Wat kan Kan in Japan

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Een oplossing voor een 'Imperialistische' verhouding?

Groet / Cees

Wat kan Kan in Japan
NRC 7juni2010
De stoel van de premier in Japan is bekleed met pluche. Afgelopen drie
jaar heeft het land vijf premiers gehad. Dat zegt iets over het lage
soortelijk gewicht van dit ambt in Japan, dat van oudsher wordt bestuurd
door een oligarchische driehoek van bedrijfsleven, bureaucratie en politiek.
Maar de snelheid waarmee premier Yukio Hatoyama dit jaar is gesneefd, is
toch opmerkelijk. Negen maanden na de verkiezingsoverwinning van zijn
Democratische Partij (DPJ) op de mastodonten van de bijna ‘eeuwig’
regerende Liberaal Democratische Partij (LDP) heeft Hatoyama al plaats
moeten maken voor minister Naoto Kan van Financiën.
De aftocht van Hatoyama is deels volgens beproefd Japans model verlopen.
Er doken, al dan niet geregisseerd, justitiële verdenkingen op over
smeergelden. En zijn populariteit in de peilingen tuimelde, hetgeen voor
de DPJ gevaarlijk werd, omdat er in juli verkiezingen voor het Hogerhuis
zijn.
Maar het belangrijkste struikelblok was minder klassiek. Hatoyama heeft
zich met zijn buitenlandse politiek in de nesten gewerkt.
Hij had beloofd een oplossing te vinden voor de Amerikaanse militaire
bases op het eiland Okinawa.
Die belofte symboliseerde het streven van de DPJ naar een
gelijkwaardiger verhouding tot de Verenigde Staten. De VS waarborgen nu
al vijf decennia de soevereiniteit van Japan in ruil voor bijna
extraterritoriale rechten ter bescherming van de Amerikaanse militairen
op dit zuidelijke eiland.
Amerika gaf echter niet toe. En Hatoyama was vervolgens niet in staat de
regering van Obama tot serieuze concessies te bewegen.
Zo werd duidelijk dat hij te weinig greep op de geopolitieke
verhoudingen in Azië had.
Japan, dat zijn identiteit sinds de Tweede Wereldoorlog vooral ontleende
aan zijn economische status, wordt zo langzamerhand op
alle terreinen overvleugeld door China. Het autoritaire groeimodel wordt
alleen maar populairder, ten koste van het bureaucratische
democratische voorbeeld dat Japan bood totdat het land in de stagnatie
raakte waar het nu juist dankzij China uit krabbelt, zij het moeizaam.
Om aansluiting te vinden met deze Aziatische realiteit wil de DPJ daarom
een zelfstandiger koers varen. Maar de Chinese dominantie spoort de
Verenigde Staten juist niet aan om Japan los te laten. Als het gaat om
mensenrechten en wisselkoersen matigt de Amerikaanse regering om
tactische redenen haar toon in Peking. Maar oog in oog met de dreigende
atoommacht in Noord-Korea, waar China maar gedeeltelijk greep op lijkt
te hebben, kunnen de VS het zich niet veroorloven om de linies in Japan
zomaar te verlaten.
Vermoedelijk onderkent premier Kan deze werkelijkheid wel. Maar ook dan
is succes niet verzekerd. Zelfs als Japan voor het eerst na 1945 in
staat zal zijn zich los van de VS een eigen positie te bevechten in
Azië, dan nog is de kwijnende industriemacht niet behoed voor slinkende
relevantie.
Op bijna alle terreinen moet het vergrijsde en stagnerende Japan
zichzelf uit het moeras trekken. Ook voor de volkse en populaire premier
Kan is dat een herculische opgave.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********