[D66] Open data is nog geen open overheid

[Fritz van Rikxoort]

Zolang de Nederlandse overheden nauwelijks integer zijn en opzettelijk
informatie weglaten en verdraaien, en wetten en uitvoeringpraktijken
opzettelijk met truuks zo inrichten dat rechten omzeild worden, zie ik
geen nut van openheid op minder relevante zijpaden.

>>
Open data is nog geen open
overheid<http://www.zenc.nl/blog/open-data-is-nog-geen-open-overheid>
Door Peter
Castenmiller<http://www.zenc.nl/over-zenc/medewerkers/c_NDca56ZNbZiPDUK4E5jg/>
·
20 juli 2011

Deze bijdrage is verschenen in de jubileumbundel "De toegang voorbij. De
wikiburger en overheidsinformatie" van de Stichting DataLand (Reeuwijk,
2011). Peter Castenmiller schreef de bijdrage samen met Zenc-adviseurs Tom
Kronenburg en Ton Monasso.

--

*Zijn ‘open data’ wel de panacae voor allerlei uitdagingen rond het beheer
en de verrijking van overheidsgegevens. Zal dit de informatiepositie van
de
burger daadwerkelijk versterken? Wellicht, maar het is zeker geen
‘zekerheidje’.*

‘De overheid moet zoveel mogelijk gegevens gratis en in onbewerkte vorm
aanbieden.’ Dat is de belangrijkste ambitie van de OpenData-beweging. Deze
wordt geregeld zo enthousiast verwoord, dat het eerder een geloofsartikel
van een ietwat gedreven sektarisch gezelschap lijkt, dan een inhoudelijk
argument. Vraagtekens die bij de meerwaarde van ‘open data’ worden
gesteld,
zoals recent gebeurde in een rapportage van de Algemene Rekenkamer, worden
in dat kader door de ‘gelovers’ direct met de grond gelijk gemaakt.

Onmiskenbaar maakt moderne informatietechnologie het makkelijker om de
veelheid aan informatie waar de overheid over beschikt, tegen
verwaarloosbare kosten van nut te laten zijn voor anderen. Door aanpassing
en verrijking van de bij de overheid beschikbare informatie kan deze vaak
hoge toegevoegde gebruikswaarde krijgen. Andere informatie maakt het
mogelijk om de overheid effectiever te kunnen controleren. De
mogelijkheden
voor aanscherping en specifieke toepassing van de overheidsinformatie zijn
naar alle waarschijnlijkheid groot. Het is alleen geen taak voor de
overheid
om dergelijke – commerciële – toepassingen te ontwikkelen, terwijl burgers
er tegelijkertijd zeer mee geholpen kunnen zijn.

Economische waardecreatie en verbeterde mogelijkheden voor democratische
controle zijn de meestgehoorde argumenten van OpenData-‘evangelisten’.
Immers, door data in een onbewerkte vorm en zonder nadere condities ter
beschikking te stellen, ontstaat een voedingsbodem voor allerlei
toepassingen die voorheen niet denkbaar waren. Een toename van de
transparantie van gegevens zou ook de democratische controle ten goede
kunnen komen.

Er kleven echter ook ten minste drie mogelijke nadelen aan het ter
beschikking stellen van ruwe gegevens. Ten eerste kunnen gegevens
selectief
worden gebruikt om een specifiek belang te dienen. Belangengroeperingen
kunnen bijvoorbeeld op zoek gaan naar vormfouten, waarmee de aanleg van
een
weg kan worden tegengehouden. Gaat het dan nog om democratische controle
of
louter het frustreren van procedures? Als elk brokje informatie en elke
afweging altijd expliciet en openbaar zouden zijn, wordt het openbaar
bestuur dan niet de speelruimte ontnomen die noodzakelijk is om nog iets
gedaan te krijgen? Bij dit argument speelt ook mee dat niet iedereen even
goed in staat is om OpenData in zijn of haar voordeel te gebruiken.
Organisaties die over veel middelen beschikken, zullen de gegevens
makkelijker kunnen doorgronden en de vergaarde inzichten om kunnen zetten
in
politieke actie. Zouden burgers die tegen ondergrondse CO2-opslag zijn net
zoveel waarde halen uit openbaar beschikbare geologische data als Shell?
Transparantie is niet altijd hetzelfde als een evenwichtige
informatiepositie.

Een tweede keerzijde is dat de overheid ‘lui wordt’ en een deel van de
verantwoordelijkheid voor het beheer en de toepassing van gegevens aan
anderen laat. Nu nog publiceert de overheid geconsolideerde wetsteksten op
haar eigen website wetten.overheid.nl. Maar als de wetsteksten in een
gestructureerde vorm beschikbaar komen en andere partijen ook
gebruiksvriendelijke sites aanbieden waarin de consolidatie automatisch
plaatsvindt, is de verleiding dan niet groot om de publieke versie op te
heffen? Die zal minder bezoekers krijgen - andere partijen concurreren
immers met de informatievoorziening van de overheid - en relatief steeds
duurder worden. Maar het is goed mogelijk dat die concurrerende sites, als
de publieke voorziening ermee ophoudt, betaalmodellen invoeren of zich
beperken tot de interessantste en makkelijkst toegankelijke wetgeving.
Uiteindelijk is overheidsinformatie dan duurder en minder toegankelijk
geworden.

Ten slotte kan het openbaar bestuur ook op een andere manier gemakzuchtig
worden. De ruwe gegevens kunnen een substituut worden voor werkelijke
democratische verantwoording. Stelt het geachte Kamerlid een vraag over de
luchtkwaliteit in Rotterdam-Noord? De minister licht zijn antwoord toe
onder
verwijzing naar een enorme openbare dataset. Hij is niet van zins om nader
onderzoek te laten uitvoeren, want het staat iedereen immers vrij om zelf
zijn conclusies te trekken. Het Kamerlid kan vragen om nog meer data,
bijvoorbeeld over de prevalentie van astma in het gebied, waarop de
dataset
per ommegaande wordt geleverd. De data-oorlog die zo ontstaat verkleint
juist de ruimte voor een debat over interpretaties, beleidskeuzes en
waarden. Ook ruwe data zijn niet waardevrij: de gemaakte selecties en
gehanteerde definities kunnen instrumenteel zijn aan een politiek doel.

OpenData is een interessante ontwikkeling met veel potentie. Maar de hype
behoeft nuancering. Zeker is het zo dat het nuttig is als de overheid de
basisinfrastructuur levert voor interessante informatieproducten. Dat kan
in
de vorm van algemene gegevens die met behulp van gemeenschapsgeld zijn
verkregen en die ook weer ter hergebruik worden teruggegeven aan de
gemeenschap. Wat daarmee allemaal mogelijk is, kan nu niet worden
voorspeld.
De markt zal zich creatiever tonen dan we nu kunnen bedenken.

Maar het is niet zo dat het ‘open gooien’ van de overheidsinformatie
direct
allerlei informatieproblemen zal oplossen, de controle op het functioneren
van de overheid zal versterken en de positie van de burger, zowel ten
opzichte van die overheid als ten opzichte van grote commerciële bedrijven
zal verbeteren. Twee decennia aan Internetrevolutie leren dat dergelijke
veranderingen heel wat weerbarstiger zijn.

"

Er is in de afgelopen jaren - met welke beleidsverandering ook -
nauwelijks
iets bereikt, of erger: juist in het tegendeel.

Henk Elegeert
_______________________________________________
D66 mailing list
D66 at tuxtown.net
http://www.tuxtown.net/mailman/listinfo/d66