Grote hoeveelheden wapens via Nederland naar Irak

[Cees Binkhorst]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Kennelijk zijn geheime verdragen niet tersprake gekomen?
Terwijl Minister Kamp hierover wel sprak in de 2e Kamer en kamerlid(?)
Bos 'bindende afspraken' zag.

Wapentransporten via Rotterdam, mede omdat andere mogelijkheden
geblokkeerd worden door protesten buiten onze grenzen?

Zelfs als vermoed wordt dat Belgie wil stoppen met transporten via
Antwerpen, stuurt het kantoor van de Amerikaanse militaire Van Gend en
Loos in Capelle a/d IJssel de spullen al via Rotterdam.

Dit gebeurt eigenlijk voor elk transport, niet alleen voor Irak.
Minister Bos smoort zelfs protesten van Kamerlid Albayrak hierover.

Dus zelfs als de Kamer had besloten geen medewerking te verlenen, was
het transport -op basis van de geheime verdragen- toch doorgegaan.

Groet / Cees


http://www.groene.nl/2010/2/grote-hoeveelheden-wapens-via-nederland-naar-irak
Oorlogscentrum Capelle aan den IJssel

Nederland is een onmisbare logistieke schakel in elke Amerikaanse
oorlogsvoorbereiding. Ook tijdens de Irak-oorlog. Daarover informeerde
de regering het parlement niet juist, concludeert de commissie-Davids.
In het Irak-onderzoek vergat men echter de geheime verdragen.

MARTIN BROEK

ER WAS NIET veel voor nodig. Nederland verleende de Verenigde Staten
bijna terloops toestemming voor het gebruik van het luchtruim en voor
militair vervoer door Nederland, 'ten behoeve van een mogelijk militair
optreden voor het geval Irak niet of onvoldoende meewerkt aan de
uitvoering van resolutie 1441 van de VN-Veiligheidsraad', zoals de
ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie 6 december 2002 in een
brief aan de Tweede Kamer schreven. Op grond hiervan zijn troepen en
materieel door Nederland richting Irak verplaatst.
In het rapport geeft Davids een uitgebreid feitelijk en chronologisch
relaas, met op enkele plaatsen commentaar over deze transporten. Volgens
Davids waren er geen concrete juridische verplichtingen om daaraan mee
te werken. 'Het paste echter in de geest van de militaire alliantie om
positief te reageren op het verzoek van een bondgenoot die in Europa
materieel had opgeslagen en personeel gestationeerd, mede om Nederland
te beschermen', schrijft de commissie. Daarbij ziet Davids over het
hoofd dat defensieminister Henk Kamp in de Tweede Kamer óók sprak over
onderliggende verdragen die aan de basis van de medewerking lagen. Ook
anderen, zoals PVDA-leider Wouter Bos en de Belgische regering, zagen
bindende afspraken waar niet aan te ontkomen viel.
De kwestie van de militaire doorvoer is een van de vele politieke
hangijzers in het rapport, want Davids verwijt de regering dat ze de
Kamer rijkelijk laat heeft geïnformeerd.
Het rapport toont dat Rotterdam een hoofdrol speelde en dat grote
hoeveelheden wapens via Nederland naar de Golf vertrokken (zie kader).
Een reden om nog eens terug te kijken naar deze wapentransporten, die
volgens de regering niet als militaire, maar als politieke steun
beschouwd moesten worden.

OP 5 DECEMBER voert minister De Hoop Scheffer overleg met zijn
Amerikaanse collega Grossman, onderminister van Buitenlandse Zaken.
Grossman wil overvliegvergunningen en toestemming voor doorvoer van
militaire goederen via Nederland. De regering laat een dag later horen
dat ze 'in beginsel' positief reageert op dit verzoek. Eind januari
heeft het eerste schip al toestemming gekregen voor een tocht door de
Westerschelde naar Antwerpen. Minister Kamp zegt dat de Amerikanen het
materieel in ons belang in Europa hebben gestationeerd: 'Wij zullen de
neiging hebben om toe te staan dat zij hun eigen materieel ook over ons
grondgebied vervoeren.' De kaarten zijn geschud. Een motie van de SP
waarin wordt verzocht om geen toestemming meer te geven voor transporten
over water krijgt alleen steun van GroenLinks.
De PVDA heeft als onderdeel van de coalitieonderhandelingen ingestemd
met de oorlog tegen Irak, maar weigert bij monde van Kamerlid Albayrak
medewerking aan de transporten. PVDA-leider Bos smoort deze oppositie
kort daarop. Hij zegt tegen NRC Handelsblad het 'jammer' te vinden dat
Nederland aan de 'voorbarige' oorlogsvoorbereidingen deelneemt, maar er
zijn nu eenmaal Navo-afspraken en daar moet Nederland zich aan houden.
Steinweg Handelsveem, waar de schepen worden beladen, is de centrale
verzamelplaats voor activisten tegen de transporten. Greenpeace
blokkeert er bijvoorbeeld op 19 februari de NDS Progress, die met
oorlogsmaterieel naar de Golf wil varen. In april, als de oorlog al
begonnen is, bezetten activisten het kantoor van Nile Dutch Africa
Shipping Lines (NDS) in Rotterdam. Het bedrijf verhuurt vier schepen
voor militair vervoer, waaronder de Progress.
De acties vinden niet veel weerklank. Toch zijn alle militaire denkers,
van Sun Tzu tot Martin van Creveld, het erover eens dat de aanvoer van
wapens en goederen een bepalend onderdeel van oorlogvoering is. Karl von
Clauzewitz schreef in zijn Vom Kriege dat de logistiek bepaalt of een
oorlog gevoerd kan worden en met welke intensiteit. Het lijkt in de
Nederlandse discussie bijna alsof het om een administratieve kwestie
gaat. Militair vervoer is misschien niet zo spectaculair als een
spionerende onderzeeër, voor een oorlog is de logistiek van veel groter
belang.
Burgemeester Opstelten van Rotterdam ziet het hete hangijzer in de
haven. Als de wapentransporten voor de oorlog beginnen kunnen
medewerkers 'hun gewetensbezwaren melden bij de directie van het
Gemeentelijk Havenbedrijf en zal een andere medewerker worden ingezet',
zegt hij. Of er veel gebruik van is gemaakt is onduidelijk. Wel
duidelijk is dat de haven flink is ingezet.
Omdat elders het Amerikaanse vervoer misloopt, wordt Rotterdam de
politieke afvoerput. Oostenrijk wil neutraal blijven en geeft geen
toestemming voor transporten over zijn grondgebied. Door deze weigering
kunnen de Italiaanse havens vanuit Zuid-Duitsland niet per trein bereikt
worden en wordt Rotterdam de uitwijkhaven. Als later onduidelijk is of
België nog langer mee wil werken aan de transporten, biedt Rotterdam
opnieuw de oplossing. Lading bedoeld voor Antwerpen wordt omgeleid naar
Rotterdam. Hier is de commissie-Davids opnieuw slordig. Zij wijt de
omleiding aan technische problemen bij de Belgische spoorwegen, maar het
Amerikaanse legertijdschrift Stars and Stripes stelt dat wegens de
onzekere situatie na de Belgische verkiezingen besloten werd Antwerpen
buiten de plannen te houden en voor Rotterdam te gaan. 'We moesten de
treinverplaatsingen reduceren en in plaats daarvan onderdelen op
wielvoertuigen en binnenvaartschepen plaatsen om ze in Rotterdam te
krijgen', aldus een Amerikaanse militair in Kaiserslautern die belast is
met transport.
Er is nog iets wat Davids niet meldt. De draaischijf van de Amerikaanse
oorlogslogistiek bevindt zich in Capelle aan den IJssel. Daar huist de
598th Transportation Group. Het is de militaire evenknie van Van Gend &
Loos die voor het Pentagon zoekt naar de snelste, veiligste en
goedkoopste mogelijkheden voor Amerikaans militair vervoer. Het
operatiegebied van het commando in Capelle reikt van Noord-Duitsland tot
in Afghanistan. Het beslaat Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Dat
betekent dat alle Europese verplaatsingen van Amerikaans materieel
vanuit Capelle aan den IJssel, vlak bij Rotterdam, worden georganiseerd.
Niet alleen voor de Iraakse veldtocht, maar voor iedere Amerikaanse
oorlog. Ook als Nederland niet deelneemt. Het is niet duidelijk waarom
de commissie hieraan voorbijgaat, maar het lijkt een bewuste keuze. Er
zijn namelijk Kamervragen over gesteld en die behoorden tot de basisstof
van de onderzoekers.

BELGIË KEURDE de oorlog af op grond van internationaal recht, maar zag
zich uiteindelijk toch gedwongen mee te werken aan het vervoer. Tijdens
een debat in het Belgische parlement bleek dat een bilateraal verdrag
tussen België en de Verenigde Staten, het zogenaamde War Host Nation
Support-verdrag (WHNS), de sta-in-de-weg was. De verdragen zijn bedoeld
om in tijd van oorlog soepel en efficiënt te kunnen opereren met gebruik
van civiele middelen, zoals spoor, luchtvervoer en telecommunicatie.
Ook Nederland heeft deze verdragen met de Verenigde Staten afgesloten.
Het Nederlandse WHNS-raamverdrag stamt uit 1971. In de periode 1971 tot
1983 werden twaalf onderliggende verdragen gesloten.
Onderzoekscollectief Amok onthulde in 1987 details daarover. Begin jaren
tachtig ontdekten KLM-vliegers dat ze in tijd van crisis een
oorlogsbijdrage zouden moeten leveren. Stukje bij beetje peuterde de
KLM-ondernemingsraad informatie los over contractonderhandelingen tussen
de staat en de KLM-directie. De daardoor bekend geworden
conceptverdragen (1980 en 1985) beschrijven hoe Nederland vliegtuigen en
personeel in een 'buitengewone rechtstoestand' kan vorderen. De staat
kan ze vervolgens zelf gebruiken of door een andere staat laten
gebruiken. Welke afspraken met andere sectoren zijn gemaakt is niet of
nauwelijks bekend.
In antwoord op Kamervragen schreef minister Kamp op 18 februari dat
Nederland zich houdt aan de afspraken in het kader van het Host Nation
Support om militair materieel en personeel te faciliteren: '(...)
dergelijke documenten [worden] niet ter goedkeuring aan het parlement
voorgelegd'. Daarmee is de kous af. Als Nederland politiek noch militair
wil meedoen aan een oorlog waaraan de Verenigde Staten wél deelnemen,
dan zullen deze verplichtingen een zware hobbel zijn.
De Kamer heeft niets te zeggen en wordt alleen uit fatsoen op de hoogte
gesteld van de militaire transporten. Invloed op het beleid van de US
Army Transportation Group is helemaal ondenkbaar. Het zou een breuk met
de Navo en Atlantische politiek inhouden. Dit betekent dat Nederland aan
elke Amerikaanse oorlog zijn bijdrage zal leveren. In België ontstond
hierover tenminste nog discussie. In Nederland ging deze ingrijpende
kwestie vrijwel ongemerkt voorbij.
De WHNS-verdragen stammen uit de Koude Oorlog. Een tijd dat
democratische controle geofferd werd aan militaire veiligheid. Als
vanzelf hebben ze een andere functie gekregen. Het zou goed zijn als de
opmerkingen van de commissie-Davids op dit vlak aanleiding zullen zijn
voor een kritische blik op verdragen. Maar dat is ook nu nog niet
mogelijk. Ze zijn immers geheim.
Wellicht zal de paragraaf die de commissie-Davids schrijft over Host
Nation Support sommigen ontgaan. Toch is hij van groot belang. Of dat nu
onder politieke steun geschaard wordt of niet, Nederland droeg op het zo
belangrijke logistieke vlak uitgebreid en materieel (onder meer met
inzet van militairen voor bewakingsdoeleinden) bij aan de oorlog. De
mores binnen de Navo en de bilaterale verdragen met de VS verdienen de
volle aandacht van het parlement. Want als de regering had geconcludeerd
dat de oorlog illegaal was (zoals ze volgens Davids had moeten doen),
dan zou Nederland er net als België niet aan zijn ontkomen toch een
belangrijke oorlogsbijdrage te leveren.
Op z'n minst zou de Kamer zich kunnen afvragen of ze zich dient neer te
leggen bij Kamps vaststelling destijds dat dergelijke verdragen geheim
zijn voor de volksvertegenwoordiging.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********