[D66] Duurzaamheid, klimaat, milieu en andere geloofskwesties

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  8 juni 2014
Auteur: Martin Sommer
URL:    http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6235/Martin-Sommer/article/detail/3667424/2014/06/08/Sommer-Over-Ockels-niets-dan-goeds-maar-hou-zijn-bewonderaars-in-de-gaten.dhtml


Over Ockels niets dan goeds, maar hou zijn bewonderaars in de gaten
-------------------------------------------------------------------

Bij ons in de bieb was een altaartje ingericht voor de onlangs 
overleden Wubbo Ockels. Er lagen wat boeken, waaronder dat van Al Gore 
over het klimaat. En een folder over Ockels, de 'gepassioneerde 
pleitbezorger voor het voortbestaan van de mensheid'. In de Space 
Shuttle was hij ooit gefotografeerd, in korte broek en met geitewollen 
sokken.

Aandacht trekken kon hij en hij schaamde zich er niet voor. Tot op 
zijn sterfbed, waar hij een bevriende journalist van het AD bestelde. 
Diekreeg de tien geboden van Wubbo Ockels in handen gedrukt. Zijn 
boodschap: duurzaamheid moet de nieuwe religie worden. Een nieuwe 
religie die ons allemaal samenbrengt. Want: 'We zijn te ver gegaan, we 
vernietigen onze levensbronnen, we moeten een ander pad kiezen.'


Macht van ideeen

Over de doden niets dan goeds. Daaruit volgt niet dat je hun ideeen 
schouderophalend afdoet. Alles begint met de macht van ideeen en die 
van Wubbo Ockels vinden breed weerklank. 'Kan niet, bestond niet voor 
hem', zei onze premier bewonderend. Zo denk ik er ook over, maar dan 
anders. Kan niet bestaat niet, daar begint inderdaad het geloof. Met 
zijn rituelen en dogma's, en niet te vergeten zijn intolerante kanten.

Het milieu was al langer een religie. Vroege Vogels, het 
radioprogramma dat Wubbo Ockels uitluidde,  heeft alle trekken van een 
seculiere zondagochtendmis. Met de verkondiging van het groene 
evangelie. Wouter van Dieren was er present, las op de radio de tien 
geboden van Wubbo voor. Van Dieren is al sinds 1971 hogepriester, 
schreef als 'duurzame vriend' een ingezonden brief naar deze krant 
tegen de cynische toonzetting van de necrologie van Ockels. Daarin 
schemerde al door dat Wubbo niet met gewone maatstaven beoordeeld kan 
worden. 'Wie goed keek, zag een andere, completere rationaliteit'.

Wouter van Dieren komt ook voor in het nieuwe boek van Jaffe Vink, Wie 
is er bang voor de vooruitgang. Jaffe Vink is de bevlinderstrikte 
oud-hoofdredacteur van het gesneefde meningenblad Opinio. Zijn boek is 
net uit, boordevol even geestige als onthutsende anekdotes over een 
milieudenken dat overal de ondergang ziet. Vink is geen 
klimaatontkenner, ontkent evenmin dat er tastbare vervuilingsproblemen 
bestaan. Hij laat zien dat er telkens oplossingen worden gevonden en 
dat het aangekondigde einde van de planeet steeds weer wordt 
gelogenstraft. Het bossterven ging niet door, de grote hongersnood 
bleef uit. 'Waarom maken we er  zo'n apocalyptische kermis van?'


Al Gore

Vink vertelt hoe de jonge journalist Wouter van Dieren het Rapport van 
de Club van Rome naar Nederland haalde. Het was 1971 en dit was het 
eerste wetenschappelijke rapport over de toekomst. Grondstoffen, 
bevolkingsgroei, vervuiling, het werd allemaal in de computer gestopt 
en dat zag er niet goed uit. In alle Nederlandse huizen lag dat 
rapport, Aulapocket 500, met een voorwoord dat als twee druppels leek 
op het testament van Wubbo Ockels. 'Beslissend keerpunt... 
fundamentele veranderingen in onze levensfilosofie en gedrag...' Op 
het grijze omslag prijkte een grafiek die radeloos omlaag wees - 
precies omgekeerd aan die van Al Gore die steil omhoog voerde.

Wel  allebei naar een zekere ondergang. De doorgaans bedaarde 
journalist W.L. Brugsma had het maar liefst over de 'Endlosung der 
mensheid'. Het was de rare kwibus Willem Oltmans die begreep dat de 
keizer geen kleren aanhad, en dat een computer precies datgene 
uitspuugt wat je er eerst ingestopt hebt, als een lachspiegel van je 
eigen angsten en verwachtingen. Het toentertijd net ontkerkelijkte 
Nederland bleek nog in de ban van de oefening van berouw. 'We leven 
heel ons leven fout', haalt Jaffe Vink de dichter Martinus Nijhoff aan.

Ruim veertig jaar later is het niet anders met de wetenschappelijk 
aangestuurde religie van Wubbo Ockels. Hij bedoelde het goed, maar 
goede bedoelingen kunnen kwaad uitpakken, vooral wanneer de 
gesuggereerde oplossingen tirannieke trekken hebben. In de kerkloze 
religie van Ockels bestaan geen conflicten meer - 'omdat we een zullen 
zijn' - 'een religie die ons allemaal samenbrengt'.  Dat dat een 
griezelige gedachte is, leren we van de politiek filosoof Isaiah 
Berlin (1909 - 1997).


Wetenschappelijke waarheid

Isaiah Berlin laat zien dat harmonie in de samenleving zowel 
onmogelijk als onwenselijk is. Alle neuzen een kant op, dat kan alleen 
in een dwangbuis. Mensen hebben nu eenmaal uiteenlopende levensdoelen 
en het idee dat er een groot rationeel doel kan zijn, een definitieve 
oplossing, is historisch vals. Berlin kritiseerde de geesteshouding 
waarin mensen tot het besef gebracht moesten worden van een waarheid 
die hen overstijgt, een waarheid die ze moeten leren waarderen. Dat 
kan rechtvaardigheid zijn, geluk of gelijkheid, of een mooie aarde in 
het algemeen.

Als het niet lukte ze te overtuigen, moest er geestelijke begeleiding 
aan te pas komen. Of in het uiterste geval geweld. Het was immers de 
waarheid, en als het een wetenschappelijk vastgestelde waarheid was, 
viel daar niet aan te tornen. Het verklaart waarom alomvattende 
oplossingen juist zo populair zijn bij beta's.

Berlin wordt ten onrechte niet meer gelezen, vermoedelijk omdat hij 
een kind was van het totalitarisme van de vorige eeuw. Zijn hele 
oeuvre betoogt dat de schitterendste ideeen over de inrichting van de 
samenleving telkenmale in hun dictatoriale tegendeel verkeren, van 
Plato tot Stalin. Maar het aards paradijs komt er niet. We zijn 
veroordeeld tot eeuwige politieke ruzies. Gelukkig maar. Laten we 
Wubbo Ockels zijn religie niet kwalijk nemen. Maar hou die 
bewonderaars in de gaten.

--------
(c) 2014 Persgroep