De bedrijfstak bangmakerij

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

http://www.depers.nl/binnenland/333218/De-bedrijfstak-bangmakerij.html

"Angst Instanties waarschuwen ons suf
De bedrijfstak bangmakerij

Door: Marcel Hulspas

Stevig overdrijven, rampscenario’s verzinnen, alarm slaan. Allerlei
instanties doen er aan mee. Om de eigenwijze burger in beweging te
krijgen, en zichzelf belangrijk te maken. Over griepvaccinatie,
weeralarm en geluksballonnetjes.

Een folder. Na maandenlang waarschuwen voor een griepgolf die
tienduizenden doden zou kunnen veroorzaken, kreeg de bang gemaakte
burger vorige week een foldertje in de bus. Grip op griep. Daar moet
hij het mee doen. De folder bevat tips als handen wassen, papieren
zakdoekjes gebruiken en niét naar de huisarts gaan. Het is
ongetwijfeld goed bedoeld, maar als we één ding weten van het
griepvirus, dan is het dat dit soort lapmiddeltjes niets uithaalt. Als
er een nieuw griepvirus opduikt, verspreidt dat zich in luttele dagen
over de aarde. Maar de folder is erger dan nutteloos. Hij onderstreept
het falen van meerdere overheidsinstanties. Niemand neemt de
griepwaarschuwing nog serieus. En dat hebben deze instanties aan
zichzelf te danken.

Na maandenlang voortdurend te zijn opgeblazen, liep de luchtbel van de
Mexicaanse griep begin vorige maand in rap tempo leeg. Op 7 augustus
maakte het speciaal in het leven geroepen ‘outbreak management team’,
onder leiding van epidemioloog Roel Coutinho, volkomen onverwacht
bekend dat de Mexicaanse griep eigenlijk een gewone griep was; niet
besmettelijker of dodelijker dan andere griepvirussen. De
meldingsplicht voor, en registratie van nieuwe ziektegevallen (elke
week goed voor een alarmerend persbericht) werd afgeschaft. Ook het
standaard voorschrijven van tamiflu was van de baan. Wie de Mexicaanse
griep kreeg, moest maar een paracetamolletje slikken.

Kort daarop maakte minister Klink bekend dat er ook geen nationale
vaccinatie komt; het inderhaast bestelde vaccin (dat binnenkort klaar
moet zijn) zal alleen worden gebruikt voor risicogroepen: kinderen,
zieken en bejaarden. De rest van Nederland zou een folder in de bus
krijgen. Dat was het. Coutinho deed nog een dappere poging zijn
gezicht te redden: ‘Het virus kan agressiever worden’, waarschuwde
hij. ‘Er is wel degelijk aanleiding om goed voorbereid te zijn.’ Maar
de afgang was duidelijk.

Had het niet wat minder luidruchtig gekund? Nee, zei hoogleraar
medische publiekscommunicatie Frans Meijman in de NRC van 19 augustus:
‘Het alternatief, niks doen en wachten tot helder is hoe ernstig het
wordt, is nog erger.’ Maar hadden minister Klink en zijn outbreak
management team echt alleen maar de keus tussen ‘niks doen’, dan wel
voortdurend persberichten verspreiden? Was het, gezien de
onduidelijkheid over de ernst, niet verstandiger geweest de griephype
onder controle te houden, in plaats van deze te voeden?

Zenuwachtig

Natuurlijk, het outbreak management team is niet de oorzaak van de
hype. De medische wereld wacht al decennia op een grote grieppandemie,
zoals die vroeger regelmatig voorkwam en dan honderdduizenden doden
veroorzaakte. De laatste keer was weliswaar veertig jaar geleden, maar
dat lange wachten maakt de instanties alleen maar zenuwachtiger, zoals
de hype rond vogelgriep liet zien. De signalering van een nieuwe
griepvariant in Mexico kwam bijna als een bevrijding. De
Wereldgezondheidsorganisatie zette hoog in. En dan kunnen de
Nederlandse autoriteiten moeilijk achterblijven.

Foto’s: ANP / HH

En zeker, ook de media hebben een belangrijke rol gespeeld. Iedere
zieke kwam in de krant; ieder slachtoffer was voorpaginanieuws. Maar
de media hoefden vrijwel niets te doen. Het ministerie en het RIVM
(waar Coutinho’s team onder valt) zorgden voor een voortdurende stroom
alarmerende persberichten – iets waaraan op 7 augustus gelukkig een
eind werd gemaakt. De situatie dreigde uit de hand te lopen.
Huisartsen werden plat gebeld, apothekers bestormd, en vooral: er
dreigde nationale heisa te ontstaan over wie wanneer gevaccineerd zou
worden.

De schuld hiervoor ligt primair bij het team. Dat ging, zo lijkt het,
nét iets te enthousiast te werk. Om zijn eigen bestaansrecht te
bewijzen. Maar ook uit angst voor de mondige burger die (zoals de
mislukte vaccinatie tegen baarmoederhalskanker laat zien) zich niet
gemakkelijk laat overtuigen. En omdat men, zoals het citaat van
Meijman illustreert, als de dood was voor de beschuldiging achteraf,
dat er ‘niks’ gedaan zou zijn. Want de burger is niet alleen
eigenwijs, hij verwacht ook dat de overheid alles regelt, en gaat door
het lint wanneer dat niet gebeurd blijkt te zijn.

In die angst voor de burger staat het RIVM beslist niet alleen. Iedere
instantie vreest tegenwoordig de dag waarop ze er in de media van
wordt beschuldigd ‘niks’ gezien of gedaan te hebben. Met als gevolg
dat ze de burger voortdurend waarschuwen voor de gekst denkbare
risico’s. Een paar Nederlandse voorbeelden:

Papieren zakjes

Op 14 augustus waarschuwt de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg
en Rampenbestrijding dat de oorspronkelijk uit Azië afkomstige
heteluchtballonnetjes (‘geluksballonnetjes’: papieren zakjes met een
kaarsje eronder) zeer gevaarlijk kunnen zijn. Woordvoerder Charles
Meijer: ‘Met name voor bossen, heide en huizen met rieten daken zijn
de lampionnen een groot risico. Onlangs brandde in Loosdrecht nog een
villa af door zo’n ballon.’ Dergelijke ballonnetjes worden al ruim
tien jaar geïmporteerd en opgelaten – en wat voor rampen hebben ze
veroorzaakt? Inderdaad, dat rieten dak in Loosdrecht ging eraan. Bos-
en heidebrand? Meijer schudt ze met gemak uit de mouw. Maar hij is
niet de enige die bij het woord ‘geluksballonnetje’ direct rampen
voorziet. Een woordvoerder van landbouworganisatie LTO waarschuwde dat
de resten van zo’n ballonnetje in voedermaïs terecht kunnen komen en
‘zo krijgen de beesten het binnen’. De kustwacht klaagt dat
geluksballonnetjes vaak worden aangezien voor de vuurpijlen die als
noodsignaal worden afgevuurd (dan moet de betreffende kustwachter wel
bijna blind zijn) en volgens een woordvoerder van de luchtvaartpolitie
veroorzaken de ballonnetjes ‘verwarring in de lucht’.

Een ander voorbeeld: op 8 augustus maakt de dertienjarige Laura Dekker
bekend dat ze de wereld rond wil zeilen. Verstandig of niet: het
meisje weet heel duidelijk waar ze aan begint, haar ouders stemmen
ermee in. Maar dan hebben ze buiten de Raad voor de Kinderbescherming
gerekend. Die eist dat de ouders uit de ouderlijke macht worden gezet,
want Laura zou op zee ‘sociaal gedepriveerd’ raken en daarna nooit
meer in staat zijn ‘relaties met anderen’ aan te gaan. Is de Raad
oprecht bezorgd? Kan dat, terwijl vooraf geen spat onderzoek is
verricht? Of wil men gewoon voorkomen dat men achteraf, wanneer het
misgaat, het verwijt krijgt ‘niks’ gedaan te hebben? We hebben
namelijk te maken met een instantie die de afgelopen jaren vele malen
op de vingers is getikt wegens nalatigheid. Hoe dan ook, vrijdag
besloot de rechter in Utrecht dat Laura nog twee maanden aan wal moet
blijven. De rechter wil meer weten. Een verwijt aan de Raad, die
alsnog zijn huiswerk moet doen – en dan kan Laura straks vertrekken.

Dezelfde drijfveren – angst voor het verwijt ‘niks’ te doen,
misplaatste geldingsdrang – speelden ongetwijfeld ook een rol bij een
ander geruchtmakend vals alarm. Op 20 augustus kondigde het KNMI een
‘weeralarm’ af. Nederland zou te maken krijgen met ‘extreme
weersomstandigheden’ met ‘zeer zware windstoten’ van 110 kilometer per
uur, en zware hagelbuien. Menig straat- en strandfeest werd voortijdig
afgeblazen. Maar er gebeurde niets.

Verkeerd begrepen

De volgende dag was het KNMI mikpunt van spot en kritiek. Maar de
meteorologen verweerden zich. Nee, het weeralarm was niet onterecht
geweest. Nederland had het verkeerd begrepen. Woordvoerder Cees
Molenaars in de NRC: ‘Het is een waarschuwing zodat mensen niet
overvallen worden.’ De krant drukte daarbij een overzicht af van 25
keer weeralarm (in 7 jaar), waarbij dat alarm slechts zes keer
‘onterecht’ zou zijn geweest. Een fraaie verdraaiing van de feiten:
alsof het correct voorspellen van zwaar weer betekent dat er ‘terecht’
weeralarm wordt afgegeven. De vraag is: zijn dergelijke vroegtijdige,
grootschalige en onzekere weerwaarschuwingen überhaupt nodig?

Het overgrote deel van de Nederlanders zit vrijwel de hele dag binnen,
en kan in geval van slecht weer binnen twee uur thuis zijn. Eerder
alarmeren hoeft dus niet – en als het wat later gebeurt, kan het ook
veel nauwkeuriger. En wie buiten moet werken, aldus Edwin Rijkaard van
buienradar.nl, ‘houdt het weer al goed in de gaten. Daarvoor hoeft
geen alarm te worden verspreid.’

Het KNMI zelf boog de discussie heel slim in een gunstige richting.
Het weer voorspellen is moeilijk, kregen we te horen. Misschien moeten
er regionale weeralarmen komen. En er moesten afspraken worden gemaakt
met de ANWB, die het ‘spits-alarm’ heeft bedacht. Met andere woorden,
er moet meer geld komen voor het KNMI, voor meer weeralarm,
uitgetoeterd door nog meer ‘gezaghebbende’ instanties. Terugtreden,
het aan de burger overlaten om de risico’s in te schatten, is nicht in
Frage. Want ook het KNMI is maar al te bekend met het verwijt ‘niks’
te hebben gedaan. Maar het weeralarm is er niet alleen om te voorkomen
dat u en ik straks boos worden, het is ook een middel om het
bestaansrecht van het (door bezuinigingen geplaagde) KNMI te bewijzen.

Het is een merkwaardige rondedans die de afgelopen maanden
verschillende malen is uitgevoerd: instanties proberen met behulp van
angstaanjagende verhalen te scoren; de media werken probleemloos mee
en denken te scoren door daar nog een schepje bovenop te gooien. En de
kritische Nederlander? Die is steeds minder onder de indruk van al dat
geschreeuw. De komende maanden zullen de megafoons dus nog wel een
standje hoger moeten.

Trefwoord: angst


Angsten die u nog moet krijgen

1 Ook al ontbreekt ieder bewijs, menige deskundige zal de komende
maanden waarschuwen dat de combinatie drank en drugs een jongere
verandert in een beest dat zelfs niet terugdeinst voor politiekogels.

2 De verkoop van coffeïnehoudende frisdrankjes blijft stijgen.
Deskundigen zullen waarschuwen dat kinderen hier opgefokt van raken en
dat deze drankjes als drugs moeten worden beschouwd.

3 Het Wereld Kanker Fonds adviseert ouders om kinderen geen ham of
salami te geven. Ze zouden daardoor een ‘ongezond voedselpatroon’
kunnen ontwikkelen. Ouders opgelet: straks mag uw kind alleen nog
tofu!

4 Onderzoek toont aan: overgewicht doet de hersenen krimpen. Gamers
zijn vaak dikkerds. Slaapgebrek maakt dik. Kortom, de dikzak is
vogelvrij verklaard. De motregen van onderzoek naar overgewicht zal de
komende jaren ongetwijfeld aanhouden.

5 En speciaal voor de kerstdagen, nu al een waarschuwing uit de VS: de
vette walm van goedkope kaarsen kan kanker veroorzaken. Die zult u
vaker horen. Wees deze kerst dus walmvrij!
"

Maakt u de borst maar nat !! :)

Henk Elegeert

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********