CPB, hoe ‘wetenschappelijk’ is dat eige nlijk?

[Antid Oto]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

http://www.leodekleijn.nl/2010/03/25/cpb-hoe-wetenschappelijk-is-dat-eigenlijk/#more-996

CPB, hoe ‘wetenschappelijk’ is dat eigenlijk?

donderdag 25 maart 2010

Alle politieke partijen presenteren deze dagen hun concept
verkiezingsprogramma’s. Het is tegenwoordig min of meer ‘verplicht’ om
de financiële paragraaf van dat programma te laten doorrekenen door
het Centraal Planbureau (CPB). Doe je dat niet, dan haal je als partij
de hoon op de hals van het media-circus én natuurlijk van andere
partijen die hun programma wél braaf door de molen en de rekenmodellen
van het CPB laten halen. Dat roept de vraag op hoe goed en
wetenschappelijk die rekenmodellen van het CPB eigenlijk zijn? Of is
het meer de vraag welke partij de slimste economen en econometristen
in huis heeft die precies weten hoe de modellen werken en er dús voor
kunnen zorgen dat er een positief oordeel uit de CPB oefening rolt
voor wat betreft inkomen, werkgelegenheid en overheidsfinancieën?

Zelf heb ik geen hoge pet op van de rekenmeesters en de rekenmodellen
van het CPB. De huidige crisis zagen ze pas aankomen toen we er
middenin zaten, terwijl er toch behoorlijk wat economen waren die daar
al in 2006 of eerder voor waarschuwden. Dat het CPB nu uitgaat van een
economische groei van 1,25 procent in 2010 en twee procent in 2011,
zegt meer over de betwistbare aannames die het CPB maakt dan over de
werkelijkheid die voor ons ligt. Sterker nog. Het CPB lijkt onder Coen
Teulings een rechts-liberaal economisch gezelschap te worden dat meer
lijkt op een politiek-economische lobby-club dan op een
wetenschappelijk bureau dat de regering adviseert.

Om een voorbeeld te noemen. Binnen de CPB modellen werkt verhoging van
de loonkosten en de uitkeringen direct negatief uit voor de
werkgelegenheid en de economische groei. Daar is behoorlijk wat
tegenin te brengen, want een hoger loonpeil kan ook de
arbeidsproductiviteit verhogen, de innovatie bevorderen en daarmee
leiden tot meer economische groei, zoals de econoom Alfred Kleinknecht
al jaren betoogt. Het op peil houden van de binnenlandse vraag door de
uitkeringen te verhogen kan ook juist gunstig uitwerken op de
werkgelegenheid. Het is maar welke aannames je maakt en hoe je de
verschillende economische factoren weegt.

De min of meer verplichte doorrekening van verkiezingsprogramma’s door
het CPB verkleint de speelruimte van het politieke debat. Wat niet
past binnen de modellen is ‘onrealistisch’. Maar ook uit andere
onderzoeken van het CPB blijkt dat het men daar de afgelopen jaren wel
een erg grote klap van de neoliberale molen heeft meegekregen.

Wat te denken van het recent verschenen onderzoek van het CPB naar de
toekomst van woningcorporaties. De CPB onderzoekers stellen dat “veel
geld niet terecht komt bij de doelgroep van huurders met lagere
inkomens en er is oneerlijke concurrentie tussen de corporaties en
commerciële projectontwikkelaars”. Volgens het onderzoek houden de
corporaties de huur kunstigmatig laag. “Impliciet wordt zo jaarlijks
3,3 miljard euro aan subsidies verstrekt aan de huurders, waarvan
slechts 1,3 miljard euro terechtkomt bij mensen met lage inkomens.”
Dat zogenaamde scheefwonen is volgens de CPB onderzoekers een groot
probleem. “Zo zullen huurders hierdoor niet altijd bereid zijn te
verhuizen om elders werk te vinden, omdat ze hiermee het recht
verliezen op een relatief goedkope huurwoning.”

Maar hoe hard zijn de cijfers van het CPB eigenlijk in dit geval? De
VROM-Raad bracht in februari een ander advies uit aan de minister van
WWI: “Stap voor stap: naar hervorming van het woningmarktbeleid“.
Volgens dit rapport berusten de rekensommen van het CPB “op een
misverstand”. Het CPB gaat uit van een berekende markthuur, ziet elke
lagere huurprijs als overheidssteun en komt vervolgens uit op een
totaal van 10 miljard aan subsidies – inclusief huurtoeslag – voor de
huursector. Maar volgens de VROM-Raad zal die zo berekende markthuur
nooit op de huurmarkt gerealiseerd worden, ook niet als de sector voor
honderd procent geliberaliseerd zou worden. De markthuur van het CPB
is volstrekt fictief en neemt de koopsector en WOZ waarde als norm,
waardoor “vele zaken in deze huurprijs geïmporteerd worden die de
prijsontwikkeling in de koopsector bepalen: renteontwikkeling,
kredietfaciliteiten en kredietbeleid bij hypotheken, fiscale steun in
de eigenwoningsector, tekorten op deelmarkten in de koopsector.” De
conclusie van de VROM-Raad is dan ook dat de 10 miljard overheidssteun
van het CPB van geen kanten klopt.

Ook over het zogenaamde ’scheefwonen’ verschillen het CPB en de
VROM-Raad van mening. Is scheefwonen volgens het CPB één van de grote
problemen in de corporatiesector, de VROM-Raad stelt “dat dit fenomeen
landelijk gezien bescheiden is”. Het advies van de raad hierover: “De
bescheiden omvang op landelijk niveau wordt duidelijk als de relevante
grenzen van doelgroep (huurtoeslaggrens plus lagere middeninkomens –
oude ziekenfondsgrens) en huurprijsgrens (aftoppingsgrens) in
ogenschouw genomen worden. Volgens deze definitie is de scheefheid
niet groter dan 4% in 2006 (was 6% in 2002). Dit is ook de conclusie
die de minister trekt in zijn brief over dit onderwerp (april 2009).
Dit brengt de raad ertoe om te adviseren geen direct
anti-scheefheidsbeleid (inkomenstoetsen bij huishoudens) te
ontwikkelen: teveel beleid voor een te kleine groep.”

Uit dit voorbeeld blijkt dat er nogal wat af te dingen is op de
rekenmodellen die CPB onderzoekers hanteren. Waar het planbureau denkt
minimaal twee miljard aan overheidsgeld te kunnen besparen, is dat met
andere aannames zeer twijfelachtig.

Wat mij betreft zou het een dappere stap zijn om dit keer het concept
SP-programma niet te laten doorrekenen en het CPB rechts te laten
liggen. Doe je dat niet, dan is het gevaar groot dat je onderdelen van
je programma vaststelt vanuit een rekenkundig kader dat op de eerste
plaats twijfelachtig is en op de twee plaats niet ons kader is. Het
vertrekpunt dat er op termijn 29 miljard bezuinigd moet worden wordt
ook in economen-kringen betwist net als de aanname dat verhoging van
de lasten in alle gevallen en voor alle inkomensgroepen negatief uit
zou werken op de economische groei.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********