Indeterminisme (was: Tegen het stamgevoel)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

 Henk Vreekamp <vreekamp at KNOWARE.NL>,
>Hmm, je stelling dat het heden zelf indeterministisch is, lijkt me een
>contradictio in terminis. Hoe weet je dat dan?  (...) De onzekerheid
>betreft ontwikkelingen, want daarvoor heb je een systematiserende theorie
>nodig

 Er is verschil tussen een beschrijving en het beschrevene: de wijze
 waarop de theorie is opgesteld is deterministisch, datgene waarop ze
 betrekking heeft, indeterministisch. Men kan met zekerheid stellen dat
 iets onzeker zij...  :-)
 Mooiste voorbeeld hiervan is -uiteraard- de quantumtheorie.

>De onzekerheid betreft ontwikkelingen (...) een toekomstvisie die het
>heden tracht te verklaren. Maar het heden zelf?.

 Ja, dat zijn dus verschillende dingen.

 Dat de toekomst niet vastligt, willen de meeste mensen wel aannemen
 (mensen die ernstig Christelijk zijn trouwens niet). En dat er derhalve
 nogal wat onzekerheid zit in toekomst-verwachtingen evenzeer.

 Veel mensen hebben echter grote problemen met het feit dat ook het ver-
 leden niet vastligt en dat verschillende gebeurtenissen in het verleden
 elkaar *niet konden* beinvloeden (twee zaken in het verleden liggen
 niet noodzakelijkerwijs in elkaars verleden/toekomst - het verleden is
 alleen al om die reden geen samenhangend geheel). Laat staan dat het
 verleden niet 'de oorzaak' zij van het heden. *Niets* heeft een oorzaak,
 iets kan slechts een *gevolg* hebben.

 Dit heet 'causaliteit' (eigenlijk: causatie) - een mooi woord voor
 'oorzakelijkheid'. Dit wordt beschreven met de speciale relativiteits-
 theorie (zoek met Google naar Minko(v/w)ski-diagrammen, causation en
 dan vind je mogelijk wel wat). Het wordt ook beschreven door de algemene
 relativiteitstheorie - maar dan maakt men het zich onnodig moeilijk.
 Dit is de visie van mensen als Einstein. Dit is de relativiteitstheorie.

 Maar dit is heel iets anders dan de visie van Bohr. Die visie heeft
 niets met causaliteit te maken (hoogstens met 'micro-causaliteit'). In
 hun visie heeft onzekerheid te maken met complementariteit, waarschijn-
 lijkheid en niet-locale verschijnselen. Dan gaat het meer om 'waar is
 iets' (in het *heden*). Dit is de quantumtheorie.

 Relativiteitstheorie en quantumtheorie zijn verschillende uitwerkingen
 van de werkelijkheid met elk hun eigen opvatting van onzekerheid (er
 is er nog 1: de statistische waarschijnlijkheid van de thermodynamica).
 De relativiteitstheorie en de quantumtheorie en ook het indeterminisme
 daarin passen niet op elkaar en mensen zijn al pakweg een eeuw bezig
 daar een uitweg voor te vinden. Maar die is er dus nog niet.

 Het probleem is vrij simpel te begrijpen: de speciale relativiteits-
 theorie gaat over de samenhang tussen ruimte en tijd, en de algemene
 relativiteitstheorie over de samenhang tussen ruimte/tijd en massa/
 energie. Op micro-niveau verliezen dit soort grootheden echter hun
 betekenis en wat hangt er dan samen ?

 De falsificatie van Popper of al dat gedoe met kennis heeft hier niets
 mee te maken. De falsificatie van Popper wil slechts zeggen dat uit-
 spraken *toetsbaar* moeten zijn. Als een uitspraak niet weerlegt kan
 worden, dan betreft het pseudo-wetenschap (die beschrijft dus alles -
 inclusief het tegendeel van het beweerde). Een bewering is wetenschap-
 pelijk als men kan uitmaken of ze juist is of niet (een wetenschappe-
 lijke bewering kan dus onjuist zijn en een pseudo-wetenschappelijke
 niet). Dat gedoe met die kennis van Verhofstadt is een fraai voorbeeld
 van pseudo-wetenschap.

 Eigenlijk gooit Verhofstadt alles wat hierboven staat door elkaar en
 brouwt daar een popi pseudo-wetenschappelijk betoogje van...

 Voor ons is het indeterminisme (die van de relativiteitstheorie) van
 belang omdat de vrijzinnig-democratie daar de politieke vertaling van
 is. Het liberalisme is dat beslist *niet* (kan ook moeilijk want het
 indeterminisme werd pas rond 1900 begrepen toen de wetenschap ontstond
 en het liberalisme is ouder). Al dat filosofen-gedoe van liberalen en
 humanisten getuigt van een hang naar de voorwetenschappelijke periode
 en staat derhalve volkomen haaks op het indeterminisme - en daarmee
 ook op de vrijzinnig-democratie.


 Marc Fluks, Amsterdam

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********