijwilligers van De Rooie Rat. Hij en zijn
stevig linkse partijgenoten zouden zich in geen Nederlandse winkel zo
thuis voelen als deze, waar het werk van denkers als Gramsci, Marcuse en
het enfant terrible Chomsky nog volop verkrijgbaar is.

Syriza ís helemaal niet radicaal links, corrigeert Jilles. Ben je
radicaal links als je zegt dat het krankzinnig is dat je miljarden moet
betalen aan banken die de crisis hebben veroorzaakt terwijl je bevolking
onder de armoedegrens leeft? Laten we ophouden iedereen die iets op het
neoliberalisme heeft aan te merken weg te zetten als radicaal.

Neuliberaal wereldbeeld

De vrijwillers van De Rooie Rat wijzen op een stuk van FNV'er Margriet
Kraamwinkel en VU-hoogleraar Thomas Spijkerboer in de Volkskrant van
dinsdag: 'Syriza wil afstand doen van het neoliberale fundamentalisme,
waarin het falen van sociaal economisch beleid niet leidt to
herbezinning maar meer van hetzelfde. Waarom koppen kranten over de hele
wereld dat radicaal links gewonnen heeft? Kennelijk zijn we zo bevangen
door het neoliberale wereldbeeld dat iets wat op ouderwetse
sociaal-democratie lijkt al voor extreem en radicaal doorgaat.'

In De Rooie Rat wordt daarom nog geen feest gevierd. 'Als alles de
komende tijd alleen maar escaleert, is de Griekse bevolking nog verder
van huis', zegt Jilles. ' Je ziet wat er nu gebeurt met de rente op de
Griekse staatsleningen. Financiële markten hebben helaas efficiënte
middelen om democratieën te disciplineren.'

Je moet de vijand kennen, zei Frits Bolkestein. In De Rooie Rat zeggen
ze hem dat na.