Katholieke invloeden

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Een kalender gezuiverd van alle heidense en Papistische invloeden.
Hoe maak je die en wie gebruikt hem?
Hij is waarschijnlijk, in de eeuw van de reformatie, voor gebruik bij de
echte Calvinisten?

Groet / Cees

PS. Tussen 1582 en 1929 werden de kalenders gesynchroniseerd (best wel
een lange periode) en de invoering in Nederland duurde 'maar' van 1582
tot 1701 ;)

Katholieke invloeden
http://www.kb.nl/galerie/tijdgebonden/1608.html
Naast protesten tegen de pauselijke kalenderhervorming speelden in
Nederland nog andere anti-katholieke sentimenten rondom almanakken.
Omdat deze hun wortels hadden in middeleeuwse kalenders, waren er
diverse katholieke elementen in te vinden, zoals heiligendagen. Ook de
suggesties aan predikanten om een bepaalde bijbeltekst op een bepaalde
dag voor te dragen tijdens kerkdiensten waren van oorsprong katholiek.
Het is niet verwonderlijk dat vanaf de zestiende eeuw, de eeuw van de
reformatie, protestanten pogingen ondernamen het paapse karakter van
almanakken terug te dringen.
Caspar Coolhaes

Een van de felste vroege tegenstanders was de predikant Caspar Coolhaes
(1536-1615). In pamfletten als Trovwe waerschouvwinge voor den
schandelijcken abuysen offte misbruycken der almanacken haalde hij fel
uit naar almanakmakers en -uitgevers, die er in zijn ogen alleen op uit
waren winst te maken. Astrologen maakte hij uit voor leugenaars en valse
profeten. De almanakken droegen ertoe bij dat de goddelijke waarheid
verdrongen werd door heidense gebruiken en verering van afgoden. Als
alternatief bracht hij in 1608 een almanak op de markt die als voorbeeld
moest dienen: Specimen ofte monster eens Christelijcken calenders ofte
Almanac (gezuyvert zijnde van alle Heydensche en[de] Papistische
abuyzen). Alle verdachte elementen verwijderde hij uit de kalender.
Kerstmis bijvoorbeeld is de enige feestdag die hij erkende in de laatste
twee maanden van het jaar. Maar zijn pleidooien haalden weinig uit: zijn
voorbeeld van een zuivere almanak kreeg nauwelijks navolging.
Abraham Magyrus

Tegen het einde van de zeventiende eeuw verscheen Almanachs heyligen van
de Texelse predikant Abraham Magyrus. Ook hierin werd fel uitgehaald
naar de heiligenverering, aangewakkerd door almanakken, en het roomse
bijgeloof. Het boekje werd vijf maal herdrukt, wat een zekere
populariteit aangeeft, maar al met al had het weinig effect op de
almanakken zelf. Dat heiligendagen stand hielden ondanks deze en andere
pogingen tot zuivering was vooral te danken aan de relatie met de
markten. In de volksmond werden beesten- en andere markten vernoemd naar
heiligen. Er was ongetwijfeld een groot aantal katholieken onder de
kopers te vinden, en enkele toonaangevende almanakuitgevers, zoals de
familie Stichter, waren van huis uit katholiek, maar het voorkomen van
katholieke elementen in almanakken was eerder een kwestie van praktisch
gebruik dan overtuiging.
Verzuiling

Het duurde tot de negentiende eeuw, toen de verzuiling werd ingezet,
voor er almanakken verschenen die zich speciaal richtten tot
protestanten en katholieken. Onder de protestantse almanakken zijn hele
sobere te vinden, die zeker de goedkeuring van Coolhaes hadden gekregen,
maar ook zijn er die rijk geïllustreerd zijn, gestoken in kleurrijke
banden met goudopdruk. Ideologie en almanakken gingen nooit echt hand in
hand.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********