[D66] Democratie wordt opgeofferd aan EuroMuntunie

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

Bron:   Volkskrant
Datum:  20 december 2013
Auteur: Bastiaan van Apeldoorn
URL:    http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3565833/2013/12/20/De-democratie-wordt-geofferd-op-het-altaar-van-de-muntunie.dhtml


'De democratie wordt geofferd op het altaar van de muntunie'
------------------------------------------------------------

Op de Europese top van gisteren en vandaag stonden opnieuw de eerder 
gemaakte plannen van voorzitter Van Rompuy op de agenda voor een 
'echte economische en monetaire unie', waaronder het omstreden idee 
van economische contracten. Met deze contracten kan Brussel zich gaan 
bemoeien met de inhoud van de nationale begroting.

De geringe aandacht hierover in de media is verbazend want er staat 
niets minder op het spel dan de toekomst van de Nederlandse 
democratie. Het nieuws van deze week was dat het ruttiaanse novum dat 
contracten ook niet bindend kunnen zijn, weer sluiks is ingetrokken. 
Naar blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer acht het kabinet het 
woord 'bindend' bij nader inzien toch wel de juiste Nederlandse 
vertaling van de oorspronkelijke tekst.

Of het kabinet hier voortschrijdend taalkundig inzicht tentoonspreidt 
of dat de premier eerder onwaarheid sprak, is aan het parlement. Vast 
staat dat, voor wie het nog niet begrepen had, in een monetaire unie, 
de nationale democratie uiteindelijk slechts een wassen neus is.

Na drie jaar eurocrisis en de gemankeerde pogingen deze te bestrijden 
is inmiddels goed zichtbaar hoeveel van zijn soevereiniteit een land 
eigenlijk opgeeft met zijn nationale munt. Ten eerste verliest het 
uiteraard de wisselkoers als een belangrijk instrument van 
macro-economische aanpassing.

Ten tweede komt via de financiele markten de solvabiliteit van 
bepaalde landen - ook als hun nationale schuld in economische zin 
prima houdbaar is - veel sneller onder druk te staan dan bij landen 
die nog wel hun eigen munt hebben. De Vlaamse econoom De Grauwe liet 
zien, dat bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk het geld 
'opgesloten' blijft in de nationale economie, terwijl de euro's 
verkregen door de verkoop van Spaanse obligaties rechtstreeks in de 
Duitse obligatiemarkt vloeien. Hierdoor schoten de Spaanse rentes 
omhoog, terwijl in het Verenigd Koninkrijk, met een vergelijkbare 
nationale schuld, de markt rustig bleef. Ook al omdat de Britten 
gewoon nog hun eigen centrale bank hebben, die als het nodig is de 
eigen obligaties kan opkopen, zodat de staat nooit failliet kan gaan.

Hieruit volgt dat een monetaire unie niet samen kan gaan met autonoom 
begrotingsbeleid, maar dat nationale begrotingen aan strikte regels 
gebonden moeten zijn. Maar ook dit zal nog niet genoeg zijn. 
Uiteindelijk, zo stellen veel analisten terecht, kan een muntunie op 
termijn enkel overleven op basis van een politieke unie.


Slinkse wijze

Die unie komt er voorlopig niet, maar wel wordt op slinkse wijze een 
bouwwerk aan Europese maatregelen opgericht dat de nationale politiek 
volkomen ondermijnt. De voorgestelde economische contracten vormen - 
na het six pack, two pack, het Europese semester en het begrotingspact 
- de zoveelste aanslag op de nationale begrotingsautonomie en raken 
daarmee het hart van de nationale soevereiniteit.

Hierbij gaan de economische contracten, voorlopig sluitstuk van een 
supranationaal beleidsregime opgetuigd als antwoord op de eurocrisis, 
nog een stuk verder dan eerdere maatregelen. Niet alleen kan Brussel 
zich met deze contracten bemoeien met de omvang van het 
begrotingstekort en dus begrotingsbeleid als instrument van 
economische sturing, maar ook met de inhoud van de begroting, dus waar 
we onze nationale belastingcenten aan uitgeven.

Het gaat volgens die nieuwste plannen om een heel breed 
beleidsspectrum, van arbeidsmarktbeleid tot publieke dienstverlening, 
en van de woningmarkt tot pensioenen en onderwijsbeleid. En hierbij 
worden de richtlijnen dus bindend. Dit maakt het de bevolkingen van de 
eurozone feitelijk onmogelijk op democratische basis vrije keuzes te 
maken ten aanzien van tal van wezenlijke beleidsterreinen, feitelijk 
de hele nationale sociaal-economische ordening.


Grote zorgen

De teloorgang van onze nationale soevereiniteit die dit impliceert, 
zou niet alleen (antidemocratische) nationalisten, maar juist ook 
(internationalistische) democraten grote zorgen moeten baren. Niet 
omdat het nationale zo zaligmakend is, maar omdat dit nu eenmaal het 
niveau is waarop democratische politiek en daarop gebaseerde 
legitimiteit is georganiseerd.

Wie denkt dat de nationale democratie zomaar door een Europese 
democratie vervangen kan worden, bedrijft een gevaarlijke 
illusiepolitiek. Een Europese democratie ter vervanging van de 
nationale is, als die er ooit al komen kan, per definitie een project 
van de lange adem, omdat Europa voorlopig geen demos heeft. Daarom 
gaat die volledige politieke unie er ook niet komen en wordt nu, via 
de achterdeur en zonder verdragswijziging, wel geprobeerd de nationale 
democratie nog verder in te perken.

Feit is dat de huidige muntunie eerder antidemocratisch te noemen is 
en dat de huidige plannen ook helemaal niet voorzien in een serieuze 
democratisering. De economische contracten zijn bindend, ook tegen de 
wil van de nationale democratische meerderheid in.


Buitenspel

Rutte heeft eerder gesuggereerd dat Nederland geen afspraken zal 
tekenen die 'we' niet steunen. Maar in het hele Europese 
begrotingstoezicht heeft Nederland helemaal geen veto. Eenmaal 
gemaakte afspraken zijn ook bindend voor een nieuw kabinet. Het gaat 
hier dus eerder om een proces waarbij elke democratie buitenspel gezet 
wordt. Hopelijk zullen genoeg democraten in Nederland en in de rest 
van Europa zich dit bijtijds realiseren en pogen het pad te blokkeren 
dat de Europese Raad deze week verder op lijkt te willen gaan.

Zelfs als je wilt blijven beweren dat de euro meer voor- dan nadelen 
heeft, zouden onze volksvertegenwoordigers zich moeten afvragen of ze 
nu echt de democratie op het altaar van de muntunie willen offeren.

--------
Bastiaan van Apeldoorn is politiek econoom en doceert Internationale 
Betrekkingen (VU)

--------
(c) 2013 Persgroep