Memoires van een communist

[Antid Oto]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Memoires van een communist

Grenzeloos.org: nummer 103 | augustus-september 2009

Verhalen over linkse revolutionairen die nooit eens ontspannen zijn
zwaar overdreven. Ook de Grenzeloos redactie en medewerkers gaan op
vakantie – vaak wel met een stapel boeken om onderweg en op bestemming
te lezen. Een aantal medewerkers van Grenzeloos presenteren hun
favoriete vakantieliteratuur. Ter ontspanning en misschien ook om wat
te leren.

Nederland heeft in het verleden weinig aansprekende revolutionaire
kopstukken gekend maar van deze kopstukken hebben er redelijk wat de
moeite genomen hun herinneringen aan het papier toe te vertrouwen.
Veel van die autobiografieën hebben niet zozeer als doel het politieke
leven van de schrijver te beschrijven. Vaker zijn ze geschreven door
spijtoptanten of zijn ze bedoeld om de politieke lijn van de schrijver
te rechtvaardigen en nog eenmaal met voormalige kameraden af te
rekenen. Oude socialistische voormannen als Ferdinand Domela
Nieuwenhuis (Van christen tot anarchist) en Louis de Visser
(Herinneringen uit mijn leven) hadden hier zeker een handje van.
Helemaal bont maakt Paul de Groot het in zijn memoires De dertiger
jaren. Niet alleen staan er onwaarheden in, ook interpreteert hij de
geschiedenis van de CPN en van zichzelf wel heel erg creatief. Een
heerlijke uitzondering hierop zijn de memoires van Henk Gortzak
(1908-1989), Hoop zonder illusies.

Eind jaren twintig sluit Gortzak zich aan bij de Communistische Partij
van Holland (vanaf 1935 CPN). Zijn deelname aan het verzet in de
Tweede Wereldoorlog moet hij bekopen met een arrestatie en transport
naar een concentratiekamp. Gortzak overleeft en komt na de oorlog
namens de CPN in de Tweede Kamer, tot in 1956 de bom barst. In de CPN
ontstaan er diverse conflicten rondom de politieke koers van
partijleider Paul de Groot. Gortzak komt tegenover De Groot te staan
en delft het onderspit. In 1958 leidt dit tot zijn royement uit de
CPN. Samen met een aantal andere dissidente CPN-ers richt hij de
oppositionele Brug-groep op. Na enkele jaren PSP-lid te zijn geweest
gaat hij verder als partijloos communist.

Het boek is opgetekend in 1985, vier jaar voor zijn overlijden. Anders
dan veel andere autobiografieën is Gortzak’s autobiografie geschreven
na het beëindigen van zijn politieke leven. Gortzak was klaar. Hij
hoefde geen rekening te houden met mogelijke consequenties van zijn
schrijven of over de vraag of alles wel strookte met ‘de juiste
politieke koers’. En hij hoefde aan niemand meer verantwoording af te
leggen. Dat zorgt ervoor dat er een bepaalde rust uit gaat van het
boek. Geen opgekropte woede of tirades tegen concurrerende linkse
partijen. Geen natrappen richting voormalig partijgenoten. Nee, niks
van dit alles. Gortzak is niet boos op andere mensen en is op zijn
oude dag nog steeds trots om, weliswaar partijloos, communist te zijn.

In het laatste hoofdstuk blikt Gortzak kritisch terug op zijn
verleden. Zonder op de man te spelen spaart Gortzak kool noch geit en
is hij niet te beroerd naar zichzelf te wijzen. ‘Ik ben het communisme
er dankbaar voor dat het mijn inzicht in de maatschappelijke processen
heeft verdiept (…), maar het spijt me dat ik mijn partijtrouw veel
jaren al te nadrukkelijk beleden heb, dat ik medeverantwoordelijk ben
geweest voor het geestelijk mishandelen van mensen op een manier die
ik pas echt goed doorzien heb toen ik zelf op die wijze bejegend
werd’. Gortzak schrijft over zijn contacten met trotskisten; ‘ik zou
de trotskisten gaan beschouwen als medestanders (…) en niet langer als
de politieke avonturiers waarvoor ik ze mijn stalinistische periode
aanzag.’

Gortzak is tot aan zijn dood toe communist gebleven. Ondanks zijn
vertrouwen in het communisme vraagt hij zich af hoe de Sovjet-Unie zo
heeft kunnen ontsporen en hoe het mogelijk is dat het steeds weer mis
gaat in landen in de Derde Wereld waar revolutionaire bewegingen aan
de macht komen. ‘Ik ben niet in staat op vele vragen een bevredigend
antwoord te geven. Maar ik blijf onrecht, ongelijkheid en uitbuiting
afwijzen. En ik hoop, nog steeds op een betere toekomst.’

http://www.paulbenschop.dds.nl/2009augustusgrenzboek.html

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********