Concept-verkiezingsprogramma 2006/2010 Tweede Kamer

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Waarom de *vrijdenkers* dan geen afstand nemen van het gruwelijk 
dogmatische neoliberalisme en Brinkhorst blijft mij dan een raadsel. Het 
maakt dit verkiezingsprogramma hoogst ongeloofwaardig.
hv,u
------

At 13:57 5-9-06 +0200, Dr. Marc-Alexander Fluks wrote:
>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>Bron:  D66
>Datum: 5 september 2006
>URL: 
>http://www.d66.nl/page/downloads/tk06_conceptverkiezingsprogrammaprogramma.txt_d66.pdf
>
>
>Het gaat om mensen
>------------------
>conceptverkiezingsprogramma Tweede Kamer 2006/2010
>
>Inhoudsopgave
>-------------
>05 Er is zoveel te doen!
>09 Vijf richtingwijzers voor een progressieve sociaal-liberale visie
>13 Mensen ontwikkelen zich
>21 Mensen verdienen beter
>33 Mensen en hun kunst
>37 Mensen besturen zelf
>47 Mensen leven langer en gezonder
>55 Mensen en hun rechten
>67 Mensen houden van groen
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Er is zoveel te doen!
>
>
>Veel gedaan...
>
>D66 bestaat veertig jaar. Al die tijd is onze missie ongewijzigd gebleven:
>mensen meer te zeggen geven over wie hen bestuurt en hoe zij hun eigen
>land en leven inrichten. Lang- zaam maar zeker zijn deze standpunten van
>Democraten `66 gemeengoed geworden. Zelf- beschikking is inmiddels de
>norm: abortus, euthanasie en homohuwelijk zijn maatschap- pelijk
>geaccepteerd. Ombudsman, patiëntenrechten en spreekrecht voor slachtoffers
>zijn niet meer weg te denken. Je kunt tegenwoordig winkelen wanneer je
>wilt. Innovatie en duurzaamheid staan op de politieke agenda. Economie en
>ecologie kunnen samengaan, zie de Waddenzee. En ook al durft bijna geen
>partij het aan, de gekozen premier en de ge- kozen burgemeester moeten er
>hoe dan ook een keer komen. Omdat steeds meer mensen zelf willen kiezen.
>
>...en weer veel te doen
>
>Je zou kunnen zeggen: de missie van D66 is voltooid. Want D66 ontstond als
>een reactie op het regentendom en de verzuiling. Maar de politiek blijft
>achter bij de snelle ontwikkeling van de moderne samenleving. Nog steeds
>is er niets veranderd in de verhouding tussen burgers en gekozenen. Des te
>groter is de verantwoordelijkheid van D66 om dit punt op de politieke
>agenda te blijven houden. Bovendien zijn er nieuwe behoudende krachten die
>de ontwikkeling naar een werkelijk open en sociale samenleving proberen
>tegen te houden. En alleen in een open samenleving kan iedereen zijn
>talenten ontplooien.
>
>
> > De grens was bereikt
>
>Als er een ding is waar wij niet tegen kunnen is het willekeur en misbruik
>van macht. Er is zoveel te doen! Daar willen we niet aan meedoen. Macht
>gaat nooit boven recht. Een minister die haar macht misbruikt en daar niet
>op terug wil komen toont geen wijsheid maar halsstarrigheid. Daarom
>stapten we uit het kabinet. De maat was vol. Wat het zwaarst is moet het
>zwaarst wegen. Als duidelijkheid en daadkracht verworden tot
>hardvochtigheid en rigiditeit is voor ons de grens bereikt. Regels zijn er
>voor mensen. Niet andersom.
>
>
>Nieuwe regenten
>
>Er zijn nieuwe regenten. Mensen die de huidige verwarring aangrijpen om
>voor elkaar te krijgen wat ze al jaren willen: meer controle en meer
>toezicht. Die met regeltjes komen ver die zijn gebaseerd op wantrouwen in
>plaats van vertrouwen. Regeltjes die onze burger- lijke vrijheden onder
>druk zetten en onze privacy schenden. Regeltjes die ontplooiing van
>concept talent, ondernemerschap en leven naar eigen goeddunken in de weg
>staan.
>
>Die schijnveiligheid creeren terwijl ze onze vrijheden aantasten. Die
>grenzen willen sluiten, terwijl wij de globalisering als een uitdaging
>verwelkomen. En Europa als ons binnenland beschouwen.
>
>
>Nieuwe behoudzucht
>
>Veel mensen willen graag alles bij het oude houden. Ze blijven zitten waar
>ze zitten en beschouwen hun positie als heilig. Ze denken niet aan de
>volgende generaties of aan de rest van de wereld. Ze sluiten anderen uit
>van wat zij zelf verworven hebben. Bang om te verliezen wat ze hebben. Hun
>goede baan, hun mooie huis, hun verzekerde pensioen. Heel begrijpelijk.
>Maar het gevolg van die angst is dat ze anderen geen toegang willen
>verlenen. Tot de arbeidsmarkt, de woningmarkt. Tot ons land en tot Europa.
>Teveel zit nu op slot. Het onderwijs en de zorg. De sociale verzekeringen
>en de pensioenmarkt. Ook internationaal: de rijke landen willen niet delen
>en verlenen geen toegang tot hun markten aan de armere landen. Overal
>worden gevestigde belangen ten koste van nieuwkomers verdedigd. En het
>gevolg is groeiende tegenstellingen tussen jong en oud, arm en rijk. En
>dat leidt tot conflicten die wij niet willen en die ook niet nodig zijn.
>
>
> > Gelijke kansen
>
>Insiders tegenover nieuwkomers: dat is de nieuwe tegenstelling. Wij willen
>dat iedereen een eerlijke en gelijke kans krijgt om zich te ontwikkelen en
>te ontplooien. Daarom zijn wij tegen de behoudzucht van de
>belangenbehartigers, links en rechts. Tegen het egoïsme van de populisten,
>links en rechts.
>
>
>Geen muren
>
>Ongelijkheid en uitsluiting zijn nu een voedingsbodem voor burgeroorlogen
>en terrorisme. Wij zijn tegen de westerse hypocrisie en bemoeizucht die
>leiden tot oorlogen als in Irak. Aan zulke oorlogen willen we niet
>meedoen. We zijn tegen nieuwe muren, zoals tussen Israel en Palestina, die
>de bewegingsvrijheid beperken. Maar ook de denkbeeldige muren tussen
>landen die lid willen worden van de EU en lidstaten die hen buiten willen
>sluiten. En wij willen de misstanden aanpakken waar we allemaal van weten
>en (indirect) bij betrokken zijn. Zoals Guantànamo Bay waar mensenrechten
>met voeten worden getreden. Ondertussen bedreigen mensen met
>fundamentalistische wereldbeelden, vaak religieus vermomd, onze vrijheid.
>Hun ergste vijand is onze open samenleving. Hun grootste succes zou zijn
>dat wij uit angst onze vrijheden beperken en onze overtuigingen opgeven.
>Dat kan en mag nooit zo zijn.
>
>
> > Vrijdenkers
>
>D66 heeft zijn missie vernieuwd. Of beter gezegd, hervonden. Wij gaan
>terug naar onze wortels. Terug naar de basis. Vrijzinnigheid is onze
>inspiratiebron. Democratie zit in onze genen. In de relatie
>overheid-burger is nog veel te weinig veranderd. Onderhoud aan de
>democratie is uitgebleven. Wij hechten niet aan gevestigde belangen en
>structuren. Wij zijn de vrijdenkers van de politiek. Het wordt weer tijd
>om gevestigde structuren open te breken. Nieuwe vormen van directe
>democratie in te voeren. Zodat er ruimte en invloed komt. Voor mensen. En
>niet alleen voor de mensen die het toevallig getroffen of goed voor elkaar
>hebben. Voor iedereen, jong en oud, arm en rijk. Dat is een kwestie van
>beschaving.
>
>
>Barrieres opruimen
>
>Wij willen dat iedereen mee kan doen, dat niemand wordt buitengesloten.
>Daarom heb- ben nieuwkomers onze steun. Dat betekent barrières opruimen.
>Afschaffen van subsi- dies, belastingvoordelen en beschermingsconstructies
>die ooit nuttig en goedbedoeld waren maar inmiddels de markt ontwrichten
>en vooral gevestigde belangen beschermen. Het hele stelsel van
>renteaftrek voor eigenaren en subsidies voor huurders heeft de wo-
>ningmarkt ondoorzichtig en ontoegankelijk gemaakt. Het is op den duur
>onhoudbaar en remt de economische groei en sociale ontwikkeling. Het houdt
>mensen vast in hun woon- en leefsituatie en maakt onbewegelijk. Dit
>systeem bevoordeelt degenen die het al goed hebben en belemmert jonge
>mensen om in te treden. Hetzelfde geldt op de arbeidsmarkt. Last in,
>first out is zo'n principe. Het beschermt de langstzittende. En het
>algemeen verbindend verklaren van CAO's doet geen recht aan verschillen
>tussen bedrijven. Het belemmert een gezonde groei en natuurlijke
>ontwikkeling van bedrijven en remt de inno- vatie. De vergaande
>ontslagbescherming maakt huiverig om mensen in dienst te nemen. Het
>gevolg is karige contracten voor jonge mensen. Daarom wil D66 het
>ontslagrecht aanpakken en de arbeidsmarkt flexibiliseren. En alle steun en
>(fiscale) ruimte bieden aan mensen die een eigen onderneming beginnen.
>
>
> > Leve de verschillen! Maar geen onrechtvaardige verschillen
>
>Mensen zijn niet gelijk, mensen zijn wel gelijkwaardig. D66 houdt van
>verschillen. Verschillen tussen mensen zorgen voor leven en dynamiek.
>Mensen groeien van verschillen. Dat levert economische groei, sociale
>ontwikkeling en culturele diversiteit op. En daar is iedereen bij gebaat.
>Maar wij willen geen onrechtvaardige verschillen. Onaanvaardbaar is voor
>ons dat mensen hun macht gebruiken of zelfs misbruiken om verschillen waar
>zij van profiteren in stand te houden. Geen kunstmatige constructies die
>de gevestigde belangen beschermen. Er zijn talloze voorbeelden van:
>Huurbescherming voor mensen die het niet nodig hebben. Landbouwsubsidies
>die boeren uit ontwikkelingslanden aan de bedelstaf houden. De beste
>ontslagbescherming voor de langstzittende.
>
>
>Een dienstbare overheid
>
>Wij willen een overheid die `Ja' zegt. Een overheid die met heldere en
>doorzichtige wetgeving een duidelijk kader en een voor iedereen gelijk
>speelveld schept. Met daarbinnen alle ruimte om te leven, te werken en te
>ondernemen. Een overheid die voorwaarden schept voor ontplooiing en
>ontwikkeling. Een overheid die niet remt met allerlei verordeningen en
>vergunningen. Dat betekent veel minder gedoe en bureaucratie (waar
>trouwens veel ambtenaren ook naar uitzien en al aan werken). Wij hebben
>geen overspannen ver- wachtingen van de overheid. We kunnen de overheid
>niet verantwoordelijk maken voor ons persoonlijk geluk. De overheid is
>geen geluksfabriek. En de overheid kan niet alles regelen, laat staan
>alles voorkomen, risico's zullen er altijd zijn. En wij willen een
>bescheiden overheid die zich bewust is van haar dienende taak. Want de
>overheid is van ons, is er voor de burger. `Minister' betekent niet voor
>niets: `Dienaar'.
>
>
>Investeren in duurzaamheid
>
>We zijn te afhankelijk van milieuvervuilende fossiele brandstoffen (olie
>en gas) die hoe dan ook een keer opraken. Bovendien leidt deze schaarste
>tot spanningen in de hele wereld. Wij willen zo snel mogelijk
>overschakelen naar duurzame energiebronnen die het milieu niet belasten,
>zoals wind, zon en biogas. Daarnaast is grootschalig onderzoek nodig naar
>nieuwe schone technologieën. Daarvoor willen wij de aardgasbaten inzetten
>en - in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven - heel gericht investeren
>in het ontwikkelen van duurzame energiebronnen. Zo kan Nederland een
>voortrekkersrol gaan spelen bij het ontwikkelen van een duurzame
>samenleving, met vele economische (export)kansen.
>
>
>Het allerbeste onderwijs
>
>En het allerbelangrijkste: D66 wil meer en beter onderwijs. Onze kinderen
>verdienen het allerbeste onderwijs. Investeren in kennis is nu essentieel.
>Wij willen dat Nederland koploper wordt op onderwijsgebied. Dat betekent
>een miljardeninvestering. Wij willen dat het Nederlandse onderwijs de
>hoogste kwaliteit en de meeste diversiteit biedt. Dat betekent vrijheid
>voor scholen en leerkrachten, universiteiten en wetenschappers om dat
>onderwijs naar hun eigen professionele inzicht en hun eigen goeddunken in
>te richten. En ruimte voor ouders, leerlingen en studenten om volop mee
>te beslissen. Onderwijs is de beste garantie voor verdere ontwikkeling,
>persoonlijk, maatschappelijk en economisch. Want wie goed is opgeleid en
>zelfstandig keuzes kan maken hoeft niet bang te zijn om niet mee te kunnen
>komen. Goed opgeleide mensen die niet bang zijn: dat levert de
>maatschappelijke samenhang en verbondenheid op.
>
>
> > Een vrije wereld
>
>D66 neemt graag het voortouw in het creeren van een open samenleving
>zonder drempels. Een maatschappij waarin iedereen zich vrij kan bewegen
>en tot zijn recht kan komen. In het scheppen van een wereld waarin
>iedereen uitzicht krijgt op een menswaardig bestaan. Meer dan ooit willen
>wij doen waar we goed in zijn: het ontwikkelen en steunen van baan-
>berekende initiatieven in Nederland, in Europa en in de wereld. Of het nu
>gaat om duurzame energie of microkredieten, mensenrechten of
>natuurontwikkeling. Nederland is een van de meest ontwikkelde landen ter
>wereld. Dat willen we blijven en verder uitbouwen. In een duurzame wereld
>waarin iedereen een eerlijke kans heeft om het steeds beter te krijgen.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Vijf richtingwijzers voor een progressieve sociaal-liberale visie
>
> > Vertrouw op de eigen kracht van mensen
> > Denk en handel internationaal
> > Beloon prestatie en deel de welvaart
> > Streef naar een duurzame en harmonieuze samenleving
> > Koester de grondrechten en gedeelde waarden
>
>In het verkiezingsprogramma 2006/2010 vindt u concrete oplossingen voor
>vraagstukken concept die nu spelen. Maar de dagelijkse praktijk van het
>parlementaire werk is veel gevarieerder dan wij nu kunnen voorspellen.
>Daar zijn ongetwijfeld vraagstukken bij die in dit programma beperkt of
>zelfs geheel niet aan de orde komen.
>
>Daarom hebben wij onze uitgangspunten en ideeën vertaald in vijf
>`Richtingwijzers'. Bij twijfel zal een gekozen vertegenwoordiger onze
>richtingwijzers zwaarder laten wegen dan de oplossingen die bij het
>schrijven van dit programma nog logisch en verdedigbaar waren, maar niet
>veel later door de feiten al weer zijn achterhaald.
>
>
> > Vertrouw op de eigen kracht van mensen
>
>Wij vertrouwen op de eigen kracht en ontwikkeling van mensen. Daarom zien
>we de toe- komst met optimisme tegemoet. Mensen zijn zo creatief dat ze
>steeds opnieuw zelf oplossingen vinden. Wij willen dat de overheid deze
>kracht, vindingrijkheid en creativiteit van mensen ondersteunt en ruimte
>geeft. De sleutel voor verandering ligt bij mensen zelf en wij willen dat
>de overheid daarbij aansluit. Wat mensen voor zichzelf en anderen kunnen
>doen is veel belangrijker en effectiever dan wat de overheid kan doen.
>
>
> > Denk en handel internationaal
>
>Samenlevingen zijn op steeds meer verschillende manieren met elkaar
>verbonden. Wij staan open voor de gehele wereld en sluiten niemand uit.
>Bij alles wat we doen, vragen we ons steeds af welke effecten dat heeft op
>anderen in deze wereld. Wij onderkennen dat Europa steeds meer ons
>binnenland wordt. Internationale samenwerking en economische vooruitgang
>zijn de sleutels naar een wereld met minder oorlog en conflicten. Daarbij
>handelen wij steeds pragmatisch, nuchter en op basis van feiten.
>
>
> > Beloon prestatie en deel de welvaart
>
>Mensen zijn niet gelijk, wel gelijkwaardig. Mensen zijn verschillend en
>wij willen dat de overheid ruimte laat voor die verschillen. Wij streven
>naar economische zelfstandigheid voor zoveel mogelijk mensen en vinden dat
>mensen die uitmuntend presteren daarvoor een beloning verdienen. Wij
>willen een dynamische, open samenleving waarin iedereen de ruimte krijgt
>om zijn eigen beslissingen te nemen en iedereen zich op zijn eigen manier
>kan ontwikkelen. Wij vinden het vanzelfsprekend om welvaart met elkaar te
>delen. We willen dat zoveel mogelijk mensen mee doen in het
>maatschappelijk en economisch proces want daar worden we allemaal beter
>van. Voor mensen die zichzelf niet kunnen redden dragen we een
>gezamenlijke verantwoordelijkheid.
>
>
> > Streef naar een duurzame en harmonieuze samenleving
>
>Wij willen de wereld om ons heen tegemoet treden met respect en mededogen.
>Dat geldt voor de mensen om ons heen en voor onze omgeving. De aarde is
>niet van ons en dus geen gebruiksartikel. We willen stoppen met het
>uitputten en vervuilen van onze leef- omgeving. We willen dat in de
>discussie over natuur en milieu niet het behoud, maar de aantasting van
>natuur en milieu beargumenteerd wordt.
>
>
> > Koester de grondrechten en gedeelde waarden
>
>De fundamentele waarden van onze samenleving zijn vrijheid voor en
>gelijkwaardigheid van ieder mens, ongeacht opvattingen, geloof, seksuele
>geaardheid, gerichtheid of herkomst. Lichamelijke integriteit, geweldloze
>oplossing van belangenconflicten en een respectvol gehanteerde vrijheid
>van meningsvorming en -uiting, inclusief respect voor onze democratische
>rechtsstaat, zijn voor ons centrale waarden. Die waarden zijn universeel
>en zonder meer bovengeschikt. Wij beschermen de grondrechten van onszelf
>en anderen. Vijf richtingwijzers voor een progressieve sociaal-liberale
>visie
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen ontwikkelen zich
>
> > Onderwijs: vijf miljard extra/Salarissen leraren omhoog/Vrijheid en
>   verantwoordelijkheid bij scholen en studenten
>
>Goed onderwijs is de basis voor een samenleving waarin iedereen tot zijn
>recht komt en alle mensen de kans krijgen het beste uit zichzelf te halen.
>Goed onderwijs is ook nodig voor een sterke economie, om als land
>aantrekkelijk te zijn om in te investeren. En goed onderwijs is nodig voor
>een schoon en veilig land, waarin mensen elkaar in hun waarde laten.
>
>Momenteel zijn er echter teveel leerlingen die als analfabeet de
>basisschool verlaten of hun opleiding voortijdig afbreken. Er zijn
>onvoldoende goede docenten, leraren worden bovendien niet op waarde
>geschat en het vak is dus niet aantrekkelijk genoeg. De kwaliteit van het
>basis- en voortgezet onderwijs is van onvoldoende niveau en de aansluiting
>tussen beroepsonderwijs en bedrijfsleven kan ook veel beter.
>
>Er zijn in Nederland 1,5 miljoen volwassenen, ca. 1 miljoen van
>Nederlandse herkomst en 500.000 van niet-Nederlandse origine, die moeite
>hebben met lezen, schrijven of rekenen. Deze laaggeletterden kunnen
>daardoor nauwelijks deelnemen aan de maatschappij. Ze hebben moeite om hun
>eigen doelen te realiseren en kunnen hun kennis- en vaardigheden niet
>zelfstandig verder ontwikkelen.
>
>Nederland investeert veel te weinig in haar toekomst. Onze investeringen
>in onderwijs liggen onder het niveau van vergelijkbare Europese landen,
>terwijl kennis voor Nederland de kurk is waarop onze welvaart in de
>toekomst moet drijven. Hoogopgeleide mensen leveren veelal
>kennisintensieve diensten, die over het algemeen een hoge toegevoegde
>waarde kennen.
>
>nderwijs heeft voor D66 topprioriteit. Nederland moet het beste onderwijs
>van Europa bieden. Daarvoor zijn stevige maatregelen nodig. Geen grote
>overheidsgestuurde onderwijsherzieningen, maar ruimte voor de eigen keuze
>en eigen verantwoordelijkheid van scholen, instituten, leerlingen en
>ouders. En voor ontplooiing van individuele talenten ver en capaciteiten.
>Ook moet de bureaucratie - zowel door het Ministerie van OCW als de
>onderwijsinstelling veroorzaakt - worden verminderd.
>
>De verbetering van de kwaliteit van onderwijs en onderwijzenden vergt
>forse investeringen. D66 zorgde dat de studiebeurs met 150 euro werd
>verhoogd om de gestegen ziekte- kosten te compenseren en zorgde dat de
>OV-jaarkaart behouden werd toen CDA en VVD deze wilde beperken. Nog
>belangrijker is dat D66 het bezuinigingstij keerde op onderwijs. Door D66
>zijn er de afgelopen jaren miljarden bijgekomen, maar er is meer nodig om
>ons onderwijspeil op niveau te krijgen. Voor de komende acht jaar is een
>structurele verhoging van vijf miljard euro noodzakelijk.
>
>
>Vertrouwen in scholen/Vrijheid van keuze/Maatwerk/Minder uitval/Betere
>doorstroming/Investeren in leraren/Kwaliteit aan de top
>
>
>Vertrouwen in scholen
>
> > Zelf onderwijsverbetering realiseren. Scholen en instellingen weten zelf
>   het beste wat goed is voor hun leerlingen en studenten. Zij kunnen zelf
>   verantwoordelijkheid dragen voor het onderwijs dat zij bieden. Daarvoor is
>   het nodig hen vertrouwen (in de vorm van geld en vrijheid) in plaats van
>   wantrouwen (in de vorm van regels) te geven. D66 wil de komende jaren dus
>   ook geen grote onderwijsvernieuwingen vanuit Den Haag meer. Scholen mogen
>   zelf onderwijsverbeteringen invoeren en zelf gaan kiezen voor het al dan
>   niet invoeren van kleinere klassen, leerlingen meer op maat bedienen, het
>   invoeren van een digitale leeromgeving of docenten meer ontwikkeltijd
>   geven. De overheid doet wat D66 betreft dus een forse stap terug. Weg met
>   de onnodige regelgeving.
>
> > Geen inspectie maar verantwoording. Scholen die initiatieven voor
>   onderwijsverbeteringen nemen moeten niet geremd worden door
>   belemmeringen die de overheid opwerpt, maar juist gestimuleerd worden in
>   de uitvoering. Wie zelf verantwoording neemt kan zelf ook verantwoording
>   afleggen. Scholen gaan die verantwoording in eerste instantie afleggen aan
>   degenen waar het om gaat; ouders en vervolgonderwijs. De onderwijsinspectie
>   ziet er alleen op toe dat deze verantwoording goedwordt afgelegd.
>
>
>Vrijheid van keuze
>
> > Acceptatieplicht bijzonder onderwijs. D66 hecht aan de vrijheid van
>   ouders om hun kind naar de school van hun keuze te laten gaan. Op dit
>   moment kunnen scholen in het bijzonder onderwijs leerlingen weigeren. D66
>   wil een acceptatieplicht voor scholen wanneer leerlingen of ouders de
>   grondslag van de school respecteren. Zo kan niet langer gediscrimineerd
>   worden met een religieuze grondslag als argument. Het schrappen van
>   artikel 23 uit de grondwet is hiervoor niet nodig.
>
> > Brede school desgewenst ondersteunen. Als de buurt, ouders en/of
>   kinderen aangeven voorstander te zijn van een brede school die onderwijs
>   combineert met bijvoorbeeld buitenschoolse opvang, sport, cultuur,
>   huiswerkbegeleiding en/of welzijnsinstellingen, moet de lokale overheid
>   hiervoor ruimte scheppen, ook uit niet-onderwijs-budgetten. Ontkokering
>   van onderwijs- en welzijnsbeleid is nodig om integratie van onderwijs,
>   cultuur en sport mogelijk te maken.
>
>
>Meer maatwerk
>
> > Leerfabrieken tegengaan. Sommige scholen- en instellingen, vooral ROC's
>   in de grote steden, zijn complete leerfabrieken geworden, wat een
>   persoonlijke benadering van de leerlingen moeilijker maakt. Het streven om
>   scholen steeds groter te maken moet dan ook worden losgelaten door het
>   verder aanpassen van de lumpsum financiering en lagere opheffingsnormen.
>
> > De MAVO terug. D66 wil een einde aan de eenheidsworst in het onderwijs,
>   die alle leerlingen gelijk wil trekken. Het VMBO moet meer `op maat'
>   kunnen werken. Leerlingen moeten kunnen doen waar ze voor kiezen en zich
>   meer kunnen concentreren op waar ze goed in zijn. Meer vrijheid dus voor
>   scholen om leerlingen iets extra's te bieden, of bij te scholen. D66 was
>   tegen de afschaffing van de MAVO, en wil dan ook herstel van deze
>   opleidingsvorm. De brede basisopleiding van de MAVO biedt meer kansen,
>   meer keuzes en mogelijkheden om door te stromen naar de HAVO dan de VMBO
>   theoretische leergang.
>
> > Persoonsgebonden budget voor kinderen die extra zorg behoeven. Voor
>   leerlingen die extra zorg nodig hebben moet altijd worden bekeken waar zij
>   het beste tot hun recht komen. Moeilijk lerende kinderen hebben echt
>   speciaal onderwijs nodig, en dat kan soms beter op een aparte school.
>   Hoogbegaafde kinderen missen vaak de uitdaging op hun gewone school. Voor
>   beide groepen wil D66 een rugzakje, ofwel `Persoonsgebonden Budget' om
>   extra hulp, leerondersteuning of juist extra leerstof in te kopen.
>
> > Vrijheid en verantwoordelijkheid voor studenten. D66 wil dat studenten
>   echte keuzevrijheid krijgen en zelf verantwoordelijkheid nemen voor die
>   keuzes. Een bijbaantje, Mensen ontwikkelen zich buitenlandstage of
>   bestuursfunctie waardoor de student tijdelijk minder tijd besteed aan de
>   `echte' studie moet mogelijk zijn zonder verlies van `leerrechten', maar
>   niet op kosten van de staat. Daarom krijgen studenten in het hoger
>   onderwijs een `persoonsge- bonden budget'. De overheidsbekostiging van
>   onderwijsinstellingen loopt dan via de student, die op basis van
>   gerealiseerde punten EC's (European Credits) afrekent met de universiteit
>   of hogeschool. Studenten betalen puur voor het onderwijs dat zij volgen en
>   de behaalde resultaten.
>
> > Het stelsel van studiefinanciering houdt dezelfde opzet: een combinatie
>   van verantwoordelijkheden van overheid, ouders en student. D66 wil dus
>   ook de basisbeurs overeind houden en voelt niet voor een sociaal
>   leenstelsel of een academicusbelasting. Bijverdienmogelijkheden
>   worden verruimd. Ook bij overstappen van studie (bijvoor- beeld van HBO
>   naar WO) worden de leerrechten zo ingezet, dat afstuderen niet wordt
>   concept belemmerd. Elke student moet zich uitgedaagd voelen om zowel in de
>   studie als in de vorming en ontwikkeling buiten de studie het beste uit
>   zijn studietijd te halen.
>
>
>Minder uitval
>
> > Kinderen met taalachterstand op hun tweede naar school. Een op de
>   veertien kinderen verlaat op dit moment de basisschool zonder echt te
>   kunnen lezen en schrijven. Vaak ontstaat deze taalachterstand bij
>   kinderen al voordat ze als kleuter de basisschool binnenkomen. Wanneer
>   leerlingen die analfabeet zijn op de middelbare school komen, wordt hun
>   probleem voor normaal onderwijs onoverkomelijk, en zijn ze kansloos in
>   hun verdere opleiding. D66 wil daarom een aanpak van voorkomen en
>   genezen. Vanaf 2 jaar moet de voorschool en vroegschoolse educatie
>   beschikbaar zijn voor kinderen met een taalachterstand. Ook worden de
>   ouders betrokken via taal- en rekenprogramma's die aansluiten op de
>   educatie aan hun kinderen. Geen kind gaat van de basisschool af voor
>   het kan lezen en schrijven. Dat moet bereikt worden door een extra
>   taalles, een zomercursus en zonodig een extra jaar basisschool.
>
> > Betere begeleiding problemen. Het probleem van jongeren die zonder
>   diploma hun school verlaten groeit. D66 wil daarom meer ruimte en
>   ondersteuning voor de instituten die leerlingen met problemen opvangen en
>   begeleiden en kunnen aantonen dat zij hiermee succes hebben. (time-out;
>   rebound, zorgteams, schoolmaatschappelijk werk, schoolarts, wijkagent).
>   Hierdoor kan het middelbaar onderwijs voor iedereen toegankelijk zijn met
>   een minimaal uitvalpercentage. Vooral combinaties van werken en leren
>   worden hierbij krachtig ondersteund. Wie geen werk heeft en geen diploma
>   wordt gekort op zijn uitkering.
>
> > Huisbezoeken aan spijbelaars. Spijbelgedrag moet in een vroegtijdig
>   stadium worden aangepakt. Als wordt geconstateerd dat leerlingen spijbelen
>   en ouders niet op uitnodigingen van school reageren, gaat een
>   vertegenwoordiger van de school op huisbezoek om te zorgen dat een kind
>   terug komt naar school. De vertegenwoordiger van de school - leraar,
>   schoolmaatschappelijk werker, leerplichtambtenaar of iemand van Bureau
>   Jeugdzorg - heeft de bevoegdheid om sancties op te leggen als ouders
>   niet willen meewerken.
>
> > Landelijke opknapbeurt en concierges. Je thuis voelen op school of
>   universiteit is ook een voorwaarde voor goed onderwijs. Veel scholen
>   kampen met een fors ruimtegebrek, onderhoudsachterstand of vervuiling. D66
>   wil een landelijke opknapbeurt voor onderwijsinstituten en het aanstellen
>   van concierges voor basisscholen.
>
>
>Betere doorstroming
>
> > Laatbloeiers laten opkomen. Veel leerlingen beginnen op een lager niveau
>   dan zij uiteindelijk aankunnen, of vallen door problemen in de puberteit
>   terug. D66 wil dan ook af van de prikkels die scholen krijgen om
>   probleemleerlingen zo snel mogelijk te lozen. Ook moet de doorstroom van
>   leerlingen tussen MAVO/VMBO en VWO, en voor studenten tussen MBO en
>   Universiteit, goed mogelijk zijn en worden aangemoedigd. Vooral leerlingen
>   met een (taal)achterstand kunnen hierdoor de gelegenheid krijgen later
>   alsnog het beste uit zichzelf te halen.
>
> > Internationaal Baccalaureaat voor internationale aansluiting. Studenten
>   die de grens over willen, moeten dat ook kunnen. D66 wil daarom dat meer
>   middelbare scholen met een diploma `Internationaal Baccalaureaat'
>   afgesloten kan worden. Dit diploma op basis van tweetalig onderwijs biedt
>   nog betere kansen om in het buitenland te gaan studeren.
>
> > De universiteitspoort blijft open. Universiteiten kunnen selecteren op
>   vakkenpakket, maar wat D66 betreft geldt dat iedere student met het
>   juiste diploma een kans moet krijgen toegelaten te worden. Programma's
>   voor doorstromers worden uiteraard gestimuleerd.
>
> > De numerus fixus voor opleidingen in de medische sfeer wordt afgeschaft.
>   In verband daarmee worden de bestaande initiatieven om te komen tot een
>   volwaardige medische faculteit in Enschede en Tilburg gehonoreerd.
>
> > HBO-masters. Bedrijven hebben vaak behoefte aan hooggekwalificeerde
>   specialisten en veel studenten willen excelleren in een beroep in plaats
>   van in een wetenschap. Daarom wil D66 dat ook het HBO een masteropleiding
>   gaat bieden. Brancheorganisaties moeten verplicht geconsulteerd worden op
>   de inhoud van de bekostigde HBO-opleidingen. Zij weten immers wat in de
>   bedrijven nodig is aan kennis en vaardigheden. Bepalende invloed kunnen de
>   brancheorganisaties hebben op onbekostigde opleidingen, die door hen als
>   bedrijfsopleiding kunnen worden gefinancierd.
>
> > Stageplaats, vaste prik. Hoogwaardig beroepsonderwijs is gebaat bij een
>   goede aan- sluiting van de opleiding op vervolgopleidingen en van de
>   opleiding op de praktijk. Stages en leerwerktrajecten zijn daarvoor
>   essentieel. VMBO- en MBO-leerlingen krijgen hierdoor beter zicht op waar
>   ze voor leren; de uitval zal daardoor lager worden. Deze praktijklessen
>   moeten dan ook door de scholen worden georganiseerd, in samenwerking met
>   studenten en bedrijven. Begeleiding is natuurlijk een voorwaarde voor
>   succes; Mensen ontwikkelen zich voor bedrijven moet de organisatie en
>   begeleiding van stages en leerwerkplekken fiscaal aftrekbaar worden.
>   Stages bij instellingen worden op vergelijkbare wijze financieel
>   gecompenseerd. Daartegenover mogen eisen aan de begeleiding van studenten
>   binnen de bedrijven en instellingen worden gevraagd.
>
>
>Investeren in leraren
>
> > Meer erkenning voor de goede leraar. Leraren zijn professionals die
>   belangrijk werk doen voor de samenleving. De waardering voor hun werk
>   dient mede tot uitdrukking ver te komen in de financiele beloning. Op
>   dit moment zijn er per sector en soms ook per vak grote verschillen in
>   aantrekkelijkheid van het beroep. Vooral in het VMBO en het basis
>   onderwijs schiet die aantrekkingskracht flink tekort. D66 wil daarom
>   10% meer investeren in de salarissen van docenten, onder meer door het
>   beter waarderen van goed opgeleide en excellente docenten.
>
> > Leraren met kennis. Bij de lerarenopleidingen is de echte vakkennis
>   teveel ondergesneeuwd door de didactiek. Het moet voor leraren in
>   opleiding leuker en uitdagender worden om ook met het beroep van leraar en
>   de inhoud van hun vak bezig te zijn. Ook op scholen moet de balans tussen
>   didactiek en vakinhoud evenwichtiger worden. De oplei ding van leraren
>   moeten in goede samenwerking tussen opleidingsinstituten en scholen
>   plaatsvinden. Scholen en opleidingsinstituten bepalen samen of een student
>   voldoende weet en kan om een goede leraar te worden. Voor de Pabo heb je
>   minimaal het niveau van Havo met wiskunde A nodig.
>
> > De meester is master. Wat D66 betreft moet het leraarschap
>   aantrekkelijker worden. Het leraarschap moet dan ook een reele keus
>   worden als afsluiting van een studie. D66 wil daarom dat de eerstegraads
>   lerarenopleiding een erkend masterdeel van de studie wordt
>   (Bachelor-Master). Studenten kunnen dan na hun bachelor kiezen voor een
>   Master of Education (ME).
>
> > Behouden jonge leraren en opvangen pensioengolf. Een deel van de
>   afgestudeerden van de Pabo kan momenteel niet meteen een baan vinden in
>   het onderwijs. Velen van hen kiezen daarom noodgedwongen voor een andere
>   baan. Over een paar jaar komt er een groot tekort aan leraren. Het
>   voorstel van D66 om extra geld vrij te maken voor het behoud van de jonge
>   leraren heeft er recent toe geleid dat deze groep toch een baan als leraar
>   kan krijgen en dus behouden blijft voor het onderwijs. Scholen krijgen
>   tijdelijk extra leraren en kunnen daardoor over een paar jaar
>   gemakkelijker de verwachte pensioengolf onder docenten opvangen. Aan de
>   extra 29 miljoen euro die hiervoor nu is uitgetrokken mag niet getornd
>   worden. Dit geld kan ook worden ingezet om basis- schoolleraren na
>   bijscholing te laten doorstromen naar het voortgezet onderwijs.
>
>
>Kwaliteit aan de top
>
>Het hoger onderwijs is een belangrijke sleutel voor de samenleving van
>morgen. Een samenleving die drijft op kennis moet door het hele onderwijs
>het beste uit mensen halen. HBO-instellingen en universiteiten zijn
>instellingen waarin studenten zich optimaal kunnen ontwikkelen tot
>beroepsbeoefenaren en academici van hoog niveau. Het hoger onderwijs moet
>voor iedereen met de juiste vooropleiding beschikbaar zijn en blijven.
>Nederland moet streven naar een aandeel van hoger opgeleiden in de
>beroepsbevolking van minimaal 50 %. Daarbinnen moet veel meer ruimte zijn
>voor diversiteit en voor uitblinken. Zowel in de bachelorsopleidingen als
>in de mastersfase is het streven steeds gericht op het realiseren van de
>opleiding die het beste past bij de talenten en motivatie van iedere
>student. Een dynamisch bestel van hogescholen en universiteiten, echte
>keuzevrijheid en verantwoordelijkheid voor studenten en uitmuntend
>onderzoek bieden een omgeving waarin zowel de Nederlandse economie als de
>samenleving in zijn geheel overtuigend kunnen bijdragen aan de vele
>uitdagingen van de komende jaren. D66 wil daarom een eind maken aan de
>daling van het budget voor studenten, ruimte geven aan excellent onderzoek
>en aan uitblinkers, zowel in het HBO als in het WO.
>
> > Duurdere masteropleiding als ze kwalitatief beter zijn.
>   Bacheloropleidingen moeten voor iedereen met de juiste vooropleiding
>   beschikbaar zijn. Differentiatie in collegegelden mag daarom alleen worden
>   toegepast voor de masteropleidingen en dan uitsluitend als de
>   masteropleiding aantoonbaar meer kwaliteit biedt. D66 wil hiermee de
>   mogelijkheid creeren om getalenteerde studenten zich verder te laten
>   ontwikkelen.
>
> > Jonge topwetenschappers stimuleren. D66 wil betere begeleiding van aio's
>   en oio's 1 voor promotieonderzoek. Om de aantrekkelijkheid van het doen
>   van onderzoek te ver- groten wordt de rechtspositie van jonge onderzoekers
>   verbeterd. D66 wil dat de stimuleringsmaatregelen voor de aanstelling
>   van jonge topwetenschappers worden uitgebreid naar universitaire (hoofd-)
>   docenten. D66 wil het aantal promovendi fors verhogen evenals het aantal
>   doorstroomplaatsen voor postdocs. Dit zal ook een positieve invloed hebben
>   op de positie van vrouwen in de wetenschap.
>
> > Internationale uitwisseling. D66 is voor het aangaan van
>   uitwisselingsverbanden met universiteiten en andere opleidingsinstituten
>   omdat dit een effectieve manier is om elkaars cultuur te leren kennen en
>   radicalisme hierdoor te beteugelen. Jongeren krijgen mede hierdoor
>   perspectief op een toekomst.
>
> > Georganiseerde sport impuls geven. Sport is goed voor de gezondheid, ook
>   voor het gevecht tegen overgewicht. Het is ook een prima manier om te
>   integreren. Sport leert jongeren zich aan bepaalde regels te houden. De
>   schooluitval bij sportactieve scholen is veel lager. Alle reden dus voor
>   de overheid om de georganiseerde sport ondersteunen. Dat kan door de
>   infrastructuur een financiele impuls te geven, maar ook door belemme-
>   rende regels te schrappen en vrijwilligerswerk aantrekkelijker te maken.
>   Ook topsport verdient adequate ondersteuning. D66 wil dat Nederland in de
>   toekomst de Olympische Spelen organiseert. Daarvoor moeten nu al in
>   overleg met de sportwereld de nodige maatregelen in gang worden gezet.
>
>
>Vijf miljard extra investeren
>
>Vijf miljard euro is er volgens D66 structureel extra nodig voor de
>noodzakelijke inves- teringen in het onderwijs. Diverse aanbevelingen van
>het Innovatieplatform, de Onder- wijsraad, het midden- en kleinbedrijf,
>vakbonden en onderwijsorganisaties geven een onderbouwing van dit bedrag.
>Specifieke bedragen zijn opgenomen in de financiele onderbouwing bij dit
>programma.
>
>De afgelopen jaren is al twee miljard geinvesteerd. D66 wil dat er de
>komende twee kabinetsperiodes steeds twee-en-een-half miljard extra wordt
>geinvesteerd. Hiermee volgt D66 de `kennisinvesteringsagenda' en komt
>Nederland weer in de Europese voorhoede met investeringen in het onderwijs.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen verdienen beter
>
> > Doorgaan met economische hervormingen/AOW betaalbaar houden/1 miljard voor
>   energietransitie/Meer mensen aan het werk/Kinderopvang gratis
>
>D66 is er van overtuigd dat een open duurzame economie, gebaseerd op
>ondernemings- gewijze productie van goederen en diensten, de meeste
>welvaart brengt in ons land. Na enkele jaren van stagnatie vertoont de
>Nederlandse economie weer groei. D66 is ervan overtuigd dat het beleid van
>dit kabinet, waar D66 mede de architect van is geweest, de groeikracht van
>de Nederlandse economie heeft versterkt.
>
>Voor D66 is de werkelijke openheid van onze economie, gecombineerd met
>sociale cohesie, voorwaarde om te kunnen profiteren van de grote
>veranderingen die in de interna- tionale economische verhoudingen
>optreden. De opkomst van de economieën van China en India, de
>energiegiganten die zich ontwikkelen in onder andere Rusland, Iran, Saudi
>Arabie en Venezuela en de verplaatsing van economische activiteiten naar
>lage-lonen landen zullen hun invloed hebben op de Nederlandse economie.
>
>Op de internationale markt worden innovatie en kennis doorslaggevende
>concurrentiewapens. Concurreren op prijsefficiëntie of kwaliteit is niet
>meer voldoende. Productiviteit, talent, kennis en internationale
>gerichtheid zijn cruciaal. Het gaat ook hier om mensen die het verschil
>zullen maken.
>
>D66 is overtuigd van de kracht van de vindingrijkheid van mensen en
>bedrijven. De wijze waarop fiscale en andere regelingen zijn ingericht
>moet aansluiten bij de veranderende economie. Daarin zijn steeds meer
>zelfstandigen zonder personeel actief, blijken flexibele
>samenwerkingsverbanden te ontstaan en weer te verdwijnen. De explosieve
>groei van de handel via internetsites, die zich niets meer van
>traditionele landsgrenzen aantrekt, illustreert de dynamiek van een
>economie waarbij de overheid per definitie achter de feiten aanloopt. D66
>ziet bedrijvigheid dan ook niet ontstaan door subsidies, maar door
>voorwaarden te scheppen en barrieres weg te nemen.
>
>D66 wil in een open en concurrerende economie een sterke overheid die de
>marktontwikkelingen volgt en stimuleert. Toegangsblokkades in de
>economie moeten verdwijnen. D66 ziet de globalisering als een
>noodzakelijkheid voor een betere toekomst. Open grenzen en een
>internationaal georienteerde economie leiden tot inkomensverbetering en
>meer solidariteit tussen oud en jong, actief en niet actief, nieuwkomer en
>bestaande bevolking.
>
>Nederland is in het buitenland geprezen voor zijn economisch beleid van
>loonmatiging, stelselherziening en solide overheidsfinancien. D66
>realiseert zich dat dit beleid de sociale cohesie in ons eigen land onder
>druk heeft gezet. Een duurzame samenleving zorgt voor haar burgers als zij
>dit zelf niet kunnen. Armoede is in Nederland uit den boze en moet ook
>internationaal bestreden worden door hoog in te zetten op de
>millenniumdoelen en eerlijke wereldhandel.
>
>Economische ontwikkeling mag niet ten koste gaan van de natuur.
>Ecosystemen hebben ook een internationaal economisch belang. De overheid
>kan onder andere bijdragen aan vergroening en verduurzaming van de
>economie door haar inkoopbeleid daarop in te stellen en maatregelen te
>treffen.
>
>D66 wil ook investeren in milieuvriendelijke energie. Het gebruik van
>fossiele brand- stoffen heeft een verwoestend effect op het leefmilieu van
>onze planeet. De opwarming van de aarde zorgt ook voor toenemende droogte
>en het stijgen van de zeespiegel. Het terugdringen van het gebruik van
>fossiele brandstoffen is niet alleen in het belang van het milieu. Ook de
>grote afhankelijkheid van instabiele regio's is een reden om in te zetten
>op alternatieve energiebronnen. Tijdens de oliecrisis in de jaren zeventig
>heeft aan aantal landen, waaronder Nederland, de gevolgen al ervaren. De
>gascrisis die begin 2006 werd veroorzaakt door onenigheid tussen Rusland
>en Oekraine is de meest recente illustratie van de grote politieke
>gevoeligheid.
>
>
>Barrieres wegnemen voor arbeidsparticipatie en flexibilisering/Pensioenen
>betaalbaar houden/Belastingdruk verlichten/Bestuurlijke organisatie
>verbeteren/Duurzaamheiddoelstellingen meewegen/Hoog inzetten op
>millenniumdoelen/1 miljard voor energietransitie
>
>
>Barrieres wegnemen
>
>Met het wegnemen van barrieres om van Nederland een werkelijk
>concurrerende, innoverende en flexibele economie te maken is nog maar
>nauwelijks begonnen. Om daar in succesvol te zijn vindt D66 dat vertrouwen
>in vindingrijkheid van de mensen als ondernemer voorop moet staan bij
>verschillende beslissingen die nu dringend op ons afkomen.
>
>Dat betekent het vrijmaken van markten voor nieuwkomers. Dat betekent ook
>het weg- nemen van barrieres voor outsiders op de arbeidsmarkt.
>Discriminatie bij sollicitaties is ook zo'n barriere. Het wegnemen van
>barrieres tot de arbeidsmarkt en het flexibiliseren van de arbeidsmarkt
>zullen de arbeidsparticipatie verhogen: een van de beste en meest
>rechtvaardige instrumenten voor het versterken van de economie.
>
>
>Arbeidsparticipatie verhogen
>
> > Kinderopvang moet gratis zijn voor werkenden om zo op een normale manier
>   arbeid en zorg te kunnen combineren. Daarnaast wordt ook de aanvullende
>   combinatiekorting verhoogd.
>
> > De participatie van werknemers in de leeftijd van 55-64 jaar moet omhoog
>   om het draagvlak voor de vergrijzing te vergroten en de rekening eerlijk
>   te verdelen; het moet financieel aantrekkelijk zijn langer door te werken.
>
> > De arbeidsparticipatie voor met name vrouwen, minderheden en ouderen
>   moet krachtig gestimuleerd worden.
>
> > De inkomensvervangende voorzieningen (vooral de WW) zullen gericht
>   moeten zijn op het zo snel mogelijk terugkeren in het actieve werkende
>   leven.
>
> > Arbeidsaftrek voor lage inkomens in te voeren (earned income tax-credit
>   op uurloon-basis).
>
> > Het individualiseren van de overdraagbare heffingskorting, de
>   `thuiszitbonus', het belastingvrije bedrag dat niet-werkenden genieten
>   (met overgangsregeling voor degenen die voor 1972 zijn geboren).
>
> > Soepeler afgeven van verblijfsvergunningen aan diegenen die aan onze
>   economie een bijdrage kunnen leveren.
>
> > Volledig toelaten van werknemers uit EU-lidstaten, met de mogelijkheid
>   van overgangsmaatregelen.
>
>
>Flexibeler arbeidsmarkt
>
>Een flexibeler arbeidsmarkt zorgt ervoor dat werkgevers minder bang zijn
>om personeel aan te nemen, en dat onze economie slagvaardiger kan inspelen
>op veranderingen. In onze economie met schaarser wordend arbeidspotentieel
>en veranderde inzichten in leidinggeven, management en
>loopbaanontwikkeling is de klassieke tegenstelling tussen werkgever en
>werknemer aan verandering onderhevig. Werkgevers hebben er belang bij veel
>tijd en geld te investeren in de `employability' van hun werknemers.
>
>In een arbeidsmarkt waarin krapte ontstaat, moet meer nadruk komen te
>liggen op activeren. Een flexibeler arbeidsmarkt moet ook doorwerken in de
>opzet en uitvoer van inkomensvervangende voorzieningen zoals de WW.
>
>
>De flexibiliteit wordt vergroot door:
>
> > Het afschaffen van het algemeen verbindend verklaren van CAO's.
>
> > Ondernemingsraden wettelijk te faciliteren om onderhandelingen te voeren
>   over arbeidsvoorwaarden, en individuele werknemers vrij te stellen om
>   dit zelf te doen.
>
> > Als mensen daarbij willen kiezen voor verlenging van hun werkweek is dat
>   hun eigen keuze en moet daar op bedrijfsniveau ruimte voor zijn. CAO's
>   mogen daar in beginsel niet in belemmeren.
>
> > Mensen in slijtende beroepen te ondersteunen in de voorbereiding op een
>   tweede loopbaan na hun 45e levensjaar.
>
> > Scholing, coaching, outplacement en loopbaan heroriëntatie trajecten
>   fiscaal of anderszins aantrekkelijk te maken.
>
> > De arbeidsovereenkomst zonder tussenkomst van derden te laten ontbinden.
>   Voor ontbinding is geen voorafgaande toestemming meer nodig van de rechter
>   of het CWI. Ontslagvergoedingen worden uitsluitend contractueel
>   vastgelegd en belast bij uitbetaling. Ingeval de werknemer zich in zijn
>   belangen benadeeld acht staat achteraf de weg naar de rechter open.
>
> > Bij ontslag wordt altijd de WW uitgekeerd (behalve als ontslag
>   vrijwillig is). De werknemer hoeft zich daarvoor niet tegen het ontslag te
>   verzetten.
>
> > De WW-uitkering bij ontslag wordt in duur beperkt, waarbij het uitgangspunt
>   is dat vanuit een hoger beginpercentage wordt begonnen dan nu geldend en
>   de hoogte in een kortere periode wordt afgebouwd.
>
> > De WW zal net als de bijstand door gemeenten worden uitgevoerd. Dit brengt
>   belangrijke efficiency voordelen met zich mee en vermindert het `schotten-
>   probleem' voor werkzoekenden.
>
> > In combinatie met de opheffing van het duale ontslagstelsel betekent dit
>   dat het UWV en CWI voor een aanzienlijk deel kunnen worden ontmanteld.
>   Dit geldt des te sterker naarmate de Werkhervattingsregeling voor
>   gedeeltelijk arbeidsgeschikten (WGA) meer door private partijen wordt
>   uitgevoerd.
>
>
>D66 wil dat in de komende kabinetsperiode concrete voorstellen gedaan worden:
>
> > Vrijstellen van de markt voor persoonlijke dienstverlening.
>
> > Vrijmaken van de markt voor producten en diensten binnen de EU.
>
> > Het uitvoeren van de voorstellen van het innovatie platform (met de
>   nadruk op generieke maatregelen).
>
> > Het principe dat werkzekerheid belangrijker is dan baanzekerheid vorm
>   te geven in het stelsel van collectieve voorzieningen.
>
>
>Pensioenen betaalbaar houden
>
>AOW in veilig vaarwater. De politiek kan de ogen niet sluiten voor de
>werkelijkheid. In de komende decennia zal een steeds grotere groep AOW'ers
>steunen op een steeds kleinere groep werkenden. Vroeger werden mensen
>gemiddeld niet oud en genoot een gepensio- neerde maar kort van zijn
>pensioen. De levensverwachting is echter sinds de invoering van de AOW
>gestegen van 65 naar 80 jaar en stijgt nog steeds. Dat is goed nieuws. We
>zijn door langer onderwijs te volgen ook gemiddeld later aan de
>arbeidsmarkt gaan deelnemen en door Vut en pre-pensioen eerder opgehouden
>met werken. We hebben dus een steeds langere periode om van het pensioen
>te genieten en een kortere periode dat we daarvoor werken en premie
>betalen.
>
>Om de AOW veilig te kunnen stellen zijn daarom nu maatregelen nodig. D66
>zet daarbij eerst in op maatregelen die ouderen meer mogelijkheden geven
>om actief te blijven op de arbeidsmarkt. Pensionering en vervroegde
>uittreding zijn lang niet altijd vrijwillig en D66 begint bij het opruimen
>van de belemmeringen om langer door te gaan. Ook moet het fiscaal
>aantrekkelijk worden om na het 65e jaar door te werken. Maar daarmee zijn
>we er niet, zeker niet voor de langere termijn. Waarschijnlijk is voor de
>houdbaarheid van de financiering meer nodig. Daarom wil D66 de
>AOW-leeftijd meer in de pas laten lopen met de levensverwachting. Wij
>stellen voor om over de komende 24 jaar Mensen verdienen beter de
>AOW-leeftijd met 1 maand per jaar te laten toenemen tot 67 jaar. D66 wil
>daarbij vast- houden aan de gemaximeerde AOW-premie en het verschil tussen
>premieopbrengsten en lasten van uitkeringen blijven bijpassen uit de
>algemene middelen op de wijze zoals dat nu al gebeurd. De AOW is van ons
>allemaal en op die manier dragen we hem gezamenlijk. Wij zien de AOW als
>een essentiële basisvoorziening voor de oude dag, die het waard is om te
>behouden.
>
> > Individuele pensioenregelingen mogelijk. Het bieden van individuele
>   mogelijkheden bij de AOW en de aanvullende pensioenregelingen om binnen
>   bepaalde grenzen te kiezen voor eerdere of latere pensionering
>   (resulterend in respectievelijk een lager of hoger pensioen) en voor
>   deeltijdpensioen.
>
> > Wettelijke vertegenwoordiging werknemers en gepensioneerden. Zoals het
>   D66-initiatiefwetsvoorstel -Bakker voorstelt zullen de gepensioneerden van
>   alle pensioenfondsen, evenals de werknemers, het wettelijk recht krijgen
>   op vertegenwoordiging in de besturen van hun fondsen en zal dit recht ook
>   gaan gelden voor de gepensioneerden van de bedrijfstakpensioenfondsen.
>
> > De levensloopregeling uitbreiden zodat mensen zelf kunnen sparen voor
>   scholing. D66 wil niet verbieden dat de regeling gebruikt wordt voor
>   vervroegde uitreders, maar wel terugkeren naar waar de regeling echt voor
>   bedoeld is: het spitsuur van het leven.
>
>
>Honorering publieke functies binnen de perken
>
>In de publieke en semi-publieke sector zijn de inkomens voor topfuncties
>de laatste jaren uit de hand gelopen. Publieke functies horen echter
>binnen publieke normen te worden gehonoreerd. Uitsluitend onder politieke
>verantwoordelijkheid (goedkeuring ministerraad) kan daar in zeer
>bijzondere gevallen van worden afgeweken. Alleen als werkelijk sprake is
>van een markt (waarin aandeelhouders, toezichthouders, en klanten echt wat
>te zeggen of te kiezen hebben) is er voor de overheid geen reden om in te
>grijpen.
>
>
>Belastingen verlichten
>
>Bij een open en flexibele economie hoort een rechtvaardig en
>overzichtelijk belastingregime. Oneigenlijke maatregelen die de
>belastinggrondslag onnodig versmallen worden afgeschaft. De verbetering
>van de Nederlandse concurrentiepositie (Werken aan Winst) van het kabinet
>Balkenende II wordt gesteund, maar D66 wil hierna maatregelen die de in-
>dividuele belastingdruk verlichten. Vooral met het oog op de verlaging van
>de arbeidskosten, een evenwichtige inkomensverdeling (o.a. als
>tegemoetkoming voor de stijging van de zorgpremies) en in het kader van
>duurzame ontwikkeling is het nodig over te gaan tot:
>
> > Verlaging van inkomstenbelastingtarief met 2% punt in alle schijven.
>
> > Vergroening van het belastingstelsel. Milieu- en energiebelastingen die
>   tot een relatieve toename van de belastingdruk op arbeid leiden, moeten
>   via een belastingverlaging op arbeid worden teruggegeven.
>
> > Op termijn verder vereenvoudigen van het belastingstelsel zodat er ruimte
>   voor lagere tarieven ontstaat.
>
>
>Bestuurlijke organisatie verbeteren
>
>Onheldere structuren aanpakken. Onheldere structuren met 'zelfstandige'
>bestuursorganen of partieel geprivatiseerde ondernemingen met publieke
>taken moeten worden hervormd, zodanig dat democratische controle en
>publieke verantwoordingsplicht gewaarborgd zijn. D66 is voor de
>afsplitsing van de netwerken van verzelfstandigde energiebedrijven omdat
>strategische infrastructuur bij de kerntaken van een sterke overheid
>behoren. De Mainports Rotterdamse haven en Schiphol zijn voortreffelijk
>functionerende maatschappelijke ondernemingen die hun publieke taken in de
>vorm van een onderneming vervullen zonder dat er noodzaak is om private
>financiers te laten deelnemen.
>
> > Overheidsdeelnemingen blijven van de overheid. Het beheer van
>   overheidsdeelnemingen in ondernemingen die over collectieve goederen
>   gaan baseert zich op lange termijn ontwikkelingen van deze voorzieningen
>   voor ons land. De overheid verkoopt deze in beginsel niet en houdt zich
>   aan de Corporate Governance Code. De overheid streeft daarbij niet naar
>   maximaal aandeelhoudersrendement maar naar duurzame vermogensgroei ten
>   behoeve van de publieke taken en naar maximaal maatschappelijk nut.
>
> > Vergunningverlening op basis van vertrouwen. Bij vergunningverlening
>   voor bedrijven en instellingen moet het potentieel van die organisaties
>   benut worden op basis van ver- trouwen en eigen verantwoordelijkheid
>   (bedrijfsinterne milieuzorg, maatschappelijk verantwoord ondernemen,
>   risicomanagement en interne audit).
>
> > Toezichthouders naar behoefte van de markt. Toezichthouders (Opta,
>   media, zorg, NMA, agentschap telecom etc) worden ingesteld voor zolang als
>   in de analyse van de verantwoordelijke minister de markt dat toezicht
>   noodzakelijk maakt; toezichthouders worden niet vanzelfsprekend in stand
>   gehouden. Toezichthouders met een toegevoegde waarde moeten voldoende
>   middelen krijgen om effectief te zijn.
>
>
>Duurzaamheiddoelstellingen laten meewegen
>
>De overheid kan een belangrijke rol spelen in het verduurzamen van de
>economie. Dat zal ze moeten doen door duurzaamheiddoelstellingen bij
>voortduring te laten meewegen in haar handelen.
>
> > Ecosystemen benaderen op economisch belang. Ecosystemen hebben een
>   breder economisch belang dan vaak wordt aangenomen. De totale waarde van
>   een ecosysteem is dan groter dan een van de op de markt gebrachte
>   diensten. Zo leveren bossen niet alleen kaphout, maar zijn ook bron van
>   zuurstof en leverancier van geneeskrachtige planten. Economische kosten
>   door schade aan ecosystemen kunnen aanzienlijk zijn. Door overbevissing
>   kan een hele visserij instorten, gepaard gaand met banenverlies en
>   kosten voor bijstand en omscholing.
>
> > Milieuaspecten opnemen in WTO-onderhandelingen. De aantasting van de
>   ecosystemen is een barriere voor het realiseren van de millenniumdoelen.
>   D66 pleit voor het opnemen van de milieuaspecten in de
>   WTO-onderhandelingen op een zodanige manier dat zij niet contraproductief
>   uitpakken voor ontwikkelingslanden. Dat kan bijvoorbeeld ver door labeling.
>   In de volgende onderhandelingsronde moet actiever worden ingezet op
>   eerlijke wereldhandel, het aanpakken van verstorende subsidies en tarief-
>   barrieres en het aanpakken van het `verplicht' open stellen van markten
>   door ontwikkelingslanden.
>
> > 100% duurzaam inkopen. De overheid en semi-overheden zijn grote afnemers
>   van consumptiegoederen. In haar aankoopbeleid moet de overheid het goede
>   voorbeeld geven. Binnen vier jaar zal 100% van alle producten die
>   worden aangeschaft door overheden en semi-overheden moeten voldoen aan
>   duurzaamheidscriteria. Door de aanschaf van bij- voorbeeld biologische
>   producten wordt een enorme impuls gegeven aan het verbeteren van de
>   marktpositie van duurzaam geproduceerde goederen.
>
>
>Verhogen inzet millenniumdoelen
>
>In de 21ste eeuw leeft nog steeds een groot deel van de wereldbevolking in
>armoede. Armoede wordt vooral geassocieerd met ontwikkelingslanden, maar
>ook in de rijkste landen van de wereld wordt armoede geleden. In de
>Europese Unie leeft ongeveer15% van de bevolking rond de armoedegrens. D66
>wil dat Nederland voorop blijft lopen in het actief bestrijden van de
>armoede. Armoede is onvrijheid.
>
>Het bestrijden van armoede in de rest van de wereld moet in de komende
>vier jaar een krachtige impuls krijgen. D66 pleit voor het doortrekken van
>de twee lijnen, creëren van randvoorwaarden en gerichte hulp ­ `trade and
>aid', op mondiaal niveau en steunt daarmee in volle overtuiging de
>millenniumdoelen. De millenniumaanpak krijgt veel kritiek, maar op dit
>moment is het de beste aanpak die we hebben; de doelen zijn helder,
>meetbaar en haalbaar. Het initiatief ligt bij de ontvangende landen die
>hun eigen ontwikkelingsplannen opstellen. Daarnaast hebben de westerse
>landen de verplichting op zich genomen om hun deel te doen. Die
>verplichting moet worden nagekomen. In 2010, in de komende
>kabinetsperiode, wordt de tweede voortgangsrapportage gehouden. D66 zet
>daarbij hoog in.
>
> > Armoede hoog op de Europese agenda. Nederland dient armoedebestrijding
>   ook binnen de Unie hoog op de agenda te zetten. Uitwisseling van kennis en
>   ervaring via de open coordinatiemethode en het onderzoeken van
>   mogelijkheden die de interne markt biedt, kunnen bijdragen aan het
>   uitbannen van armoede binnen Europa.
>
> > Meer coherentie. D66 streeft naar meer coherentie en pleit voor een
>   accentverschuiving van bilaterale hulp naar hulp via de Europese Unie en
>   internationale organisaties. Betere donorcoordinatie binnen de Unie en
>   meer samenhang in het buitenlandbeleid zijn voorwaarden voor een effectief
>   Europees ontwikkelingsbeleid. Nederland moet zich actief inzetten voor het
>   totstandkomen van een Europees buitenlandbeleid.
>
> > Voortrekkersrol ontwikkelingssamenwerking. Nederland is een van de
>   weinige landen in de wereld die het streefpercentage voor
>   ontwikkelingssamenwerking haalt. Daarmee is Nederland in een uitstekende
>   positie om de Europese lidstaten en overige westerse landen aan te sporen
>   hun aandeel te verhogen.
>
> > Budget voor ontwikkelingssamenwerking opschonen. D66 wil het budget van
>   0,8% minimaal handhaven, maar tegelijkertijd kritisch kijken naar de
>   besteding en waar nodig opschonen. Zo behoort schuldensanering niet tot de
>   Official Development Aid, en kan het dus niet ten laste komen van het
>   budget voor ontwikkelingssamenwerking. D66 pleit ervoor om ook
>   kwijtschelding van exportkredietschulden niet langer tot ODA te rekenen,
>   maar te financieren bovenop de uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking.
>
> > Zelfredzaamheid centraal. In de ontwikkelingshulp staat de
>   zelfredzaamheid van mensen centraal. Nederland moet daarom prioriteit
>   geven aan onderwijs, gezondheidszorg (de beschikbaarheid van medicijnen en
>   de strijd tegen HIV-AIDS) en ondernemerschap (microkrediet). Er moeten
>   meer mogelijkheden komen voor private financiering van
>   ontwikkelingsprojecten door middel van belastingvoordelen.
>
> > Klimaatbeleid integreren. Nederland moet klimaatbeleid en de bescherming
>   van de 2 bio-diversiteit integreren in ontwikkelingsbeleid en strijden
>   tegen illegale houtkap en de palmolie en soja-industrie, waarvoor
>   regenwouden sneuvelen en kleine lokale boeren worden onteigend en
>   vervolgd.
>
> > Schuldenkwijtschelding. Schulden mogen geen belemmering vormen voor het
>   halen van de millenniumdoelen. Landen die daarvoor onvoldoende middelen
>   hebben moeten in aanmerking komen voor schuldenkwijtschelding. Ook
>   dienen zij hulp zoveel mogelijk in de vorm van schenkingen (in plaats van
>   leningen) te ontvangen.
>
> > Microfinancieringsinstellingen stimuleren. Financiële diensten zoals
>   kleine leningen, spaarmogelijkheden en verzekeringen, zijn een effectief
>   instrument tegen armoede en bieden mensen de mogelijkheid hun
>   bestaanszekerheid te vergroten.
>
>
>Investeren in milieuvriendelijke energie
>
>Energiebesparing heeft prioriteit. Daarnaast zal komende jaren
>geïnvesteerd moeten worden in onderzoek naar meer milieuvriendelijke
>vormen van energievoorziening, met een stimulans van wat nu al effectief
>kan worden.
>
>Investeren in duurzame energie vormt ook een grote potentiële economische
>kracht voor Nederland. Op dit moment zijn in Europa circa 300.000 mensen
>werkzaam in deze sector, voornamelijk in Duitsland. Ook in landen als
>Oostenrijk, Denemarken, Finland en Portugal wordt in de sector een grote
>groei van werkgelegenheid verwacht. Jaarlijks zet deze industrie in Europa
>15 miljard euro om. Nederland blijft in deze ontwikkelingen vooralsnog
>achter. Dat moet veranderen.
>
> > Verdubbeling inzet milieuvriendelijke energie. Het budget voor duurzame
>   energie moet de komende jaren, analoog aan de aanbevelingen van de
>   taskforce energietransitie, worden verdubbeld van 1 miljard naar 2 miljard
>   per jaar. Grootschalige toepassing van windenergie op zee, biomassa en
>   andere vormen van milieuvriendelijke energie kunnen hiervan gefinancierd
>   worden.
>
> > Teruglevergarantie zonne-energie. Er moet een teruglevergarantie voor
>   zonne-energie ver komen, vergelijkbaar met de systemen in Duitsland en
>   Spanje. Gedurende een periode van 20 jaar krijg je een vast
>   teruglevertarief als je stroom teruglevert aan het elektriciteitsnet. D66
>   wil een honderdduizend-daken-programma voor PV zonne-energie in Nederland
>   starten bij overheidsgebouwen en de semi-publieke sector.
>
> > Informatie. Consumenten moeten op hun energierekening kunnen zien van
>   welke vorm van energievoorziening de geleverde energie afkomstig van is.
>
> > Steun aan schone biomassa. Landbouwsubsidies die nu nog bestemd zijn
>   voor conventionele landbouw kunnen gebruikt worden voor de productie van
>   biomassa.
>
>
>De biomassa moet wel op duurzame wijze verkregen zijn: het mag niet ten
>koste gaan van regenwouden of biodiversiteit.
>
> > Bijmengen biodiesel. Het gebruik van biobrandstoffen en het bijmengen
>   van biobrandstoffen bij diesel moet fiscaal worden gestimuleerd. Deze
>   verplichting zou de komende jaren stap voor stap moeten worden verhoogd.
>
> > Subsidies. D66 is geen voorstander van marktverstorende subsidies. Voor
>   groene stroom moet dan ook de reële prijs worden betaald. In plaats
>   daarvan stelt D66 een opslag op niet- groene stroom voor. De opbrengst
>   hiervan wordt gebruikt voor onderzoek naar milieuvriendelijkere
>   energievoorziening.
>
> > Schoon fossiel. Het gebruik van fossiele brandstoffen kan schoner. D66
>   kiest voor kolenvergassingtechnologie, de mogelijkheid van het
>   meevergassen van biomassa en het afvangen van ondergrondse opslag van CO2.
>
> > Grootschalige zonne-energie. De toepassing van grootschalige
>   zonne-energie (Concentrating Solar Power) heeft grote potentie. Hoewel dit
>   soort centrales niet kunnen worden geplaatst in Nederland, door een gebrek
>   aan zon, moet Nederland voorop lopen in de financiering en technologische
>   ontwikkeling voor toepassing in landen als Spanje en Noord-Afrika.
>
> > Strenge normen energiebesparing. Er moeten strenge normen komen voor
>   energie- besparing. Standby-apparatuur moet wettelijk worden
>   teruggedrongen. Op verspillende apparaten kan een CO2-heffing worden
>   geheven. Het keurmerk voor de mate van energievriendelijkheid van
>   apparaten moet regelmatig aan de nieuwste stand van de techniek worden
>   aangepast.
>
> > Energievriendelijke nieuwe woningen. De eisen aan de energiezuinigheid
>   van nieuwe woningen moet de komende jaren stapsgewijs worden verscherpt.
>
> > Korting op overdrachtsbelasting. Bij aankoop van een oud huis krijgt de
>   eigenaar korting op de overdrachtsbelasting, wanneer hij investeert in
>   het energiezuiniger maken van de woning.
>
> > Kernenergie. Met de huidige stand van techniek en de kosten hebben
>   nieuwe kerncentrales niet de eerste voorkeur en krijgen geen financiele
>   steun van de overheid. Bestaande kerncentrales kunnen een rol spelen
>   in het overbruggen van de tijd naar een duurzame energiehuishouding en
>   eventueel later sluiten. Onderzoek naar betere verwerking van het
>   kernafval moet doorgaan.
>
> > Groen energiebeleid kern EU-samenwerking. D66 vindt dat een gezamenlijk
>   energie-beleid een nieuwe pijler moet worden van de Europese Unie.
>   Doordat de lidstaten nog nauwelijks samenwerken in onderzoek en
>   ontwikkeling van milieuvriendelijke energie mist Europa zowel economisch
>   als ecologisch de boot.
>
> > Groen energieverdrag. Met een gemeenschappelijk Europees programma
>   zouden 31 miljarden euro's vrij moeten komen voor het ontwikkelen van
>   zonnekrachtcentrales, wind op zee, de toepassing van waterstoftechnologie
>   en het verbeteren van de elektriciteitsnetten. D66 wil daarom een groen
>   Europees energiebeleid. Het bedrag dat nu wordt uitgetrokken voor
>   gezamenlijk onderzoek naar duurzame energie moet worden vertienvoudigd
>   naar 5 miljard euro tot 2013.
>
> > Een nieuw klimaatverdrag. Europa moet een voortrekkersrol blijven spelen
>   bij het nieuwe Kyotoprotocol om te komen tot een vermindering van CO2-
>   uitstoot. Europa moet minstens inzetten op een reductie van 30%
>   broeikasgassen in 2030.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen en hun kunst
>
> > Reclame op publieke zenders afschaffen/1% rijksbegroting investeren/
>   Kunstenaars in de klas
>
>Kunst en cultuur vormen het DNA van de samenleving die D66 voor ogen
>staat. Cultuur is een waardevol doel op zich en niet slechts een
>instrument voor het bereiken van andere beleidsdoelstellingen. D66 wil dan
>ook structureel 1% van de Rijksbegroting besteden aan kunst en cultuur.
>Deze middelen worden ingezet in een kwalitatief hoogstaand en divers
>cultureel aanbod voor het hele land.
>
>Cultuur heeft ook een belangrijke economische waarde. Een breed cultureel
>aanbod garandeert een aantrekkelijk vestigingsklimaat. D66 wil dan ook
>extra investeren in dwarsverbanden tussen cultuur en economie. Hiermee
>dringt Nederland door tot de internationale voorhoede van de creatieve
>industrie.
>
>Bij de publieke omroep haken vooral jonge kijkers en luisteraars massaal
>af. Dat is een gemiste kans voor jongeren; de programma's zijn educatief
>en informatief en dat is voor deze doelgroep van belang. De omroep zal
>moeten worden klaargestoomd voor het huidige digitale tijdperk, waarin
>jongeren meer tijd op internet dan voor de televisie doorbrengen. Internet
>wordt dan ook een speerpunt van de publieke omroep.
>
>
>Ruimte voor cultureel offensief/Jongeren meer aandacht/Publieke omroep
>versterken
>
>Ruimte voor cultureel offensief
>
> > Ruimte voor `Grand Projects'. Er moet een royaal fonds zijn voor
>   bijzondere culturele ver projecten; grand projects, dat ingezet kan worden
>   voor architectuur met internationale grandeur, aankoop van een uniek
>   schilderij, organisatie van een festival of museale innovaties.
>
> > Koppelsubsidies. Voor een breed cultureel offensief is participatie van
>   particulieren, bedrijven en fondsen onontbeerlijk. Het is tijd voor een
>   nieuwe gouden eeuw van het cultuurmecenaat. De overheid stimuleert het
>   schenken aan cultuur met koppelsubsidies (matching grants) en
>   belastingmaatregelen.
>
> > Internationale samenwerking. Nederland heeft baat bij sterke culturele
>   banden met het buitenland. Het budget voor internationale culturele
>   samenwerking moet daarom verhoogd worden.
>
> > Huis der Culturen. De verrijking van ons land door andere culturen wordt
>   zichtbaar in het Huis der Culturen, waar nieuwe- en oorspronkelijk
>   Nederlandse kunstenaars een podium krijgen. D66 pleit ervoor het Huis
>   ruimte te geven om te groeien.
>
> > Monumenten behouden. Er moet worden geinvesteerd in de vele monumenten
>   die ons land rijk is om ze voor verval te behoeden en restauratie-
>   achterstanden in te halen.
>
> > Overheid stelt financiele kaders en bemoeit zich niet met de inhoud.
>   Kunstenaars en culturele instellingen worden zo min mogelijk
>   lastiggevallen met bureaucratie en politieke bemoeienis. De overbelaste
>   cultuurnotacyclus, het verdeelsysteem voor Rijks- subsidies, wordt herzien
>   volgens het principe dat de overheid op afstand staat. D66 pleit voor
>   eenvoudige, transparante subsidieprocedures met een heldere rol voor
>   cultuurfondsen en deskundigen uit de sector.
>
>
>Jongeren meer aandacht
>
> > Kunstenaars in de klas. D66 wil dat er vanaf de basisschool meer ruimte
>   komt voor cultuureducatie en kunstenaars voor de klas, en meer ruimte
>   voor vrije expresie. En meer aandacht voor de canon: het geheel van
>   teksten, beelden, kunstwerken en gebeurtenissen dat voor onze gedeelde
>   cultuur het referentiekader vormt.
>
> > Cultureel aanbod in naschoolse opvang. Scholen en kunstinstellingen
>   moeten een ruimer budget krijgen om voor de naschoolse opvang samen een
>   breed cultureel aanbod te ontwikkelen.
>
> > Musea gratis tot 1 jaar. Ondersteuning binnen en buiten het reguliere
>   onderwijs is en blijft van belang. Daarom pleit D66 ook voor het gratis
>   toegankelijk maken van musea voor jongeren tot 18 jaar en het faciliteren
>   van `jongerencultuur' zoals popmuziek en dj's.
>
>
>Publieke omroep versterken
>
>D66 is voor een sterke, volwaardige publieke omroep, waarin niet
>marktaandelen of kijkcijfers, maar kwaliteit, onderscheidende
>programmering, oorspronkelijkheid en on- afhankelijkheid centraal staan.
>Nieuws en informatie, kunst, cultuur en educatie vormen de centrale
>opdracht voor de publieke omroep, omdat juist die programma's
>onafhankelijk van commerciele of andere belangen moeten kunnen worden
>gemaakt.
>
>Ook in het digitale tijdperk is een grote rol voor de publieke omroep
>weggelegd, maar modernisering is noodzakelijk. Er is centrale regie nodig,
>maar geen eenheidsworst: de diversiteit in onze samenleving moet ook in de
>programmering van de publieke omroep tot uitdrukking komen, op radio,
>televisie en op internet.
>
>D66 wil de kwaliteit en onafhankelijkheid van de publieke omroep waarborgen.
>
> > Reclame op de publieke zenders moet worden afgeschaft. Financiele
>   compensatie is daarvoor noodzakelijk, zonder dat zal het leiden tot
>   verschraling en verkleining van de publieke omroep. Of `Hilversum' een,
>   twee of drie algemene netten maakt is een achterhaalde vraag - inmiddels
>   is de publieke omroep gestart met 17 digitale themakanalen, en dat is
>   nog maar het begin van een ontwikkeling. Hoofddoel is dat de programma's
>   die door de publieke omroep worden gemaakt hun weg zo goed mogelijk naar
>   de kijkers vinden, waar die kijkers ook maar te bereiken zijn.
>
> > Omroepgelden zijn voor programma's en programmamakers. Ook voor de
>   omroep geldt dat het salaris van omroepmanagers wordt gemaximeerd
>   volgens publieke normen. Er komt verder een royaal gegarandeerd budget
>   voor opera- en concertregistraties, kunstprogramma's, documentaires en
>   andere culturele producties.
>
> > Ook andere media staan onder druk. D66 wil een snelle verruiming van de
>   zogenaamde cross-ownershipregeling, waardoor mediabedrijven (kranten,
>   uitgevers) meer armslag krijgen. Wel moet de pluriformiteit in de
>   uitgevers- en krantenwereld gewaarborgd blijven.
>
> > Lokale omroepen stimuleren. Lokale omroepen zijn van belang voor de
>   lokale samenleving en voor een levendige lokale democratie. Gemeenten
>   mogen de rijksbijdrage voor lokale omroep niet naar believen aan andere
>   doelen besteden, want ook lokaal moet de onafhankelijkheid van de omroep
>   voorop staan.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen besturen zelf
>
> > Minister van deregulering/Een Randstad-bestuur/Provincies worden 
> landsdelen/
>   Europese taken niet dubbel doen
>
>Het gesloten model van de Nederlandse politiek heeft de afgelopen eeuw
>slechts een paar kleine concessies gedaan. Dankzij volhouden van D66 is er
>meer zelfbeschikking geko- men in kwesties als abortus, euthanasie en het
>homohuwelijk. Er is een ombudsman, spreekrecht voor slachtoffers en ruimte
>voor het burgerinitiatief. Deze mede door D66 gestimuleerde veranderingen
>hebben voor meer openheid gezorgd, maar de oogst blijft mager: zelfs de
>kleinste wijzigingen in het staatkundige bestel die door D66 zijn voorge-
>steld werden vertraagd, gesmoord in staatscommissies of verworpen in de
>Eerste Kamer. En toch is er verandering op til. De Nationale Conventie
>heeft belangrijke voorstellen gedaan die ongetwijfeld hun weg zullen
>vinden. D66 blijft dit vuur aanwakkeren.
>
>Mensen moeten zich kunnen herkennen in de zaken waar de politiek mee bezig
>is. Daardoor ontstaat de voedingsbodem voor vertrouwen tussen burger en
>politiek en dat is een essentiele randvoorwaarde voor het functioneren van
>de democratie.
>
>In de democratie moeten de juiste bestuurders op de juiste plaatsen
>zitten. Wie dat zijn wordt bepaald door de burgers. Mensen weten zelf wat
>goed voor hen is en moeten zelf kunnen bepalen hoe hun leven en land
>worden ingericht. Visie, leiderschap en resultaat- Mensen besturen zelf
>gerichtheid zijn de echte sleutels om de afstand tussen burger en bestuur
>te overbruggen. Een sleutel die deuren opent als we hem in handen geven
>van die bestuurders die direct door de burgers gekozen worden. Bestuurders
>met reele en heldere doelen die verantwoording afleggen.
>
>Op dit moment zijn de verantwoordelijkheden bij de overheid zo diffuus
>verdeeld dat niemand zich meer verantwoordelijk voelt voor het geheel.
>Beslissingen worden vertraagd door bureaucratische structuren. Gevestigde
>belangen en de overheid houden elkaar in een wurgende houdgreep. Politici
>moeten rekening houden met de belangen in de samenleving, maar
>belangenorganisaties en de overheid zijn te veel met elkaar verknoopt
>geraakt. Publieke discussies, beslissingen en besteding van publieke
>middelen horen ver thuis bij regering en parlement en mogen niet worden
>weggeschoven naar de belangengroepen van het poldermodel.
>
>De politiek durft nu bovendien te weinig aan te geven dat de overheid niet
>de oplossing voor alles is. In de jacht op de kiezersgunst worden beloften
>gedaan die de overheid hele- maal niet waar kan maken. De overheid is geen
>geluksfabriek.
>
>De overheid moet democratisch genomen besluiten dienstbaar en
>klantvriendelijk uitvoeren. Mensen moeten zien en weten dat de overheid
>zich bezighoudt met dingen die voor hen relevant zijn. De overheid weet
>dat alleen als ze luistert. En kan alleen slagvaardig reageren en snel de
>juiste voorwaarden scheppen als de juiste structuur daarvoor aanwezig is.
>De meest fundamentele vraag is op basis van welk principe wij onze
>samenleving organiseren; wantrouwen of vertrouwen. D66 wil waar mogelijk
>vertrouwen op de eigen verantwoordelijkheid van individuen en het
>bedrijfsleven en alleen daar waar nodig toezicht laten houden door de
>overheid. De overheid werkt nog steeds verkokerd en niet gezamenlijk aan
>een helder en aantrekkelijk doel.
>
>
>Directe invloed van mensen/Betere dienstverlening/Een einde aan de verkokering
>/Aanpassing van grondwet/Maatwerk in bestuurlijke organisatie/Beter
>georganiseerde Europese samenwerking
>
>
>Directe invloed van mensen
>
> > Gekozen bestuurders op alle niveaus. Wat we nodig hebben zijn
>   authentieke politici en bestuurders die bereid zijn verantwoording af te
>   leggen over bereikte resultaten. Daar- om vindt D66 dat de belangrijkste
>   politieke bestuurders rechtstreeks moeten worden gekozen (Burgemeesters,
>   Commissarissen van de Koningin, minister president en voorzitter Europese
>   Commissie). Partijen die dit niet willen hebben blijkbaar onvoldoende
>   vertrouwen in het oordeelsvermogen van Nederlanders. Deze gekozen
>   bestuurders kunnen vervolgens hun eigen kabinet of college samenstellen.
>   Vooruitlopend op de directe verkiezing van de Minister-president willen
>   wij overigens dat de formateur direct wordt gekozen. Verder vinden wij dat
>   de voorstellen van de nationale conventie die meer macht geven aan de MP
>   (zoals een aanwijzingsbevoegdheid) alleen doorgevoerd moeten worden indien
>   deze direct verkozen wordt.
>
> > Referendum. Bestuurders moeten er natuurlijk voor zorgen dat op meer
>   manieren dan alleen de verkiezingen de burgers betrokken zijn bij de
>   beslissingen die worden genomen. Daarom wil D66 dat burgers op buurt,
>   stadsdeel, gemeentelijk, provinciaal, landelijk en Europees niveau zelf
>   beslissingen kunnen nemen. D66 is voorstander van het invoeren van een
>   correctief en raadgevend referendum op deze niveaus en het volks-
>   initiatief met een reele drempel. Ook van het raadplegend referendum is
>   D66 voorstander, dit biedt mensen de mogelijkheid zich uit te spreken over
>   alternatieve voorstellen (meerkeuzereferendum/preferendum). Overigens is
>   voor dit laatste geen wettelijke basis nodig. Wij vinden dat partijen zich
>   van tevoren moeten committeren aan de uitslag van een referendum.
>
> > Jaarlijkse raadpleging via internet. Het kabinet moet Nederlanders
>   jaarlijks via een internetraadpleging vragen om drie prioriteiten aan te
>   geven voor het beleid en zich eraan te verbinden die punten ook
>   werkelijk aan te pakken. In een jaarlijkse huis-aan-huis krant - op de
>   derde woensdag van mei - legt het kabinet in gewone mensentaal
>   verantwoording af over de bereikte resultaten. Op de site van het
>   parlement komen daarnaast discussies over actuele onderwerpen. Het
>   parlement is het praathuis van de Nederlandse democratie, waarom laten
>   we belangrijke discussies dan over aan maatschappelijke initiatieven of
>   door de overheid opgerichte en zwaar gesubsidieerde clubjes?
>
> > Betere herkenbaarheid bestuurders. Wij willen al langer een ander
>   kiesstelsel, waarbij de binding tussen kiezer en gekozene wordt versterkt.
>   Dit betekent ten minste dat de drempel voor voorkeursstemmen omlaag moet
>   gaan. In het vorige programma was D66 voorstander van een gemengd stelsel
>   waarin 75 leden worden gekozen via evenredige vertegenwoordiging en 75
>   via het districtenstelsel. In de komende maanden komen de voorstellen
>   van het burgerforum kiesstelsel naar buiten (www.burgerforumkiesstelsel.
>   nl) en op basis daarvan zullen we bepalen aan welk stelsel we
>   uiteindelijk de voorkeur geven. Het stelsel moet eenvoudig in gebruik
>   zijn.
>
>
>Betere dienstverlening
>
> > Vertrouwen staat voorop. Zelfregulering is de regel. Dit principe kan
>   bijvoorbeeld worden toegepast in de bouw: zelfregulering van aannemers en
>   burgers leidt dan tot het afschaffen van bouwvergunningen. De overheid
>   verwacht dat er volgens de regels ge- Mensen besturen zelf opereerd wordt,
>   doet steekproefcontrole en certificeert aannemers (vergelijk APK). Dit
>   leidt tot aanzienlijke lastenverlichting en minder bureaucratie. Op
>   gebieden als milieu en voedselveiligheid kan het ook. Zo wordt de
>   uitvoering van regels beter gewaarborgd en ligt de verantwoordelijkheid
>   daar waar hij hoort: bij de mensen zelf. Daarom wil D66 dat vergunningen -
>   als deze toch nodig zijn - zoveel mogelijk worden geintegreerd. Verder
>   geldt dat als overheden nalaten binnen de wettelijke termijnen de
>   vergunning te weigeren of aanvullende vragen te stellen de vergunning
>   geacht wordt te zijn verleend.
>
> > De overheid is servicegericht. De overheid is er voor de burger en niet
>   andersom. Daarom wil D66 dat het project Andere Overheid wordt doorgezet.
>   Het DIGID en het burgerservicenummer worden verder doorgevoerd en er komt
>   een telefoonnummer en ver een website voor de overheid. Ook via
>   internet en e-mail moet de overheid beter bereikbaar zijn. In 2010 moet
>   100% van de diensten via internet te verlenen zijn. Naast deze concept
>   maatregelen moet de overheid dwingende mechanismen voor zichzelf creeren.
>   Harde servicenormen bij dienstverlening bijvoorbeeld; `goede' dienstver-
>   lening wordt hierdoor concreet en meetbaar. En goede dienstverlening
>   betekent ook dat de overheid op eigen initiatief burgers moet wijzen op
>   mogelijkheden of voordelen.
>
> > Minister X voor deregulering. In Belgie gaat niet alles beter maar op
>   sommige fronten kunnen we leren van onze zuiderburen. Daarom stelt D66
>   (net als de Nationale Conventie) voor een minister X aan te stellen
>   die een operatie Kafka uitvoert om de overdaad aan regels en voorschriften
>   een halt toe te roepen. Dat moet Nederland ruimte geven. De inzet is het
>   verminderen van de administratieve lasten voor burgers en bedrijven. We
>   willen deze lasten in deze periode met 25% verminderen.
>
>
>Een einde aan de verkokering
>
> > Huidig commissiesysteem Tweede Kamer vervangen. D66 wil ook afschaffing
>   van het huidige commissiesysteem van de Tweede Kamer. De commissies
>   overstijgen geen departementen en versterken zo de verkokering. Dat vormt
>   een ernstige belemmering voor een integrale belangenafweging. Het huidige
>   commissiestelsel moet worden vervangen door themacommissies - jeugd,
>   kenniseconomie etc. - die de departementen overstijgen. Dit zal ook moeten
>   leiden tot een forse afname van het aantal vergaderingen en meer overleg
>   op hoofdlijnen.
>
> > Beperkte departementale herindeling. De gekozen minister president
>   formeert zijn of haar kabinet. Dit kabinet doorbreekt de verkokering bij
>   de besturing van belangrijke maatschappelijke terreinen. Hiervoor is naar
>   onze mening geen grootschalige departementale herindeling nodig, dat leidt
>   alleen maar tot stilstand. Wel willen we het ministerie van Landbouw
>   opheffen, de omvang aanzienlijk verkleinen en onderbrengen bij Economie
>   zodat het een gewone economische sector wordt. Verder willen we
>   Economische Zaken en Sociale Zaken integreren om onze inzet om mensen te
>   activeren te versterken. Voor Buitenlandse Zaken en Defensie geldt dat
>   deze kunnen worden opgeheven zodra Europa deze taken uitvoert.
>
> > Een rijksbegroting. Daarin staan de integrale afwegingen en is het
>   algemene beleid duidelijk te lezen. Bij de onderscheiden hoofdstukken kan
>   dan met een kleinere memorie van toelichting worden volstaan. De
>   verkleinde ministerraad is verantwoordelijk voor het opstellen hiervan en
>   de Tweede Kamer heeft zo als vertegenwoordigend orgaan ook echt invloed op
>   de politieke belangenafweging tussen de huidige kokers.
>
> > Ambtenaren gehoord door volksvertegenwoordiging. Ambtenaren moeten door
>   de volksvertegenwoordiging kunnen worden gehoord. Dit is een nuttig
>   aanvullend instrument voor informatievoorziening aan de Tweede Kamer dat
>   overigens de ministeriële verantwoordelijkheid intact laat en zelfs beter
>   tot zijn recht laat komen.
>
>
>Aanpassing van de Grondwet
>
> > Eerste Kamer afschaffen. De Eerste Kamer is ooit ingesteld als
>   tegenwicht tegen de `volkse' Tweede Kamer en behoort als `chambre de
>   reflection' de wetsvoorstellen nogmaals te bestuderen. In de werkelijkheid
>   van alledag is het politieke karakter echter gaan overheersen. En dat
>   terwijl de Eerste Kamer niet direct wordt gekozen. Daarom wil D66 de
>   Eerste Kamer afschaffen. Het beoordelen van de kwaliteit en
>   uitvoerbaarheid van wetgeving laten we dan over aan hen die ervoor
>   toegerust zijn: juristen en praktijkdeskundigen. Hun beoordeling is zowel
>   een uitvoeringstoets als een toets op kwaliteit van wetgeving. Totdat de
>   Eerste Kamer is afgeschaft dient zij een eenmalig terugzendrecht te
>   krijgen. Verder vindt D66 met de nationale conventie dat alle rechters
>   wetten aan grondrechten uit de Grondwet moeten kunnen toetsen en dat een
>   constitutioneel hof zou moeten worden ingesteld.
>
> > Aanpassen procedure voor grondwetswijziging. Wetsvoorstellen worden door
>   een gewone meerderheid in Tweede en Eerste Kamer aangenomen.
>   Grondwetswijzigingen echter behoeven twee lezingen met verkiezingen
>   ertussen met respectievelijk een gewone en een tweederde meerderheid.
>   Dit is een bijzonder zware en tijdrovende procedure die niet langer
>   houdbaar is in een tijd waarin veranderingen zich bijzonder snel
>   voltrekken. De procedure voor een grondwetswijziging moet daarom worden
>   vereenvoudigd. Daarbij wil D66 echter niet voorbijgaan aan het feit
>   dat de verandering van de grondwet van een andere orde is dan die van
>   een gewone wet en er waarborgen moeten bestaan voor wijziging door een
>   toevallige meerderheid. Daarom is D66 met de Nationale Conventie van
>   mening dat een grondwetswijziging in een kabinetsperiode moet kunnen
>   worden afgerond (slechts een lezing dus), maar dat in die
>   kabinetsperiode dan wel een tweederde meerderheid (in beide Kamers of in
>   een verenigde vergadering) moet bestaan voor het voorstel. Daarnaast zou
>   een nader te bepalen categorie van fundamentele wijzigingen vervolgens
>   door een referendum moeten worden bezegeld.
>
> > Modernisering monarchie. D66 wil dat de koning een ceremoniele rol
>   speelt in ons staatsbestel. De koning moet uit de regering en de formateur
>   wordt niet langer door de koning aangewezen maar door de Tweede Kamer of
>   liever nog direct gekozen door de Mensen besturen zelf burgers. De koning
>   is niet langer voorzitter van de Raad van State.
>
>
>Maatwerk in bestuurlijke organisatie
>
>Elk vraagstuk vraagt een eigen schaal en is meestal niet te vangen in
>toevallige grenzen van territoriale eenheden. In de organisatie van het
>bestuur moet daarom maatwerk het devies zijn.
>
>D66 wil een kleine, kwalitatief hoogwaardige overheid die optreedt waar
>dat nodig is en ver regisseert waar het kan. We doen dat door op plaatsen
>waar de overheid over voldoende `spek' beschikt te snijden. Denk maar aan
>de inefficiente benutting van veel beleidsambtenaren op elk ministerie.
>Het verminderen van de hoeveelheid ambtenaren is geen doel op zich, maar
>een resultante van een overheid die zich beperkt tot zijn belangrijke
>taken. Veel ambtenaren willen zelf ook anders maar worden belemmerd door
>de structuur waarin ze moeten werken. Het geeft geen pas om bij het
>pleiten voor een efficientere overheid alle ambtenaren en bestuurders over
>een kam te scheren.
>
>De verkleining en slagvaardigheid van de overheid krijgt onder meer vorm
>door privatisering maar alleen als concurrentie mogelijk is. Daarnaast
>nemen gemeenten (alleen of gezamenlijk) uitvoeringstaken die zich daartoe
>lenen over van het Rijk en de provincie. Vooral waar sprake is van grote
>samenhang met andere gemeentelijke taken (denk aan sociale dienst, CWI,
>UWV) kan dat de effectiviteit van de overheid vergroten. Een voorwaarde
>daarvoor is overigens dat gemeenten over meer financiele vrijheid
>beschikken.
>
> > Gemeente kiest zelf. Ook moet er meer vrijheid komen in de inrichting
>   van de gemeente. Hoewel D66 vindt dat de burgemeester direct moet worden
>   gekozen willen wij het aan gemeenten zelf overlaten welk model van
>   verhoudingen tussen burgemeester, wethouders en raad zij precies kiezen.
>   De inwoners van een gemeente kunnen bij referendum hun keuze kenbaar
>   maken.
>
> > Voortzetten beleid gericht op grote steden (GSB). De afgelopen jaren
>   hebben de grote steden als de plek waar economische kansen en sociale
>   uitdagingen samenkomen hard gewerkt aan het verbeteren van hun positie.
>   Het succes van de steden toont aan dat met gerichte aandacht wel degelijk
>   voortgang kan worden geboekt. Wij hechten aan het opnieuw maken van
>   overzichtelijke en harde prestatieafspraken met steden individueel en als
>   groep en aan het afleggen van verantwoording over de realisatie daarvan.
>   Daarbij is maatwerk en het bieden van financiele en juridische ruimte
>   voor nieuwe oplossingen essentieel. Forse vermindering van de
>   administratieve lasten voor de betrokken grote steden is daarbij
>   noodzakelijk. Daarbij gaat het in ieder geval om het bundelen van
>   geldstromen.
>
>
>Bestuurlijke indeling verbeteren
>
>De bestuurlijke indeling van Nederland is al lange tijd onderwerp van
>gesprek. D66 wil daarin nu een doorbraak forceren omdat langer wachten de
>ontwikkeling van Nederland in de weg staat. Daarom komen wij tot de
>volgende voorstellen:
>
> > Provincies laten opgaan in landsdelen. De provincie is voor de burgers
>   lang niet overal een herkenbare eenheid en leidt op de schaal van
>   Nederland vooral tot bestuurlijke drukte. Het gebrek aan herkenbaarheid
>   blijkt ook wel uit de lage opkomst bij de verkiezingen. Daarbij komt dat
>   de aanwezigheid van provincies op de schaal van Nederland nogal eens tot
>   bestuurlijke drukte leidt, niet in het minst vanwege onderlinge
>   concurrentie. Juist ook vanwege het ontwikkelen van kracht op Europees
>   niveau is een grotere schaal geboden. Wij willen de provincies afschaffen.
>   Daarvoor in de plaats komen landsdelen. Deze landsdelen hoeven echter
>   helemaal niet overal een zelfde bevoegdhedenpakket te vervullen, maatwerk
>   is immers het devies. De huidige plantaken van de provincie kunnen door de
>   landsdelen worden uitgevoerd en de uitvoeringstaken door (samenwerkende)
>   gemeenten.
>
> > Randstadsbestuur. De vierhoek Amsterdam - Den Haag - Rotterdam - Utrecht
>   moet omgevormd worden tot een landsdeel Randstad. Dit landsdeel kan de
>   uitdagingen op het gebied van ruimte, economie en infrastructuur
>   daadkrachtig tegemoet treden. Dit Randstadbestuur heeft een uitgebreide
>   set bevoegdheden (niet alleen die van provincies maar ook rijkstaken op
>   het terrein van economie, infrastructuur en ruimte) nodig en 43 daar ligt
>   een open huishouding voor de hand. De omvang van het takenpakket zal in de
>   landsdelen Noord-Nederland, Oost-Nederland en Zuid-Nederland veel
>   beperkter kunnen zijn.
>
> > Taken waterschappen elders onderbrengen. De waterschappen zijn als
>   oudste bestuurslaag en de enige functionele bestuursorganen met
>   democratische legitimatie een teken uit een andere tijd. Waar het
>   ontegenzeggelijk zo is dat waterschappen een belangrijke, voor Nederland
>   zelfs essentiele, taak vervullen zien wij niet in waarom deze taken
>   fundamenteel anders zijn dan andere kritische taken (zoals openbare orde
>   en onderhoud openbare ruimte ) die door overheden op rijks- en
>   gemeentelijk niveau worden verricht. Daarom zijn wij voorstander van het
>   afschaffen van de waterschappen en het onder- brengen van deze taken bij
>   ofwel Rijkswaterstaat ofwel bij de in te richten landsdelen.
>
> > Herindeling op eigen initiatief. Herindeling van gemeenten is geen doel
>   op zich. Een herindeling moet leiden tot betere dienstverlening aan de
>   inwoners. D66 neemt daarbij als uitgangspunt dat het initiatief daartoe
>   vanuit de gemeenten zelf moet worden genomen. Als gemeenten dit echter
>   nalaten en toch blijkt dat zij niet in staat zijn te zorgen voor een
>   acceptabel voorzieningenniveau, goede dienstverlening of de aanpak van
>   regionale vraagstukken, dan kan dit ook een reden zijn voor herindeling.
>   Voor het intensiveren van samenwerking op het gebied van uitvoering en
>   bedrijfsvoering tussen gemeenten moet wetgeving geen belemmering zijn.
>
> > D66 is voor een eigen gemeentelijk belastinggebied. In de lokale
>   democratie moet ook een goede afweging tussen belastingheffing en
>   voorzieningenniveau kunnen worden gemaakt. Nu de OZB voor huurders is
>   afgeschaft is snelle besluitvorming daarover nodig. Inkomenspolitiek
>   blijft echter een landelijke taak.
>
>
>Beter georganiseerde Europese samenwerking
>
>D66 is een groot voorstander van Europese samenwerking. Vanuit economisch,
>politiek en sociaal opzicht is Europa immers ons binnenland. Europa is
>niet iets wat van buiten op ons af komt, daar zitten we zelf bij!
>
> > Transparant bestuur. De manier waarop wij als progressieve
>   sociaal-liberalen de samen- leving in Nederland inrichten moet ook op
>   Europees niveau navolging krijgen. De grote hoeveelheid regels
>   en remmende procedures en instituties die vanuit Brussel op de
>   lidstaten worden afgevuurd moet - net als in ons eigen land - worden
>   teruggebracht tot een doorzichtig en helder bestuurlijk systeem.
>
> > Federaal. D66 kiest voor een federaal Europa. Een dergelijke EU vraagt
>   om sterke democratische waarborgen. Daarom moet het Europees Parlement een
>   volwaardig parlement worden met de bijbehorende wetgevende en
>   controlerende bevoegdheden. Verder zijn wij voorstander van een direct
>   gekozen voorzitter van de Europese Commissie en van het omvormen van de
>   Raad van Ministers tot de senaat van Europa. Ook de Nederlandse regering
>   moet meer slagvaardig opereren door Europa daadwerkelijk als binnenland te
>   gaan zien. Om ook in de Haagse realiteit tot uiting te brengen dat Europa
>   ons binnenland is zou de coordinatie van de inzet van Nederland in Europa
>   niet door Buitenlandse Zaken maar door Algemene Zaken moeten gebeuren.
>   Naar Deens model dient de Tweede Kamer in een veel vroeger stadium bij de
>   Europese besluitvorming te worden betrokken. Ingrijpende wijzigingen van
>   het Europees Verdrag kunnen alleen bij referendum worden goedgekeurd. Dat
>   moet mede tot uiting komen door instemming van de Tweede Kamer met de
>   Nederlandse eurocommissaris.
>
> > Europese taken niet zelf overdoen. Een belangrijke kans voor verhoging
>   van de efficiency van de Europese samenwerking is ook om Europese taken
>   volledig aan Europa over te laten en niet nog eens per lidstaat over te
>   gaan doen. Voorbeelden daarvan zijn defensie en buitenlandse zaken. D66 is
>   voorstander van het oprichten van een Europees leger en een vergaande
>   specialisatie van de Nederlandse krijgsmacht.
>
> > Nieuwe toetreders. De EU kan niet onbeperkt door blijven groeien. Dat
>   zou de Unie te star maken en daarmee de oplossingsgerichte houding naar de
>   EU in de weg staan. Landen kunnen toetreden als ze voldoen aan de
>   criteria die hieraan gesteld worden. Toetreding van de landen binnen de
>   buitengrenzen van de EU; IJsland, Noorwegen, Zwitserland en de Balkan -
>   dient gestimuleerd te worden. D66 is ook voorstander van toetreding van
>   Turkije tot de EU, mits er verregaande hervormingen zijn doorgevoerd op
>   het gebied van mensenrechten, minderheden en democratie.
>
> > Europese grondwet. Nu de grondwet niet is aangenomen neemt de urgentie
>   toe om een doorbraak te forceren in het denken en doen met betrekking
>   tot Europa. Daarom wil D66 de burgers van Europa een grondwet laten
>   vaststellen die tot uitdrukking brengt dat Europa een waardengemeenschap
>   is. De kern van die grondwet bestaat uit de fundamentele waarden van
>   onze Nederlandse en dus ook Europese samenleving. Dit zijn vrijheid voor
>   en gelijkwaardigheid van ieder mens, ongeacht opvattingen, geloof,
>   seksuele geaardheid of herkomst. Lichamelijke integriteit, geweldloze
>   oplossing van belangenconflicten en een respectvol gehanteerde vrijheid
>   van meningsvorming en -uiting, inclusief respect voor de democratische
>   rechtsstaat. In deze grondwet moeten ook de basisvoorwaarden voor
>   democratische besluitvorming in de Unie zijn opgenomen.
>
> > Maandelijks Brussel - Straatsburg. Verder is het van groot belang om de
>   maandelijkse geldverslindende verhuizing van Brussel naar Straatsburg zo
>   snel mogelijk af te schaffen. Nederland neemt het initiatief voor een
>   hiertoe strekkende verdragswijziging.
>
>
>Koninkrijksrelaties
>
>Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit drie afzonderlijke landen:
>Nederland, Aruba en de Nederlandse Antillen. D66 wil dat de
>zelfstandigheid van de Nederlandse Antillen en Aruba zo veel mogelijk
>wordt bevorderd. Omdat deze eilanden onderdeel zijn van ons koloniaal
>verleden hebben we over en weer verplichtingen. Vanwege het feit dat de
>eilan- 4 den echter geen eenheid zijn steunt D66 de totstandkoming van een
>nieuw statuut dat de eilanden de mogelijkheid geeft een meer of minder
>nauwe relatie met Nederland op te bouwen. De inwoners van Curaçao en Sint
>Maarten willen een status aparte, vergelijkbaar met Aruba. De andere drie
>eilanden zoeken naar een nieuwe, meer directe, relatie met Nederland.
>
> > Herfinancieren staatsschuld. D66 vindt dat Nederland de
>   Koninkrijksonderdelen moet ondersteunen bij het aanpakken van de acute
>   financieel-economische problemen en de opbouw van de economie. Daarom
>   vindt D66 dat Nederland een bijdrage moet leveren aan het herfinancieren
>   van de staatsschuld onder voorwaarde van een samenhangend plan voor
>   opbouw, perspectief op ontwikkeling van de democratie, voldoende uniforme
>   wetgeving van goede kwaliteit, een goed functionerende rechtsstaat en een
>   integer bestuur.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen leven langer en gezonder
>
> > Patient beslist/Eerstelijn centraal/Illegalen niet wegsturen/Jeugd beter
>   beschermen
>
>Gezondheidszorg voorziet in de fundamentele behoefte van ieder individu
>gezond te zijn, te blijven en zo volwaardig mogelijk aan de samenleving en
>het sociale leven te kunnen deelnemen. Omdat gezondheidszorg zo belangrijk
>is, is de toegankelijkheid van een goede basiszorg een onvervreemdbaar
>recht.
>
>Gezondheidszorg is ook een bron van werkgelegenheid, economische groei,
>technologische innovatie en zingeving. Gezondheid en gezondheidszorg
>kunnen niet los van elkaar beschouwd worden. Gezondheid heeft immers ook
>te maken met de woon- en leefsituatie, voedingsgewoontes en
>voedselveiligheid, goed onderwijs, tolerantie, een goede luchtkwaliteit,
>gezond gedrag, een veilige leefomgeving en dergelijke.
>Gezondheidsbevorderende maatregelen dienen dan ook een integraal onderdeel
>van het gezondheids- zorgbeleid te zijn.
>
>Gezondheidszorg heeft veel baten, maar is ook duur. De zorg neemt een
>steeds groter deel van het BNP in beslag, mede door vergrijzing en de
>groeiende technische en medicamenteuze mogelijkheden. Het behoud van een
>solide basispakket vereist daarom een effectief management van de zorg.
>
>D66 steunt het huidige overheidsbeleid, dat zich niet langer uitsluitend
>richt op regulering van het aanbod, maar vooral op versterking van de
>positie van de patiënt en het sturen op resultaat via de vraag. Met de
>toenemende vergrijzing en het voorzienbare personeelstekort in de zorg zal
>er de komende jaren een balans gevonden moeten worden tussen marktwerking
>en publiek aanbod en tussen solidariteit en eigen verantwoordelijkheid.
>
>D66 is van mening dat de wensen van burgers serieus genomen moeten worden.
>Patiënt en hulpvraag staan centraal. Dit kan het beste in een systeem van
>gereguleerde, beperkte marktwerking in de zorg. Dit is een goede manier om
>de kosten van de zorg te beteugelen en tegelijkertijd de kwaliteit van de
>zorg te verhogen. Marktwerking kan alleen daar ingevoerd worden waar
>burgers daadwerkelijk kunnen kiezen. Voor acute zorg bijvoorbeeld ver
>geldt dit niet. Marktwerking ontslaat de overheid niet van haar algemene
>verantwoordelijkheid voor kwaliteit en toegankelijkheid van de
>noodzakelijke gezondheidszorg, En voor de bescherming van kinderen die in
>de knel zitten. De omgeving, met de ouders voorop, staat daarin centraal,
>maar als er problemen zijn moet de overheid snel en adequaat handelen.
>
>
>Keuzevrijheid en autonomie voor individu/Verbetering organisatie,
>transparantie, kwaliteit en financiering/Jeugdzorg handelt sneller en
>effectiever/Preventie
>
>Keuzevrijheid en autonomie voor individu
>
> > Persoonsgebonden budgetten toepassen. Persoonsgebonden budgetten
>   vergroten de keuzevrijheid en autonomie van de patient en moeten zo vaak
>   mogelijk worden toegepast. Om de bureaucratische lasten voor de burger
>   te verminderen hoeft het eerste deel van het budget (bijvoorbeeld tot een
>   bedrag van 5.000) niet volledig administratief verantwoord te worden.
>
> > Burgerservicenummer en elektronisch dossier. In de gezondheidzorg wordt
>   nog onvoldoende gebruik gemaakt van de mogelijkheden van ICT en andere
>   technologische innovaties. Daardoor blijft veel doelmatigheids- en
>   kwaliteitswinst liggen. D66 wil daarom een snelle invoering van het
>   burgerservicenummer en het elektronisch patientendossier, met voldoende
>   waarborgen voor de privacy. Patienten moeten elektronisch inzage hebben
>   in hun behandeldossiers en de mogelijkheid hebben daaraan zelf bijdrages
>   te leveren.
>
> > Patientenbeweging speelt belangrijke rol. De patientenbeweging heeft
>   zich de laatste jaren ontwikkeld tot een effectieve belangenbehartiger en
>   beleidsbeinvloeder. Toch kunnen patienten nog niet volledig de rol spelen
>   die in het nieuwe zorgstelsel voor hen is voorzien. Daarom dient de
>   overheid meer financiele middelen ter beschikking te stellen dan thans het
>   geval is. Dat geld verdient zichzelf terug door de kwaliteitsverbetering
>   die hieruit zal volgen. De patientenbeweging is, naast de zorgaanbieders
>   en de zorgverzekeraars, de derde partij in de gezondheidszorg en zou
>   daarom ook uit de zorgpremies gefinancierd moeten worden.
>
> > Duidelijk onderscheid alternatieve geneeskunde. D66 wil dat burgers in
>   vrijheid kunnen kiezen voor alternatieve genezers, maar hecht aan een
>   duidelijk onderscheid tussen het reguliere en het alternatieve circuit.
>   Verzekeringsmaatschappijen dienen gewezen te worden op hun
>   maatschappelijke verantwoordelijkheid en alternatieve geneeswijzen in
>   aparte modules aan te bieden. Hiermee kunnen verwarrende signalen aan
>   verzekerden worden voorkomen.
>
> > Ouderen kunnen langer thuis blijven wonen. De positie van ouderen die zo
>   lang mogelijk thuis willen blijven wonen, dient versterkt te worden.
>   Daarom wil D66 goed gekwalificeerde thuiszorg, technologische innovaties
>   en andere ondersteuning. Door gemeentes moet meer `levensloopbestendig'
>   gebouwd worden. Eerstelijnszorg dient zoveel mogelijk geintegreerd te
>   zijn in wooncomplexen
>
> > Europees zorg inkopen makkelijker. Het moet voor burgers eenvoudiger
>   worden hun zorg Europees in te kopen. Deze mogelijkheid moet ook breder
>   bekend worden gemaakt.
>
> > Mantelzorgers ondersteunen. Met de toegenomen zorgvraag,
>   personeelsschaarste en de introductie van de WMO worden mantelzorgers
>   zwaarder belast. D66 vindt dat mantelzorgers beter in hun waardevolle
>   werk ondersteund moeten worden, bijvoorbeeld in de vorm van fiscale
>   maatregelen. Ook dienen de mogelijkheden voor momenten vrijaf,
>   `respijtzorg', verruimd te worden en beter bekend te worden.
>
> > Vrij verkrijgbare middelen uitbreiden. In 2007 treedt de nieuwe
>   geneesmiddelenwet in werking. Onderdeel van die wet is een nieuwe
>   indeling in vrij verkrijgbare middelen. De UA-status (Uitsluitend
>   Apotheek, zonder recept maar wel met controle van de apotheker) is
>   opnieuw ingevoerd en geeft de ruimte om een aantal middelen waarvoor nu
>   nog een recept noodzakelijk is, op een veilige manier vrij te stellen
>   van die receptplicht. D66 wil middelen die (mede) als lifestylemiddelen
>   kunnen worden gekarakteriseerd - zoals erectiebevorderende middelen -
>   onder dat regime laten vallen, en tevens onderzoek doen naar een vrijere
>   verkrijgbaarheid van middelen die nu nog alleen via recept worden vergoed,
>   zoals cholesterolverlagers.
>
> > Patienten moeten hun rechten kennen. Veel patienten zijn niet voldoende
>   op de hoogte van hun rechten. Daarom wil D66 dat de huidige
>   patientenwetten beter geimplementeerd worden en patienten beter op de
>   hoogte worden gesteld van hun rechten.
>
>
>Zelfbeschikking aan het eind van het leven...
>
> > Zelfgekozen levenseinde. Met de vergrijzing en toenemende mondigheid van
>   patienten zal het vraagstuk van het zelfgekozen levenseinde van mensen die
>   `klaar zijn' met leven zich steeds vaker voordoen. D66 gaat daarbij uit
>   van zelfbeschikking voor alle wilsbekwame volwassenen. Daarom wil D66
>   zoeken naar verantwoorde wegen waarlangs die zelfbeschikking gerealiseerd
>   kan worden.
>
> > Euthanasie blijft keuzemogelijkheid. Met de protocollering van
>   palliatieve sedatie dreigt ver het gevaar dat palliatieve sedatie voor
>   artsen een alternatief wordt voor euthanasie. Euthanasie is echter een
>   wezenlijk andere praktijk dan palliatieve sedatie. Daarom moet
>   euthanasie naast palliatieve sedatie een reele keuzemogelijkheid voor
>   patienten blijven.
>
>Ook niet-lichamelijke aandoeningen kunnen een grond voor euthanasie of
>hulp bij zelfdoding zijn.
>
> > Behandelverbod van patient respecteren. Nog steeds vindt in de laatste
>   levensfase zinloos medisch handelen plaats, met onnodig lijden tot gevolg.
>   Voor veel ouderen gaat welzijn echter boven levensverlenging. Artsen
>   dienen dit te respecteren. Voor D66 is het ontoelaatbaar dat artsen een
>   behandelverbod van patienten negeren.
>
>...en aan het begin
>
> > Autonomie van ouders. D66 is voor een zo groot mogelijke autonomie van
>   toekomstige ouders. Daarom moet zinvolle prenatale diagnostiek aan alle
>   zwangere vrouwen worden aangeboden, ook met het oog op toekomstige
>   ontwikkelingen die prenatale diagnostiek minder risicovol en veel
>   laagdrempeliger zal maken. (Maternale serumscreening/diagnostiek)
>
> > Afschaffen bedenktijd abortus. Uit de evaluatie van de abortuswet blijkt
>   dat vrouwen niet overhaast tot abortus besluiten. D66 is dan ook voor het
>   afschaffen van de wettelijke bedenktijd van vijf dagen.
>
> > Overtijdbehandeling valt niet onder abortuswet. D66 ziet geen reden de
>   overtijdbehandeling onder de abortuswet te laten vallen. De
>   toegankelijkheid van medicamenteuze abortus moet verbeterd worden,
>   bijvoorbeeld door de abortuspil door de huisarts te laten voorschrijven.
>
>
>Verbetering organisatie, kwaliteit, transparantie en financiering
>
>De komende decennia zullen de kosten van de zorg als gevolg van
>vergrijzing en techno- logische innovaties sterk stijgen. Als gevolg
>hiervan zullen er discussies ontstaan over de verdeling van schaarse
>middelen, de grenzen van de solidariteit en de toelating van nieuwe
>voorzieningen in het zorgaanbod. D66 pleit ervoor om bij het maken van
>dergelijke pijnlijke keuzes een transparant, democratisch proces te
>ontwerpen waarin betrokkenen in de gezondheidszorg (vooral zorgverleners
>en patienten) een belangrijke rol spelen. Overwegingen van
>kosteneffectiviteit kunnen in een dergelijk keuzeproces een hulpmiddel
>zijn, maar nooit de plaats van het democratische proces innemen. De
>politiek bepaalt de grenzen van de zorg, niet de zorgverzekeraar.
>
>
>Financiering effectiever
>
> > Concurrentie eerste lijn met ziekenhuis. Zorgverzekeraars kunnen
>   momenteel niet onderhandelen over het grootste deel van het budget.
>   Daardoor heeft het voor hen nauwelijks zin te zoeken naar een ziekenhuis
>   met de beste prijs-kwaliteit verhouding. Zorgverzekeraars moeten hier
>   meer ruimte te krijgen. Het financieringssysteem moet het mogelijk maken
>   dat de eerste lijn (o.a. huisartsen, fysiotherapeuten, gezondheidscentra)
>   beter met ziekenhuizen kan concurreren.
>
> > Huisartsen centraal. Huisartsen houden een centrale plaats in de
>   eerstelijnszorg en krijgen voldoende mogelijkheden voor praktijkonder-
>   steuning en het opzetten van gezondheidscentra.
>
> > Transparantie en kostenbesparing in de zorg vergroten. D66 wil een
>   verdere liberalisering van de zorginkoopmarkt en een vergroting tot 90%
>   van het B-segment waarvoor vrije, kostendekkende tarieven gelden (is nu
>   10%).
>
> > Prikkels inbouwen in AWBz. De huidige organisatie van de AWBz voldoet
>   niet en is daardoor niet toekomstbestendig. Op dit moment zijn er geen
>   prikkels om efficient zorg in te kopen voor ouderen en gehandicapten.
>   Het is noodzakelijk aan de verzekeringskant deze prikkels wel te
>   introduceren waardoor dit wel het geval zal zijn. Meer dan de
>   gehandicaptenzorg leent de ouderenzorg zich voor onderbrenging in de
>   zorgverzekeringswet, maar er zijn nog onzekerheden over de
>   uitvoerbaarheid. Als na nadere uitwerking blijkt dat overheveling van
>   ouderenzorg mogelijk is zal dit worden nagestreefd. Scheiden van wonen
>   en zorg in de AWBz wordt bevorderd.
>
> > Investeren in uitbreiding generieke geneesmiddelen. Voor het
>   voorschrijven en gebruiken van geneesmiddelen geldt: goedkoop als het kan,
>   duur als het moet. Om die reden wil D66 investeren in het stimuleren van
>   de ontwikkeling van generieke geneesmiddelen, en in het actief
>   implementeren van onafhankelijke, evidence based richtlijnen en
>   protocollen zoals die door de beroepsorganisaties zijn ontwikkeld.
>
>
>Organisatie effectiever
>
> > Clientgerichte wijkcentra introduceren. Gemeentes hebben meer zicht op
>   wat lokaal mogelijk en wenselijk is. Daarom wil D66 zoveel mogelijk
>   zorgvoorzieningen lokaal organiseren. Om de individuele vraag van de
>   patient zoveel mogelijk centraal te stellen Mensen leven langer en
>   gezonder pleit D66 voor de introductie van laagdrempelige, clientgerichte
>   wijkcentra, die zowel medische als maatschappelijke zorg en ondersteuning
>   bieden. Financiering vindt plaats door een verschuiving te laten
>   plaatsvinden van de AWBz naar de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO).
>
> > Zorgvuldige invoering WMO. In 2007 zal in alle gemeenten de Wet
>   Maatschappelijke Ondersteuning worden ingevoerd. Deze wet beoogt
>   welzijnsbeleid, het beleid rondom voorzieningen voor gehandicapten en
>   ouderen, en de thuiszorg goed op elkaar af te stemmen. Een zorgvuldige
>   invoering en voldoende financiele middelen voor de gemeenten zijn
>   daarvoor een voorwaarde: de WMO is geen bezuiniging. D66 wil dat
>   organisaties van gehandicapten en ouderen in elke gemeente nauw
>   betrokken zijn bij de ver te maken keuzes, en dat hulp en voorzieningen
>   van hoge kwaliteit zijn. Bij de evaluatie van de WMO zal in het
>   bijzonder worden gekeken naar structurele nadelige effecten,
>   bijvoorbeeld voor vrouwelijke mantelzorgers. D66 is tegen verdere
>   overheveling van AWBz-aanspraken naar gemeenten op dit moment. Eerst moet
>   blijken hoe de WMO in de praktijk uitpakt.
>
> > Personeelstekorten aanpakken. Er dreigen op verschillende specifieke
>   gebieden personeelstekorten in de zorg. Oplossingen kunnen gevonden
>   worden in het aantrekken van buitenlandse artsen en verpleegkundigen.
>   Het moet voor hen eenvoudiger worden hun diploma in Nederland erkend te
>   krijgen. Het dient voor Nederlandse studenten ook eenvoudiger te worden
>   in het buitenland een erkend diploma te behalen. Een andere oplossing
>   voor het personeelstekort is taakherschikking: taken van artsen
>   (bijvoorbeeld in de chronische zorg) kunnen worden overgenomen door
>   gespecialiseerde verpleegkundigen, die weer taken kunnen delegeren aan
>   bijvoorbeeld praktijkondersteuners. Bevoegdheden moeten hiertoe
>   duidelijk worden omschreven in de Wet BIG en de Geneesmiddelenwet.
>
> > Bureaucratie terugdringen. De bureaucratie in semi-medische instellingen
>   zoals thuiszorginstanties en indicatieorganen wil D66 terugdringen,
>   zodat bij een hulpvraag sneller gehandeld kan worden zonder tijdrovende
>   besluitvorming.
>
> > Indicatieorganen toetsen achteraf. De bureaucratie kan ook worden
>   teruggedrongen door de indicatie tot zorg veel vaker door professionals
>   zelf te laten stellen (met een check achteraf). De centrale
>   indicatieorganen krijgen daarmee een andere rol: zij stellen niet langer
>   zelf de indicatie, maar toetsen achteraf de door de professional gestelde
>   indicatie.
>
> > Managementlagen beperken. Het aantal managementlagen in zorginstellingen
>   kan beperkt worden door zorgprofessionals een flink deel van de
>   managementtaken zelf te laten doen. De combinatie met hun zorgtaak
>   vergroot de werkvreugde en de effectiviteit.
>
> > Technologische innovaties breder toepassen. Innovaties als tele-medicine
>   dienen breder toegepast te worden en al tijdens de opleiding van artsen en
>   verpleegkundigen aan de orde te komen.
>
> > Reclamerichtlijnen strikter handhaven. Reclamerichtlijnen voor
>   geneesmiddelen dienen veel strikter te worden gehandhaafd: zelfregulering
>   is daarvoor ontoereikend.
>
>
>Verdere voorstellen voor de zorg
>
> > Embryo's kweken onder strikte voorwaarden. D66 gaat ervan uit dat een
>   menselijk embryo in de loop van de zwangerschap in toenemende mate
>   beschermwaardig is. Dit betekent dat de waarde van het embryo niet
>   absoluut is, maar kan worden afgewogen tegen andere belangen. Deze andere
>   belangen zijn bijvoorbeeld gelegen in de grote medische verwachtingen die
>   er bestaan ten aanzien van stamceltechnologie. Daarom pleit D66 voor het
>   beeindigen van het moratorium op het speciaal kweken van menselijke
>   embryo's voor medisch wetenschappelijk onderzoek, uiteraard onder strikte
>   voorwaarden.
>
> > Internationale samenwerking infectieziektes. Effectieve bestrijding van
>   infectieziektes vereist internationale samenwerking. D66 vindt dat, voor
>   onze eigen veiligheid en uit internationale solidariteit, Nederland in de
>   komende kabinetsperiode een inspanning moet leveren om bij te dragen aan
>   een effectieve bestrijding van ziekten zoals TBS, malaria en HIV/Aids,
>   in Europees en internationaal verband.
>
> > Orgaandonatie beschouwen als wederkerigheid. Iedereen die een orgaan zou
>   willen ontvangen, mag ook geacht worden een orgaan te willen doneren.
>   Doneren is de norm. Daarom pleit D66 voor een systeem van orgaandonatie
>   waarin iedereen die zich na 3 herhaalde oproepen niet laat registreren
>   in het Donorregister, als donor geregistreerd wordt. Belangrijke
>   randvoorwaarde hierbij is wel dat wetenschappelijk moet worden aangetoond
>   dat dit systeem werkelijk effectiever is dan het huidige systeem.
>
> > Illegalen krijgen noodzakelijke zorg. Illegaal in Nederland verblijvende
>   mensen hebben recht op alle noodzakelijke medische zorg. Wat
>   `noodzakelijk' is moet door artsen worden bepaald, niet door het
>   baliepersoneel. De overheid moet hulpverleners in staat stellen een
>   dergelijk beleid te voeren.
>
> > Verslaafden van straat. In meer steden moet de mogelijkheid van
>   methadon- en heroineverstrekking onder medisch toezicht worden geboden.
>   Hierdoor kan verslaafden uitzicht op stabiliteit en behandeling worden
>   geboden en neemt de drugscriminaliteit af.
>
> > Testen van drugs in het uitgaansleven. Om gezondheidsrisico's van
>   zogenaamde partydrugs te verminderen moet het eenvoudiger worden om drugs
>   te laten testen op vervuiling. Daarnaast moet er meer actieve informatie
>   worden verstrekt over het risico van partydrugs.
>
> > Niet roken in horeca. Niet-rokers mogen geen last ondervinden van rokers
>   en alle werkenden hebben recht op een rookvrije werkplek. Daarom steunt
>   D66 een rookverbod in de horeca. Wel dienen er mogelijkheden te blijven
>   bestaan voor het roken in verblijfsin- richtingen (zoals instellingen
>   voor chronisch psychiatrische patienten).
>
>
>Jeugdzorg: het kind centraal
>
>Ontplooiing kan niet zonder bescherming. De omgeving, met de ouders
>voorop, staat cen- traal bij het beschermen van kinderen, maar bij
>problemen moet ook de overheid snel en adequaat kunnen handelen. Helaas is
>duidelijk dat het belang van het kind niet altijd voor- op staat in de
>wijze waarop de jeugdzorg is ingericht en te werk gaat. De werkwijze van
>de jeugdzorg moet en kan veel beter. Het belang van het kind moet veel
>centraler komen te staan.
>
> > Bezoek consultatiebureaus naar 100%. Ouders worden verplicht met hun
>   kind het consultatiebureau te bezoeken. Alle kinderen die niet verschijnen
>   op het consultatiebureau worden gemeld bij Bureau Jeugdzorg en actief
>   opgespoord. Waar nodig gaat iemand op huisbezoek om te zorgen dat een
>   afspraak op het consultatiebureau nagekomen wordt. Dat kan iemand zijn van
>   het consultatiebureau dan wel van Bureau Jeugdzorg.
>
> > Vermindering bureaucratie. In de jeugdzorg gaat veel tijd verloren aan
>   overleg tussen verschillende hulpverleningsinstanties. D66 wil een eind
>   maken aan de bureaucratie en de verkokering. Daarom dient ten minste
>   zeventig procent van de mensen in de jeugdzorg uit directe hulpverleners
>   te bestaan. Ook wil D66 dat er binnen 24 uur een huisbezoek wordt afgelegd
>   als er een serieuze melding van kindermishandeling binnenkomt.
>
> > Jeugdzorg naar de gemeentes. D66 wil de jeugdzorg weghalen bij de
>   provincies en zo veel mogelijk in handen van de gemeenten geven.
>
>
>Preventie
>
>Met preventie kan veel gezondheidswinst worden behaald en kunnen de kosten
>van gezondheidzorg beperkt worden. Daarom wil D66 een structureel hoger
>budget bestemmen voor preventie en voor onderzoek naar de effectiviteit en
>doelmatigheid ervan. Er moeten effectieve preventieprogramma's worden
>ontwikkeld en uitgevoerd, gericht op hart- en vaatziekten, obesitas,
>verslaving, waaronder nicotinegebruik (roken) en overmatig alcoholgebruik.
>Preventie betekent ook: zorgen voor een gezonde leefomgeving, schone
>lucht, voldoende ruimte, veilige mogelijkheden voor lichaamsbeweging,
>voldoende mo- gelijkheden om te sporten en armoedebestrijding.
>
> > Verkoopverbod onder de 1 jaar strenger handhaven. Om roken en overmatig
>   alcoholgebruik tegen te gaan moet het verkoopverbod aan jongeren onder
>   de 16 jaar strenger gehandhaafd worden. Niet alleen verkopers van alcohol,
>   maar ook ouders en kinderen moeten hiervoor wettelijk aansprakelijk
>   worden. Er moet meer voorlichting komen over de gevolgen van roken, drugs
>   en alcoholgebruik.
>
> > Integrale aanpak psychische aandoeningen. Depressies, angststoornissen
>   en andere psychische aandoeningen zullen in de toekomst de meest
>   voorkomende gezondheids- problemen zijn. D66 pleit voor een integrale
>   aanpak van dit complexe probleem. Dit betekent dat er naast een medicinale
>   aanpak, ook aandacht moet zijn voor maatregelen in de preventieve sfeer,
>   vroegdiagnostiek (bijvoorbeeld in het onderwijs), gezonde schoolomgeving,
>   goede arbeidsomstandigheden en dergelijke.
>
> > Voorlichting seksualiteit. Bij voorlichting over seksualiteit,
>   anticonceptie en het voor- komen van SOA's dient speciale aandacht uit te
>   gaan naar vrouwen van niet-Nederlandse afkomst.
>
> > Laagdrempelige beschikbaarheid van voorbehoedsmiddelen blijft een
>   belangrijke voorwaarde voor het voorkomen van infectieziektes en
>   ongewenste zwangerschappen.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen en hun rechten
>
> > Identificatieplicht verdwijnt/Prestatiecontracten politie afgeschaft/
>   Inburgeringscursus niet verplicht
>
>Nederland is een democratische rechtsstaat en moet dat ook blijven.
>Rechtszekerheid, rechtsgelijkheid en het voorkomen van willekeur zijn de
>pijlers van onze rechtsstaat. Een onafhankelijke, goed functionerende
>rechtspraak is essentieel voor het vertrouwen van burgers daarin.
>
>Veiligheid en de grondrechtelijke vrijheden van burgers zijn basiswaarden
>die door de rechtsstaat zo goed mogelijk gewaarborgd worden. Dat betekent
>dat veiligheidsmaatregelen via democratisch vastgestelde regels tot stand
>moeten komen, Maatregelen tegen personen op grond van die regels moeten
>door de rechter getoetst kunnen worden. Het Europees Verdrag van de
>Rechten van de Mens en de uitspraken van het Europese Hof zijn leidraad
>voor de omgang met vrijheden en eventuele beperkingen daarvan.
>
>Nederland is een open samenleving en daardoor kwetsbaar. Voortdurend moet
>gezocht worden naar het juiste evenwicht tussen macht en recht. Tussen
>vrijheden van individuele burgers en bescherming van de samenleving als
>geheel. Op angst en onzekerheid gestoelde wetgeving en handhaving kan
>leiden tot een rechtsorde waarin de fundamentele vrijheden en rechten die
>we juist willen verdedigen onevenredig worden aangetast.  Mensen en hun
>rechten Mensenrechten moeten niet ondergesneeuwd worden in de drang steeds
>meer mogelijkheden voor de aanpak van terrorisme en georganiseerde
>criminaliteit te creëren.
>
>Veiligheid kan niet volledig gegarandeerd worden. We moeten ons bewust
>zijn van het feit dat niet alle maatschappelijke problemen die tot
>onveiligheid leiden opgelost kunnen worden door het uitvaardigen van een
>verbod of het verhogen van de strafmaat. Er kan wel veel gedaan worden om
>onveiligheid te bestrijden. In de eerste plaats door de over- heid, die
>maatregelen moet nemen om inbreuk op veiligheid te voorkomen en krachtig
>en effectief moet optreden tegen criminaliteit.
>
>Bestrijding van terrorisme en criminaliteit is echter niet alleen een zaak
>van politie, AIVD ver en defensie. De aanpak zal zich moeten verbreden
>naar het verminderen van de politieke, economische, sociale en culturele
>spanningen die aan terrorisme en criminaliteit ten grondslag liggen.
>Gebrek aan kansen, uitsluiting en discriminatie kunnen leiden tot
>verzet tegen de maatschappij en tot radicalisering.
>
>Nederland heeft de afgelopen kabinetsperiode een integratiebeleid gevoerd
>dat geken- merkt wordt door hardvochtigheid en willekeur. Nog nooit werd
>zo vaak een bewinds- persoon voor individuele beslissingen door de rechter
>op de vingers getikt. Individuele beslissingen zijn verworden tot
>spraakmakende zaken (voetballer Kalou, scholiere Pasic). Het heeft vele
>vluchtelingen en immigranten onnodig hard getroffen en groot persoonlijk
>leed teweeg gebracht. Daarnaast is het internationale aanzien van
>Nederland geschaad. Een streng beleid kan volgens D66 ook humaan worden
>uitgevoerd. Maar als politieke munt wordt geslagen uit ongepaste flinkheid
>is ons land op de verkeerde weg.
>
>
>Investeren in kwaliteit rechterlijke macht/Europese samenwerking/Aandacht
>voor aanpak jonge criminelen/Positie slachtoffer versterken/Humaan
>vreemdelingenbeleid
>
>
>Investeren in kwaliteit rechterlijke macht
>
> > Rechters blijven bij. Om onze kwalitatief hoogstaande rechtspraak te
>   behouden zal blijvend geinvesteerd moeten worden. De investeringen zullen
>   gedaan moeten worden in verbetering van arbeidsvoorwaarden, bijscholing en
>   opfriscursussen voor rechters. In het versnellen van de doorlooptijden van
>   zaken en in het versterken van de communicatie met het publiek; mensen
>   moeten kunnen begrijpen waarom een rechtelijke uitspraak zo is gedaan als
>   hij is.
>
> > Functioneren van rechters regelmatig in kaart. Rechters zijn voor het
>   leven benoemd. Wel zou binnen de rechterlijke macht regelmatig en
>   strikter naar het functioneren van individuele rechters moeten worden
>   gekeken met de mogelijkheid van ingrijpen. Ook hier gaat het om waardering
>   voor - en beoordelen van - professionals. Er moet meer ruimte voor
>   beloningsverbetering komen door promotie van goede rechters die geen
>   managementtaken verrichten.
>
> > Openbaar Ministerie blijft bij zijn leest. De kwaliteit van het openbaar
>   ministerie staat onder druk. Er moeten hoge eisen worden gesteld aan de
>   kwaliteit van de organisatie. Het OM moeten zich concentreren op haar
>   kerntaak - het opsporen en vervolgen van overtreders in het strafrecht -
>   en niet streven naar uitbreiding van taken of bevoegdheden of het overgaan
>   tot opsporingsmethoden die niet passen in een rechtsstaat.
>
> > Politici zijn geen rechters. Politici en vertegenwoordigers van het
>   openbaar bestuur mengen zich niet in zaken zolang deze onder de rechter
>   zijn.
>
> > Geen minimumstraffen. Opgelegde straffen moeten gerelateerd zijn aan
>   daad, persoon en omstandigheden. Daarvoor geeft de wet maximumstraffen.
>   D66 is tegenstander van de invoering van minimumstraffen. Daarmee zou de
>   rechter de mogelijkheid ontnomen worden om in het individuele geval een
>   passende straf op te leggen.
>
> > Preventie in woonomgeving. Het voorkomen van criminaliteit ligt vooral
>   op het gebied van onderwijs en opvoeding en de hulpverlening aan
>   probleemgezinnen en -jongeren. Ook in de woonomgeving zijn preventieve
>   maatregelen nodig. Wijkveiligheidsplan- nen zijn daarvoor een goed
>   lokaal middel. Er moet consequent meer toezicht komen in het openbaar
>   vervoer. Verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte, waaronder
>   trein-, bus- en metrostations, draagt ook bij aan preventie.
>
>
>Politie efficienter organiseren
>
> > Lokaal verankerde versterking van nationale diensten. De voorkeur van
>   D66 voor lokale differentiatie, voor wijkgerichte aanpak, betekent niet
>   dat er niet moet worden gewerkt aan vermindering van versnippering en de
>   problemen bij het uitwisselen van informatie. Het vormen van een nationale
>   politie schiet echter zijn doel voorbij.
>
> > Meer uitvoering, minder beleid. Het executieve werk is waar het om
>   draait. Beleid is er al genoeg. Het wordt tijd dat meer politiemensen, ook
>   als zij een hogere rang hebben, achter het bureau vandaan komen. Daarbij
>   zal ook aandacht nodig zijn voor mogelijkheden tot beloningsdifferentiatie.
>
> > Afschaffen prestatiecontracten. D66 wil onmiddellijk af van
>   prestatiecontracten. Planning en rekenschap afleggen zijn betere
>   prestatie-instrumenten. Prestatiecontracten leiden tot agenten die
>   `bonnenjagers' worden om hun quotum te halen, die niet de juiste dingen
>   gaan doen, of voor de verkeerde acties worden beloond.
>
> > Afschaffing identificatieplicht. D66 wil afschaffing van de
>   identificatieplicht, die te weinig toevoegt aan de veiligheid om de
>   inbreuk op de privacy te rechtvaardigen.
>
> > Digitale criminaliteit. Dit wordt een steeds groter probleem. Door het
>   aantrekken van expertise en het investeren in apparatuur zullen opsporing
>   en vervolging de benodigde inhaalslag kunnen maken.
>
>
>Drugs
>
> > Regulering teelt van softdrugs. De coffeeshops waarin softdrugs mogen
>   worden verkocht hebben hun waarde bewezen. Nu is de tijd gekomen om ook de
>   teelt van softdrugs te reguleren. Dit kan door middel van een
>   vergunningenstelsel voor de teelt. Hierdoor kan een deel van de
>   criminaliteit en gevaarlijke thuisteelt worden tegengegaan, en kunnen
>   volksgezondheidrisico's worden ingeperkt. Telers en handelaren die zich
>   aan deze regels onttrekken dienen hard te worden aangepakt. D66 wenst
>   uiteindelijk een echte legalisering van softdrugs, waartoe de
>   internationale verdragen dienen te worden gewijzigd. Nederland moet zich
>   hier in het buitenland hard voor maken.
>
> > Geen coffeeshops bij scholen. Coffeeshops mogen niet in de buurt van
>   scholen worden geplaatst en geen drugs verkopen aan jongeren onder de 18.
>   Vooral voor jongeren onder de 18 moet er meer voorlichting komen over de
>   risico's van het gebruik. D66 vindt dat openheid over softdrugs een
>   grotere bijdrage levert aan de volksgezondheid dan het onbespreekbaar
>   laten.
>
> > Heroverweging harddrugsbeleid. D66 is van mening dat de internationale
>   `War on Drugs' zijn doel voorbij schiet. Bij het harddrugsbeleid moet het
>   voorkomen van gezondheidsschade voorop staan. Voorlichting en het testen
>   van harddrugs is thans moeilijk. Nederland moet internationaal het
>   voortouw nemen om de War on Drugs ter discussie te stellen.
>
>
>Aandacht voor aanpak jonge criminelen
>
> > Pedagogische doelstelling blijft leidend beginsel in het
>   jeugdstrafrecht. De kwaliteit van de zorg in de Justitiele
>   Jeugdinrichtingen moet gewaarborgd blijven. Er moeten meer
>   jeugdinrichtingen komen en de inrichting moet toegerust zijn op haar
>   resocialiserende taak. Dat betekent meer ruimte voor psychiatrische
>   hulp, behandeling en begeleiding. Op basis van de eerste ervaringen met
>   het vergroten van de groepen en het samen plaatsen van meerdere jongeren
>   in een cel moet opnieuw bekeken worden of dit wel wenselijk is.
>
> > Lik op stuk beter invullen. Waar `gestraft' moet worden, moet dat, zeker
>   bij de jeugd, zo snel mogelijk gebeuren. Lange wachttijden maken dat de
>   relatie tussen delict en straf verdwijnt. Het lik op stuk-beleid dat
>   theoretisch wordt aangehangen moet nu eindelijk eens vorm krijgen.
>   Snelrecht en alternatieve straffen, zoals voorwaardelijke
>   invrijheidstelling en de straffen van Bureau Halt moeten daartoe vaker
>   worden ingezet. In alle opgelegd of voorwaarden die aan de
>   invrijheidstelling zijn gesteld, ook volledig zijn uitgevoerd en
>   opgevolgd.
>
> > Gedragsgestoorde jongeren niet naar een jeugdgevangenis. Er moet zo snel
>   mogelijk alternatieve opvang komen in zorginstellingen, voor alle
>   niet-criminele jongeren met gedragsstoornissen die nu onterecht in de
>   crisisopvang van de Justitiële Jeugdinrichtingen zijn geplaatst. Tot dat
>   er voor alle civielrechtelijk geplaatste jongeren elders alternatieve
>   opvang is gerealiseerd, worden zij in elk geval niet meer samen met
>   strafrechtelijk geplaatste jongeren in een groep geplaatst. Het experiment
>   waarin jonge kinderen van 8 tot 12 jaar uit het justitiele circuit zijn
>   gehaald en besloten binnen een zorginstelling worden opgevangen, wordt zo
>   snel mogelijk over het hele land ingevoerd.
>
>
>Strafinrichting aanpassen aan gestraften
>
>Voor kortdurende detentie voldoen sobere strafinrichtingen die lokaal
>beheerd kunnen worden, voor langgestraften zijn inrichtingen nodig met
>meer voorzieningen en mogelijkheden tot resocialisatie. TBS-ers die
>onbehandelbaar zijn en een gevaar vormen voor hun omgeving moet een
>afgeschermde woonomgeving geboden worden. Straffen voor recidiverende
>minderjarigen en jong-volwassenen zullen meer in de sfeer van trainingen
>in speciale internaten gezocht moeten worden.
>
>
>Positie van slachtoffer verder versterken
>
> > Straffen die slachtoffer beschermen. D66 heeft bereikt dat het
>   slachtoffer spreekrecht heeft tijdens het strafproces; de positie van het
>   slachtoffer moet nog verder versterkt worden. Zo moet het arsenaal aan
>   straffen worden uitgebreid om aan gerechtvaardigde behoeften van
>   slachtoffers te voldoen. Naast het straatverbod moet ook een verhuisgebod
>   voor zedendelinquenten mogelijk zijn.
>
> > Meer service bij aangifte. Bij het doen van aangifte moet de burger meer
>   aandacht en service krijgen. Elektronische aangifte voor eenvoudige
>   misdrijven moet tot de standaard mogelijkheden behoren.
>
> > Geen eigenrichting. Eigenrichting moet tegengegaan worden. Natuurlijk
>   mogen mensen die bedreigd of aangevallen worden zichzelf verdedigen, maar
>   de grens van wat Mensen en hun rechten geoorloofd is, zal altijd door de
>   rechter bepaald moeten worden.
>
>
>Immigratie beschouwen als natuurlijk sociaal proces
>
>Nederland heeft de afgelopen kabinetsperiode een integratiebeleid gevoerd
>dat geken- merkt wordt door hardvochtigheid en willekeur. Het heeft vele
>vluchtelingen en immigranten onnodig hard getroffen en groot persoonlijk
>leed teweeg gebracht. Daarnaast is het internationale aanzien van
>Nederland geschaad. In het integratiedebat wordt ver gehamerd op de
>Nederlandse gebruiken en tradities, zonder besef dat deze al eeuwenlang
>beinvloed worden door ontmoetingen met andere culturen. Het krampachtig
>vasthouden aan zogenaamde `gezamenlijke' Nederlandse gebruiken heeft
>impliciet tot gevolg dat grote groepen van de Nederlandse bevolking worden
>uitgesloten.
>
>D66 wil af van het `onder dwang' integreren en inburgeren. Een open
>samenleving in een globaliserende wereld biedt ruimte voor verschil.
>
> > Onderbrengen van vluchtelingenbeleid bij Binnenlandse Zaken en van
>   arbeidsmigratie bij Economische Zaken.
>
> > Automatisch Nederlanderschap voor in Nederland geboren kinderen wier
>   ouders vijf jaar of langer legaal in Nederland wonen; dubbele paspoorten
>   zijn mogelijk.
>
> > Geen kinderen in gevangenis. Minderjarige asielzoekers en kinderen van
>   vluchtelingen die op uitzetting wachten horen niet in een gevangenis te
>   zitten. Ook moeten zij altijd onderwijs kunnen volgen.
>
> > Europees asielbeleid ontwikkelen. Nederland moet een actieve rol gaan
>   spelen bij het ontwikkelen van een ruimhartig Europees vluchtelingen- en
>   asielbeleid. Nadruk moet daarbij liggen op preventie; bestrijden van
>   extreme armoede, bemiddelen in conflictsituaties, hulp bieden bij
>   rampen, beschermen mensenrechten, waardoor de noodzaak tot migratie en
>   vluchten zal afnemen.
>
> > Arbeidsmigratie binnen EU stimuleren. D66 wil de arbeidsmigratie binnen
>   de Europese Unie stimuleren. De Europese arbeidsmarkt biedt mogelijkheden
>   die nog onvoldoende belicht zijn. Krapte op de arbeidsmarkt in de ene
>   lidstaat kan ondervangen worden door ruimte binnen een andere lidstaat. De
>   Europese Commissie heeft al stappen in deze richting gezet, onder andere
>   door het oprichten van een Europese vacaturebank. Deze initiatieven moeten
>   meer bekendheid krijgen en verder ontwikkeld worden. Een gewenst zijeffect
>   is meer bekendheid van en begrip voor andere culturen binnen de Unie.
>
> > Invoeren Greencard. D66 wil dat de Europese Unie een Greencard verstrekt
>   aan mensen uit derde landen die - voor korte of langere tijd - in de
>   Unie willen werken.
>
>
>Internationale rechtsorde
>
>Het Nederlands buitenlands beleid stoelt op de positie die Nederland in de
>wereld in neemt: een middelgrote lidstaat van de Europese Unie, gastland
>van het internationaal echt, niet direct partij in een conflict en
>uitgebreide ervaring met militaire (vredes) missies, nood- en
>ontwikkelingshulp.
>
> > Europese minister van Buitenlandse zaken. Nederland moet streven naar
>   een Europees buitenlands beleid onder leiding van een Europese Minister
>   van Buitenlandse zaken. Binnen Europa dient Nederland vrijheden als
>   homohuwelijk, progressief drugsbeleid en zorgvuldige abortuswetgeving te
>   verdedigen. Bij nieuwe lidstaten dringt Nederland aan op de bescherming
>   van mensenrechten en de positie van minderheden, zodat bijvoor- beeld de
>   Roma gemeenschap in Oost Europa kan delen in onderwijs en gezondheidszorg.
>
> > Nederland voortrekkersrol. Nederland moet een voortrekkersrol spelen in
>   de bescherming van de mensenrechten waar ook ter wereld, Nederland
>   spreekt landen aan wanneer mensenrechten geschonden worden en zoekt op een
>   productieve manier naar oplossingen. Zo moet er meer aandacht komen voor
>   de schending van mensenrechten van vrouwen in Congo, de onderdrukking van
>   oppositie in Tibet, Burma of Cuba en moet Nederland zich hard maken
>   voor de bescherming van religieuze en etnische minderheden. Nederland moet
>   in bilaterale betrekkingen met Rusland niet aarzelen de oorlog in
>   Tsjetsjenie en het toenemende racisme in Rusland op de agenda te zetten.
>   Ook in handelsmissies naar China moet Nederland de autoriteiten aanspreken
>   op dissidenten in de gevangenis.
>
> > Democratisering staat centraal. Naast mensenrechten staat
>   democratisering centraal in het Nederlands buitenlands beleid. Nederland
>   moet bijdragen aan democratiseringsprogramma's zoals het opleiden van
>   journalisten, rechters en advocaten. Nederland moet zich inzetten tegen
>   corruptie en willekeur door bijvoorbeeld in ontwikkelingslanden en nieuwe
>   democratieen politiecorpsen op te leiden.
>
> > Dialoog en onderhandeling. Nederland moet in het Midden-Oosten zich niet
>   eenzijdig uitspreken voor een van de partijen maar dialoog en
>   onderhandeling stimuleren. Hierbij moet Nederland meer ambitie tonen bij
>   de oplossing van het conflict tussen Israel en de Palestijnen. Nederland
>   moet illegale wapenhandel in het Midden Oosten aan de kaak stellen en
>   lokale organisaties ondersteunen in hun strijd voor meer
>   vrouwenemancipatie en democratie.
>
> > Afrika hoger op de agenda. In Afrika moet Nederland de nationale en
>   internationale tribunalen steunen die duurzame democratie mogelijk
>   maken. Nederland moet verkie- zingen faciliteren en militaire middelen
>   of mankracht beschikbaar maken om de oorlog in Soedan te stoppen.
>
> > Nederlandse burgers beter beschermd. De Nederlandse burgers in het
>   buitenland Mensen en hun rechten moeten beter beschermd worden en
>   geassisteerd worden door de Nederlandse overheid dan tot nu toe is
>   gebeurd. Goede diplomatieke betrekkingen met dictaturen zoals Syrie of
>   Saoedi Arabie mogen niet prevaleren boven het belang van kinderen met de
>   Nederlandse nationaliteit die door vaders zijn ontvoerd en niet naar hun
>   moeder in Nederland terug mogen. Gevangenen in slechte en corrupte
>   buitenlandse gevangenissen moet in Nederland hun straf kunnen uitzitten.
>
> > Strenge voorwaarden aan vredesmissies. Nederland moet bij het besluiten
>   tot militaire (vredes-) missies streng de voorwaarden toepassen die door
>   de Commissie-Bakker zijn opgesteld, zoals het afzien van Nederlandse
>   militaire deelname aan een kansloze missie of een missie die niet
>   dienstbaar is aan de plaatselijke bevolking.
>
> > VS moet Internationaal Strafhof erkennen. Samen de wereldwijde
>   rechtsorde bevorderen betekent ook dat partners kritisch zijn naar elkaar;
>   het is daarom onaanvaardbaar dat de VS het Internationale Strafhof niet
>   erkent. D66 blijft benadrukken dat Nederland zich hiervoor bij de VS en
>   zijn andere partners moet inzetten. De democratie kan alleen bestaan
>   wanneer ook de overheid zelf de wet in acht neemt. Waar het gaat om
>   universele mensenrechten en het internationale humanitaire recht geldt
>   dit des te sterker.
>
> > Non-proliferatieverdrag blijft staan. D66 vindt het zeer schadelijk dat
>   de VS als ondertekenaar van het non-proliferatie verdrag nu spreekt over
>   de tactische inzet van kernwapens en verdragen afsluit die alsnog kunnen
>   leiden tot een bredere verspreiding van kernwapens. Dit is een ernstige
>   ontwikkeling waartegen Nederland zich met haar partners moet verzetten
>   door de VS hierop constant op aan te spreken.
>
> > Versterken fragiele democratieen. D66 is van mening dat het vergroten
>   van de veiligheid in de wereld een belangrijke impuls kan krijgen door het
>   vergroten en versterken van de democratie in landen waar dit nog een
>   fragiel en beginnend proces is. Terroristen hebben een plek nodig om
>   zich voor te bereiden op grootscheepse aanslagen. Ideaal hiervoor zijn
>   staten waar wetteloosheid en corruptie heersen; de `falende staten'. D66
>   is voor het aangaan van contacten met falende staten en fragiele
>   democratieen. Door met kansrijke er mee in gesprek te gaan, kennis en
>   kunde te bieden en ondersteuning te bieden.
>
> > Liberalisering met mate. Ontwikkelingslanden moeten grotere inspraak
>   krijgen in multilaterale organisaties als IMF, Wereldbank en WTO. Deze
>   organisaties moeten bovendien democratischer van aard worden. Export- en
>   importheffingen moeten geleidelijk opgeheven worden, waarbij
>   geindustrialiseerde landen een sneller traject volgen en
>   ontwikkelingslanden langer de tijd krijgen om hun economieen op een niveau
>   te brengen waarmee ze in een open markt kunnen concurreren. Instant
>   liberalisering is voor deze landen geen zegen.
>
> > Hervorming VN. De Verenigde Naties moeten worden hervormd, vooral de
>   macht van de Veiligheidsraad moet minder worden bepaald door de Koude
>   Oorlogmachten.
>
> > EU vervult veiligheidstaken zonder hulp van buitenaf. De EU moet zonder
>   hulp van buitenaf alle veiligheidstaken in Europa op zich kunnen nemen,
>   inclusief stabilisatie- en wederopbouwoperaties waar nodig. Hiertoe moet
>   de EU haar militaire en civiele vermogens op gecoordineerde wijze
>   versterken. De aanstaande civiele EU-missie naar Kosovo, waar de EU eind
>   2006/begin 2007 de verantwoordelijkheid voor het civiele bestuur van de
>   VN zal overnemen, is volgens D66 een belangrijke toetssteen voor het
>   vermogen van de EU om zulke taken op zich te nemen en moet daarom ook
>   door Nederland zeer kritisch worden gevolgd.
>
> > Mensenrechtenexperts in crisisbeheersingsoperaties. D66 wil dat de EU
>   mensen- rechtenexperts opneemt in alle crisisbeheersingsoperaties, en
>   dat Nederland zelf zulke experts beschikbaar stelt.
>
> > Europees wetboek van strafrecht. Als gevolg van harmonisatie van
>   strafrecht zou er een Europees wetboek van strafrecht moeten komen voor
>   grensoverschrijdende criminaliteit, die ook op Europees niveau wordt
>   aangepakt. Er zijn al veel losse afspraken die gebundeld kunnen worden;
>   hiaten moeten worden opgevuld. Een EU-variant van het Amerikaanse systeem
>   verdient het om bestudeerd te worden.
>
>
>Terrorismebestrijding
>
>De bestrijding van terrorisme vraagt een krachtig en effectief
>overheidsoptreden. We voeren echter geen `oorlog' tegen terrorisme en de
>suggestie dat dit wel zo is zet de deur gevaarlijk op een kier naar `alles
>is geoorloofd in deze strijd'. D66 is geen voorstander van een
>superministerie van veiligheid.
>
> > Naleven beloftes. Met onze democratische partners in de wereld wil D66
>   werken aan het vergroten van de stabiliteit en veiligheid.
>   Geloofwaardigheid is hierbij cruciaal. Als een van de partners niet
>   naleeft wat nagestreefd wordt, verzwakt dat de positie van het hele
>   samenwerkingsverband.
>
> > Afschaffen veto's. D66 wil dat de strijd tegen grensoverschrijdende
>   misdaad en terrorisme efficient en democratisch gevoerd kan worden. De
>   Europese Commissie stelt voor om de veto's af te schaffen, en het
>   Europees Parlement medebeslissingsbevoegdheid te geven. Dit kan op basis
>   van artikel 42 van het huidige EU Verdrag. De lidstaten moeten hiertoe
>   besluiten. D66 vindt dat Nederland een grote inspanning moet plegen om
>   dit voorstel aangenomen te krijgen.
>
> > Investeren in uitvoering. De wetgeving ten behoeve van de aanpak van
>   terrorisme is in Nederland inmiddels voldoende uitgebreid; investering in
>   een goede uitvoering daarvan is nu aan de orde. De AIVD moet haar werk
>   kunnen doen en waar mogelijk moeten personen die zich schuldig maken aan
>   (het beramen van) terroristische daden strafrechtelijk worden aangepakt.
>   Rechterlijke controle op de verkrijging van bewijs is daarbij een
>   vereiste. Waar het strafrecht niet aan de orde is, moeten andere
>   maatregelen worden Mensen en hun rechten ingezet om terroristische acties
>   te voorkomen. Europese samenwerking is daarbij essentieel.
>
> > Marteling en illegale gevangenissen misdadig. Ook in de strijd tegen
>   terrorisme moeten de rechten van de mens worden eerbiedigd. Het is dan
>   ook onacceptabel dat informatie verkregen uit marteling worden gebruikt
>   door de inlichtingendiensten. Marteling is in iedere strijd misdadig.
>   Guantanamo Bay is een illegale gevangenis en Europa moet bij de VS
>   blijven aandringen op een legale oplossing.
>
> > Privacy beschermen. In de internationale strijd tegen het terrorisme
>   moet Nederland verschillende maatregelen kritisch tegemoet treden en
>   altijd evalueren op effectiviteit. De privacy van Nederlandse burgers
>   mag niet in het geding komen en Nederland mag onder geen enkele
>   voorwaarden meewerken aan marteling, illegale opsluiting of uitlevering
>   van gevangenen.
>
> > Militaire en civiele vermogens opbouwen. Voor een evenwichtiger
>   partnerschap met de oude en nieuwe grootmachten in de wereld zal de EU
>   haar militaire en civiele vermogens verder op moeten bouwen en haar
>   samenhang moeten verbeteren. Tezamen moeten de EU en de VS een
>   wereldwijde rechtsorde bevorderen gebaseerd op universele mensen-
>   rechten, `human security', de VN-mensenrechtenverdragen en -convenanten
>   en het internationale humanitaire recht.
>
> > Politie en inlichtingendiensten werken samen. Bij terrorismebestrijding
>   en bestrijding van internationale misdrijven moeten politie en
>   inlichtingendiensten beter samenwerken met collega-diensten uit andere
>   landen en met Europol en Interpol.
>
>
>Emancipatie opnieuw op de agenda
>
>De emancipatie van vrouwen in Nederland is nog lang niet `af'.
>Maatschappelijke aandacht voor de vrouw blijft nodig, in het bijzonder
>voor de positie van oudere en migrantenvrouwen. Vrouwen in Nederland zijn
>structureel armer dan mannen: het salaris van vrouwen is bijna de helft
>van dat van mannen. D66 streeft naar economische zelfstandigheid voor
>zoveel mogelijk vrouwen, en wil barrieres die dat verhinderen weghalen.
>Het dient aantrekkelijker te worden voor vrouwen om meer uren te gaan
>werken. Een werkweek van 12 uur zal zelden toereikend zijn om aan het
>criterium voor economische zelfstandigheid, het minimuminkomen, te
>voldoen.
>
> > Reguliere schooltijden uitbreiden. Door een uitbreiding van de
>   schooluren komt de tussentijdse opvang te vervallen en wordt de voor- en
>   naschoolse opvang gereduceerd. De extra schooltijd kan bijvoorbeeld met
>   sport- of culturele activiteiten worden opgevuld.
>
> > Gratis kinderopvang. D66 ziet kinderopvang als een basisvoorwaarde om
>   zorg en werk te kunnen combineren. D66 wil kinderopvang voor werkenden
>   dan ook gratis maken, eventueel in de vorm van een kindgebonden budget.
>
> > Afschaffen thuiszitbonus. Het afschaffen van de overdraagbare
>   heffingskorting (met overgangsregeling voor degenen die voor 1972 zijn
>   geboren).
>
> > Zwangerschapsverlof ook voor zelfstandigen. Ook zelfstandig werkende
>   vrouwen moeten aanspraak kunnen maken op betaling van het
>   zwangerschapsverlof. De overheid moet de kaders scheppen voor een goede
>   particuliere voorziening.
>
> > Meer vrouwen in (inter)nationale topposities. Het nieuwe kabinet moet
>   zich de komende vier jaar actief gaan inzetten bij het opsporen van
>   vrouwelijk talent voor senior functies bijvoorbeeld bij internationale
>   organisaties.
>
> > Ouders blijven hun kinderen zien. Elk jaar weer verliezen duizenden
>   kinderen bij een scheiding het contact met een van hun ouders. Vaak de
>   vader. Veel wetgeving staat een goed werkend co-ouderschap in de weg.
>   Uitgangspunt moet zijn de eigen verantwoordelijkheid en gelijkwaardigheid
>   van beide ouders bij het uitoefenen van het ouderlijk gezag en de zorg.
>   Ook na een scheiding.
>
> > Millenniumdoelen. Bij het halen van de millenniumdoelen spelen vrouwen
>   een cruciale rol. Tegelijkertijd lopen de doelen die gericht zijn op
>   verbetering van de gezondheid en de maatschappelijke positie van de
>   vrouw het meest achter op schema. D66 wil dat Nederland prioriteit
>   blijft geven aan de verbetering van de positie van meisjes en vrouwen in
>   ontwikkelingslanden.
>
>
>Homo-emancipatie
>
>Het klimaat in Nederland voor homoseksuele mannen en vrouwen is nog altijd
>relatief tolerant en de openstelling van het burgerlijk huwelijk voor
>paren van gelijk geslacht heeft gezorgd voor een grote mate van juridische
>gelijkstelling. Toch lijkt de emancipatie van lesbiennes, homoseksuelen,
>biseksuelen en transgenders (LGBT's) de laatste jaren te haperen. Om
>afnemende homotolerantie te keren zijn specifieke maatregelen nodig.
>
> > Investeren in aanpak problemen. De politie moet antihomoseksueel geweld
>   registreren, docenten moeten specifiek aandacht besteden aan
>   homovijandigheid in de klas en er moet opvang komen voor allochtone
>   homoseksuelen die tussen wal en schip raken. Om scholen in staat te
>   stellen een homovriendelijk klimaat te creeren, agenten te trainen in de
>   aanpak van homofoob geweld en multiculturele problemen aan te pakken is
>   een serieuze investering nodig. Net als bij de bestrijding van
>   discriminatie op grond van huidskleur of geslacht.
>
> > De juridische gelijkstelling van homoseksuelen spoedig voltooien.
>   Homoseksuele ouderparen moeten de juridische band met hun kind op
>   dezelfde eenvoudige wijze kunnen vastleggen als heteroparen,
>   interlandelijke adoptie door homoseksuele paren wordt op korte termijn
>   mogelijk en er worden geen nieuwe trouwambtenaren aangenomen die
>   weigeren een homopaar te trouwen.
>
> > Inzetten voor internationale bescherming. Nederland veroordeelt de
>   schending van homorechten in het buitenland en steunt buitenlandse
>   homo-organisaties. Homoseksuele asielzoekers die in eigen land vervolgd
>   worden vinden in Nederland een veilige haven.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Mensen houden van groen
>
> > Niet langs het Naardermeer/Snel en frequent openbaar vervoer/
>   Kilometerheffing vervangt motorrijtuigenbelasting/Meer ruimte voor
>   biotechnologie/Landbouwsteun naar groen
>
>Nederland is klein en kent vele dicht bij elkaar gelegen steden. Nederland
>functioneert in feite steeds meer als een groot uitgevallen stadsstaat
>binnen Europa. Een dichtbevolkte delta waarbinnen de steden, het landschap
>en de natuur sterk met elkaar zijn verweven.  Dat geeft onze leefomgeving
>een unieke rijkdom, maar stelt de inrichting van het land ook voor
>gecompliceerde uitdagingen. Daarbij kunnen ruimtelijke ordening,
>mobiliteit, wonen en landschapsontwikkeling niet los van elkaar worden
>gezien. Het rijk heeft een grote verantwoordelijkheid om die samenhang te
>bewaken en de grote uitdagingen waar we met z'n allen voor staan
>krachtdadig tegemoet te treden.
>
>Zo'n uitdaging is de snelle verandering in de samenstelling en
>verspreiding van de bevolking. Hoe gaan we om met vergrijzing en
>ontvolking in de meer landelijke delen van de Nederlandse stadsstaat? Hoe
>kunnen we met ruimtelijke maatregelen de Nederlandse concurrentiekracht
>versterken en hoe gaan we om met groei, nieuwe verstedelijking,
>internationalisering en verkleuring in grootstedelijke regio's? Om
>ontwrichtingen te voorkomen maar ook om grote kansen te benutten, moeten
>bakens worden verzet. Mensen houden van groen
>
>Een andere uitdaging is de groei van de mobiliteit. D66 vindt dat die
>groei, essentieel voor welvaart en welzijn in onze stadsstaat, niet meer
>met hap-snap weguitbreidingen kan worden opgevangen. Nederland moet
>eindelijk gericht gaan werken aan een echt hoogwaardig en samenhangend net
>van openbaar vervoer, zoals verschillende stedelijke regio's in het
>buitenland dat hebben.
>
>Nieuwe impulsen zijn ook nodig om de woningmarkt beter te laten
>functioneren, optimaal gebruik te maken van de bestaande woningvoorraad en
>van het bestaande bebouw- de gebied en ervoor te zorgen dat getto-achtige
>situaties in de grote(re) steden worden voorkomen. D66 wil de ruimtelijke
>inrichting laten bijdragen aan de emancipatie- en ver integratiemogelijkheden
>van alle inwoners van Nederland. Het is nodig te zorgen dat niemand wordt
>buitengesloten en eenzijdig samengestelde wijken worden voorkomen.
>
>D66 wil een beperking van de hypotheekrenteaftrek uitsluitend herbezien in
>het kader van een algehele belastinghervorming, waarin ook de
>overdrachtsbelasting en het eigen- woningforfait worden meegenomen. Mensen
>mogen er niet op achteruit gaan of moeten ruimschoots de gelegenheid
>hebben om te kunnen reageren op een nieuw belastingregime.
>
>Een intensiever ruimtegebruik verkleint de druk op het landschap en
>ondersteunt het voorzieningenniveau. Tegelijkertijd moeten de Nederlandse
>steden aantrekkelijk zijn voor kenniswerkers en voor mensen die nieuwe
>initiatieven nemen op het gebied van cultuur, media en andere creatieve
>vlakken. Ondersteuning is ook nodig voor tal van ideeen en initiatieven
>die ontstaan vanuit de vele culturen die onze steden rijk zijn en die de
>vitaliteit van Nederland ten goede komen.
>
>De grootste uitdaging is om op korte en langere termijn zowel voldoende
>ruimte te kunnen bieden aan economische groei en stedelijke en
>maatschappelijke dynamiek, als aan stedelijk erfgoed, recreatie, waardevol
>landschap en natuur. Volgens D66 gaat dat heel goed samen. Dat verlangt
>wel een verfrissende, innovatieve aanpak die ruimte biedt voor
>gebiedsgericht maatwerk. De eerste stappen op het gebied van
>gebiedsontwikkeling en ontwikkelingsplanologie zijn de afgelopen jaren
>gezet, maar er is meer nodig. Lobbygroepen moeten hun barricaden verlaten
>en nieuw ontwerpend, technisch en milieukundig vernuft, waar Nederland zo
>rijk aan is, moet alle kansen krijgen.
>
>Dit vraagt om zowel een bestuurlijke als inhoudelijke visie op de langere
>termijn en daad- kracht op de korte termijn. Het nieuwe kabinet moet
>meteen aan de slag om samen met andere overheden en maatschappelijke
>partners een nationale strategie te maken voor de toekomst van Nederland
>als aantrekkelijke stadsdelta in de Europese context.
>
>
>Efficienter ruimtegebruik/Hoogwaardig openbaar vervoer/Investeren in
>Nederlands landschap/Minder files, meer milieu/Investeren in stedelijke
>vernieuwing/Gezondere woningmarkt/Duurzame landbouw
>
>Efficienter ruimtegebruik
>
> > Sterkere regie op ruimtelijke ontwikkeling. De provincie (en later de
>   landsdelen) heeft het toezicht op de ruimtelijke ontwikkeling gekregen.
>   Deze rol moet waar worden gemaakt. Zij moeten de middelen krijgen om
>   in te grijpen wanneer het groen ten onrechte wordt aangetast.
>
> > Bedrijventerreinen beter benutten. De ruimte op de bestaande
>   bedrijventerreinen moet beter worden benut en nieuwe terreinen kunnen
>   alleen bij hoge uitzondering worden aangelegd; alleen als is aangetoond
>   dat het onmogelijk is de behoefte te accommoderen op een van de
>   bestaande terreinen of als daarmee verplaatsing van bedrijven uit de
>   stad mogelijk wordt en er daardoor nieuwe woningen kunnen worden
>   gebouwd. Een uitwisseling tussen terreinen is vanzelfsprekend ook
>   mogelijk.
>
> > Gebruik vaarwegen en Betuweroute stimuleren. D66 wil het gebruik van
>   vaarwegen voor goederen en personen stimuleren en wil het gebruik van de
>   Betuweroute voor goederen vanuit met name de Rotterdamse en
>   Amsterdamse haven, stimuleren.
>
>
>Hoogwaardig openbaar vervoer
>
> > D66 kiest voor een hoogwaardig openbaar vervoer. In de stedelijke
>   gebieden zal dat er anders uitzien dan op het platteland. Er moet maatwerk
>   geleverd worden. In de Rand- stad zullen alle besturen moeten samenwerken
>   om een integrale strategie rond het OV uit te werken. De landsdelen zijn
>   als vervoersautoriteit verantwoordelijk voor een sluitend OV-netwerk.
>
> > Hoogwaardige verbinding tussen de steden. Tussen de steden in de
>   Randstad moeten met grote regelmaat snelle treinen rijden. Ook tussen de
>   steden in Brabant moeten dit soort hoogwaardige verbindingen gerealiseerd
>   worden. Het Rondje Randstad en het Rondje Brabantstad moeten met voorrang
>   worden gerealiseerd.
>
> > Snel OV in andere landsdelen. Rond Nijmegen en Arnhem dienen de
>   lightrailprojecten voorrang te krijgen. Het geld dat bestemd was voor de
>   Zuiderzeelijn naar Noord-Nederland kan beter worden besteed aan projecten
>   met een grotere (economische) meerwaarde. D66 kiest voor het hoogwaardige
>   OV-project Kolibri (openbaarvervoersysteem voor de regio Groningen-Assen)
>   dat in de oorspronkelijke vorm moet worden gerealiseerd.
>
> > Hogesnelheidslijn. Een beter internationaal netwerk van
>   hogesnelheidstreinen is nodig als alternatief voor luchtverkeer.
>   Investeringen in het huidige netwerk en doortrekking van
>   hogesnelheidstreinen en snelle intercity's zijn wel degelijk hoognodig:
>   bijvoorbeeld in zuidoostelijke, oostelijke en noordoostelijke richting.
>
> > Vervoer op maat in landelijke gebieden. Er moet extra geld beschikbaar
>   worden gesteld om in de meer landelijke gebieden van Nederland openbaar
>   vervoer op maat te bieden. Lege bussen laten rijden heeft geen zin,
>   maar beltaxivervoer en kleinere bussen kunnen het OV-gebruik op peil
>   houden en zelfs een impuls geven.
>
> > Toegankelijkheid minder-validen. Het toegankelijk maken en houden van
>   haltes en ver opstapplaatsen van het OV voor minder validen moet worden
>   versneld.
>
> > Weg met het OV-plafond voor gehandicapten. D66 wil af van het plafond
>   van het goedkoop reizen per OV voor gehandicapten en chronisch zieken.
>   Gehandicapten moeten maximaal in staat worden gesteld zich te bewegen in
>   de maatschappij.
>
>
>Investeren in Nederlands landschap
>
>Natuur en landschap zijn onderdeel van onze primaire levensbehoefte. D66
>wil in de komende kabinetsperiode fors investeren in natuur, landschap en
>water. Bestaande natuur en landschap moet worden beschermd, maar er moet
>ook nieuwe natuur en recreatie bijkomen. Vooral in verstedelijkte gebieden
>moet er nieuw groen bijkomen.
>
> > Groen in steden. Bij de bouw van elke nieuwe woning moet minimaal 75m2
>   binnenstedelijk openbaar groen per (nieuwe) woning worden gerealiseerd.
>   Dat betekent meer stadsparken en meer groen. Bij nieuwe woonwijken mag er
>   niet worden bezuinigd op de groenvoorzieningen.
>
> > Groen rond steden. De aanleg van groene recreatiegebieden rondom steden
>   blijft achter. Een forse inhaalslag is nodig.
>
> > Bescherming en verbinden bestaande natuur. D66 wil dat de natuurgebieden
>   van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) sneller worden beschermd en aan
>   elkaar verbonden. D66 is er voorstander van de EHS robuuster en
>   `klimaatproof' te maken.
>
> > Nationale parken beschermen. D66 wil de bestaande nationale parken en
>   landschappen (zoals De Veluwe, De Biesbosch en De Utrechtse Heuvelrug)
>   nadrukkelijk beschermen tegen versnippering en verstedelijking. Deze
>   parken zijn parels van de rijke natuurwaarden van Nederland. Extra
>   investeringen in beheer en het tegengaan van versnippering zijn nodig.
>
> > Voorkomen wateroverlast. D66 onderschrijft de maatregelen ter voorkoming
>   van wateroverlast en het anders omgaan met water, zoals vastgelegd in het
>   Nationaal Bestuursakkoord Water en de implementatie van de
>   Kaderrichtlijn Water en pleit voor extra investeringen om Nederland ook
>   in de toekomst droge voeten te laten houden.
>
> > Maatschappelijke initiatieven steunen. D66 steunt inititiatieven (zoals
>   het Deltaplan voor het landschap) voor de verbetering en instandhouding
>   van de kwaliteit en kwantiteit van de landelijke gebieden in Nederland.
>   Biodiversiteit, cultuurhistorie en recreatieve ontsluiting vormen
>   daarbij richtsnoeren om de eigenaren en beheerders in staat te stellen
>   (bijvoorbeeld door de instelling van een fonds) deze extra landschapszorg
>   duurzaam voor hun rekening te nemen.
>
> > Een fonds voor het landschap. De zorg voor het landschap moet duurzaam
>   gefinancierd worden via een fonds adequaat het (beheer van het) landschap
>   kan verbeteren.
>
> > Gaswinning Waddenzee. Gaswinning via een schuine buis onder de Waddenzee
>   heeft geen gevolgen voor de natuur en geeft geen zichthinder. Daarom
>   steunt D66 deze schone winning. Een aanzienlijk deel van de opbrengst moet
>   worden besteed aan het uitkopen van de kokkelvisserij en forse
>   investeringen in duurzame projecten.
>
> > Mainport Schiphol. De luchthaven Schiphol is van belang voor de
>   economische ontwikkeling van Amsterdam en de noordelijke Randstad. Bij
>   de evaluatie van de Wet Luchtvaart is een kans gemist om een helder en
>   handhaafbaar milieustelsel in te voeren dat de 1 verwachte groei (en
>   belang) van de luchtvaart combineert met kwaliteit van leven in het
>   omringende gebied. De komende vier jaar zal een milieustelsel tot stand
>   dienen te komen dat duurzame ontwikkeling van de mainportfunctie van
>   Schiphol mogelijk maakt.
>
> > Groei van de luchtvaart op Lelystad. Een deel van het vliegverkeer van
>   Schiphol kan worden uitgeplaatst naar vliegveld Lelystad. Dit kan ook een
>   impuls betekenen voor de werkgelegenheid ten oosten van Almere.
>
> > Heffing op vliegverkeer. Het vliegverkeer kent op dit moment geen
>   belasting op brand- stof. D66 wil dat binnen Europa een beperkte heffing
>   op het vliegverkeer komt, waarvan de opbrengst ten goede komst aan
>   investeringen in schone energiebronnen.
>
>
>Minder files en meer milieu
>
> > Verbetering bestaande wegen eerste keus. D66 kiest voor verbetering en
>   gerichte uitbreiding van bestaande wegen in plaats van nieuwe wegen.
>   Bestaande wegen kunnen worden verbreed om meer verkeer aan te kunnen.
>
> > Geen doorgetrokken A-A langs het Naardermeer. D66 is tegen deze plannen
>   en steunt een slimme variant over bestaande wegen, waarbij luchtvervuiling
>   wordt tegengegaan door overkapping van en verdieping van de
>   (Gaasperdammer)weg. Ook andere varianten die natuur en landschap
>   respecteren, zoals een tunnel onder het IJmeer, zijn Mensen houden van
>   groen denkbaar.
>
> > Kilometerheffing vervangt motorrijtuigenbelasting. Naast investeringen
>   in Openbaar Vervoer en het bestaande wegennet moeten mensen ook slimmer
>   gebruik maken van de auto. D66 wil zo snel mogelijk een kilometerheffing
>   voor personenauto's invoeren. Zo worden automobilisten die niet per se in
>   de spits hoeven te rijden gestimuleerd op een ander moment gebruik van de
>   weg te maken. Hierdoor nemen de files af. Vieze auto's worden ook zwaarder
>   belast dan schone. Introductie van deze heffingen moet de huidige
>   generieke motorrijtuigenbelasting vervangen zodat de kilometerheffing niet
>   leidt tot een verzwaring van de lasten.
>
> > Schonere auto's. Er dient in Europa een harde afspraak gemaakt te worden
>   voor schonere auto's. Als dat te traag gaat, moet Nederland voorop durven
>   te lopen en strengere eisen stellen. Via de APK-keuring moeten binnen tien
>   jaar auto's met een te grote uitstoot van de weg worden gehaald.
>   Automobilisten die een roetfilter aanbrengen op hun oude auto krijgen een
>   fiscaal voordeel.
>
> > Woon-werkverkeer door bedrijf slimmer aangepakt. Bedrijven moeten worden
>   gestimuleerd om hun werknemers op slimmere wijze naar hun werk te laten
>   gaan. Flexibele werktijden, thuiswerken, nieuwe vormen van collectief
>   vervoer, gedeeld autogebruik en bevordering van de fiets dragen bij aan
>   minder files.
>
> > Overkappingen en ondertunneling in steden. De hinder van bestaande
>   traces door steden moet worden weggenomen door overkappingen en
>   ondertunneling. Dat biedt nieuwe mogelijkheden voor verbetering van
>   bereikbaarheid, milieu en ruimtelijke kwaliteit en spaart kwetsbare
>   landschappen. De Gaasperdammerweg in Amsterdam, maar ook de A2-traverse
>   door Maastricht zijn plaatsen waar dit mogelijk is.
>
>
>Investeren in stedelijke vernieuwing
>
>De ruimtelijke tegenstelling tussen verschillende buurten in de steden (en
>tussen steden en randgemeenten) neemt toe en de integratie van met name
>niet-westerse allochtonen neemt af. Dit geldt vooral in de vier grote
>steden, maar het speelt ook elders. D66 wil meer financiele middelen om
>tegen de afnemende integratie en toenemende segregatie in te gaan, een
>beter en gevarieerder woningaanbod in deze wijken te scheppen en het
>stads-gewestelijk openbaar vervoer te verbeteren zodat iedereen een betere
>toegang tot werk en diverse voorzieningen krijgt. D66 acht
>herstructurering en stedelijke vernieuwing ook de komende jaren hard
>nodig, net als sociale investeringen en investeringen in zorg en
>onderwijs. D66 wil dat er daarvoor ook na 2010 ISV en BLS middelen
>beschikbaar worden gesteld. Er is hiervoor 1 miljard euro per jaar nodig.
>Die gelden moeten gericht en met meer focus dan tot nu toe worden ingezet.
>De huidige inzet in maar liefst 56 wijken is te versnipperd.
>
> > Woningbouwcorporaties spelen actievere rol. D66 wil dat
>   woningbouwcorporaties een nog actievere rol spelen in de stedelijke
>   vernieuwing en meer middelen inzetten. Woningcorporaties moeten worden
>   aangesproken op hun brede maatschappelijke opgave: nieuwbouw en
>   renovatie, huurbeleid, leefbaarheid, sociaal kwetsbaren en ontwikkeling
>   van maatschappelijk vastgoed. Hiervoor wil D66 dat er zowel een Nationaal
>   Convenant wordt opgesteld als diverse regionale afspraken tussen gemeenten
>   en corporaties. Het maatschappelijk bestemd vermogen van de
>   woningcorporaties moet worden aangewend voor de vernieuwing en het beheer
>   van de goedkope woningvoorraad en andere noodzakelijke investeringen. Dit
>   moet ertoe leiden dat de investeringsruimte van de Nederlandse corporaties
>   optimaal wordt benut ten behoeve van de stedelijke vernieuwing en
>   benodigde kwaliteit in de steden. Mocht een corporatie zijn
>   verantwoordelijkheid op dit punt niet nemen, dan moet het mogelijk zijn
>   deze daartoe te dwingen.
>
> > Particuliere eigenaren gaan leegstand tegen. Ook particuliere eigenaren
>   moeten worden aangezet tot een actieve bijdrage aan de benodigde
>   stedelijke vernieuwing. D66 wil ook dat zij nog actiever leegstand
>   tegengaan en investeren in de omzetting van ongebruikte ruimtes
>   (bijvoorbeeld boven winkelpanden) in woningen. Starters, senioren en
>   mogelijk ook andere woningzoekenden krijgen daarmee meer kans om een
>   woning te vinden. Bovendien draagt dat bij aan de sociale veiligheid.
>
>
>Hypotheekrenteaftrek niet geisoleerd beschouwen
>
>D66 plaatst de discussie over de fiscale aftrek van de hypotheekrente
>binnen de context van de gehele woningmarkt. Op die woningmarkt bestaan
>twee grote problemen: starters kunnen bijna geen huis kopen en de markt
>voor huurwoningen zit verstopt. Uit verschillende analyses is gebleken
>dat het beperken van de fiscale aftrek van de hypotheekrente de
>doorstroming niet bevordert, en mogelijk zelfs belemmert. Dat hoge
>inkomens meer kunnen aftrekken is weliswaar een feit, maar daaraan zijn in
>de afgelopen kabinetsperiode al beperkingen gesteld; verder dit als
>onrechtvaardig ervaren feit in isolement aanpakken heeft veel grotere
>negatieve effecten dan dat het `probleem' rechtvaardigt. Daarmee bereiken
>we niet wat we willen: outsiders toegang te geven op die markt. Want ook
>hier gaat het primair om mensen en hun toekomst en niet om een stokpaardje
>(inkomensbeleid) van sommige politici.
>
>Een toename van het aanbod van woningen sorteert het meeste effect op de
>doorstroming. D66 vindt dan ook dat de uitgifte van grond voor redelijke
>prijzen moet worden gestimuleerd, en dat bij de verkoop van bouwgrond als
>voorwaarde moet worden gesteld dat binnen een bepaalde termijn in
>vastgestelde prijssegmenten wordt gebouwd. Het vergroten van het
>woningaanbod is de belangrijkste prioriteit.
>
>Fiscaal gezien dient de aftrek van de hypotheekrente in samenhang met
>andere rege- lingen te worden beoordeeld. Het eigen huis wordt volgens
>verschillende maatregelen fiscaal behandeld, zoals het eigenwoningforfait,
>de overdrachtsbelasting, de OZB, de rente-aftrek in Box 1 en het vermogen
>in Box 3. Bij noodzakelijke wijzigingen, vanuit het oogpunt van houdbare
>overheidsfinancien, wordt vervolgens het netto effect beoordeeld. Mensen
>mogen er niet op achteruitgaan of moeten ruimschoots de gelegenheid hebben
>om te kunnen reageren op een nieuw belastingsregime. Vooral met het oog op
>de door- stroming op de woningmarkt moet hierbij tevens de huurtoeslag in
>overweging worden genomen. D66 bepleit het instellen van een
>staatscommissie die deze problematiek in de genoemde samenhang onderzoekt
>en met gedegen aanbevelingen komt.
>
>
>Gezondere woningmarkt
>
>De ruimtelijke inrichting kan bijdragen aan de emancipatie- en
>integratiemogelijkheden ver van alle inwoners van Nederland. Het is nodig
>ervoor te zorgen dat starters op de woning- markt niet worden
>buitengesloten en eenzijdig samengestelde wijken worden voorkomen.
>
> > Diversiteit. Het merendeel van de nieuwe woningen zal in de bestaande
>   steden een plek moeten krijgen. Projectontwikkelaars en
>   woningbouwcorporaties moeten worden gestimuleerd meer divers te bouwen.
>   Er is een extra inspanning nodig om de woning- bouwproductie op peil te
>   krijgen.
>
> > Maatwerk voor doorstroming. De in gang gezette huurliberalisering biedt
>   geen wezenlijke oplossing voor het beter functioneren van de woningmarkt,
>   leidt waarschijnlijk niet tot een werkelijk grotere doorstroming en heeft
>   naar verwachting wel negatieve sociale gevolgen voor de
>   bevolkingssamenstelling van verschillende wijken. D66 wil daarom goed
>   uitgezocht hebben hoe de rijksbijdragen aan huur- en koopwoningen kunnen
>   worden teruggebracht, voordat met de liberalisering wordt verder gegaan.
>   Meer maatwerk is nodig om tot meer doorstroming te komen, onnodige
>   subsidies te beeindigen en gelijktijdig bij te dragen aan een gezonde
>   samenstelling van wijken, steden en regio's. Verkleining van de
>   tegenstelling tussen stad en rand ­ ook wat betreft woning- bestand - en
>   een samenhangende ontwikkeling van beide zal door de nieuwe, vergrote
>   gemeenten moeten worden opgesteld.
>
> > Diversiteit van woningaanbod vergroten. D66 wil dat de diversiteit van
>   het woningaanbod groter wordt. Vooral door de individualisering en
>   grotere etnische en culturele diversiteit lopen de wensen van burgers
>   verder uiteen dan ooit tevoren. De woning- markt speelt daar maar amper op
>   in. Het gaat hierbij zowel om wensen met betrekking tot woon/zorgcomplexen
>   voor ouderen en gehandicapten als om die van starters en studenten. D66
>   wil een nieuwe Huisvestingswet die bijdraagt aan een evenwichtige en
>   rechtvaardige verdeling van schaarse woonruimte.
>
> > Ruimtelijke projecten krijgen steun. Grote investeringsfondsen,
>   waaronder de aardgas- baten, moeten worden ingezet om de toekomstvisie en
>   -strategie te kunnen verwezenlijken. Geen door sectorale lobby's en
>   ambtelijke circuitjes gestuurde verdeelpolitiek, maar een helder en
>   samenhangend investeringenbeleid dat ook maximale aantrekkings- kracht
>   heeft voor private investeringen. Geen incidentele verdeling van gelden
>   aan min of meer toevallige projecten, maar een meerjarenprogramma voor
>   gebiedsontwikkeling waarmee structureel en transparant rijksgelden
>   beschikbaar komen voor ruimtelijke projecten.
>
>
>Duurzame Landbouw
>
> > Afschaffen van exportsubsidies. De exportsubsidies op landbouwproducten
>   vanuit de Europese Unie hebben een zeer negatief effect op boeren in
>   ontwikkelingslanden. Nederland dient zich hard te maken om deze
>   landbouwsubsidies zo spoedig mogelijk af te bouwen.
>
> > Biotechnologie als kans. Voor de duurzaamheid van de landbouw, het
>   milieu, voor ontwikkelingslanden en voor een betere gezondheid. Ook biedt
>   deze techniek economische kansen voor innovatie. Nederland zou op dit
>   gebied ook veel meer voorop moeten lopen. D66 vindt dat deze technologie
>   dan ook breder toegepast moet kunnen worden, zeker nu blijkt dat
>   genetische modificatie van gewassen nauwelijks specifieke problemen met
>   zich meebrengt. De bijzondere regelgeving en bijbehorende bureaucratie
>   rond transgene gewassen kan dan ook langzaam worden afgebouwd. Wel moet er
>   keuzevrijheid blijven bestaan; mensen moeten zelf kunnen kiezen of ze wel
>   of geen genetisch gemodificeerd voedsel willen eten. Octrooiwetgeving moet
>   zodanig worden herzien dat biotechnologische producten beter toegankelijk
>   zijn voor ontwikkelingslanden.
>
> > Biologische landbouw. Ook de biologische land- en tuinbouw heeft een
>   innovatieve kracht D66 streeft ernaar dat in 2010 10% van het
>   landbouwareaal biologisch is.
>
> > Landbouwsteun naar groen. Nederland moet haar Europese landbouwsteun
>   inzetten voor het leveren van `groene diensten' zoals het onderhoud aan
>   landschap, de bescherming van weidevogels en weidegang van koeien.
>
> > Alternatieve bemestingsvormen. Er moet ruimte komen voor alternatieve
>   vormen voor bemesting van het land. Door de huidige vorm van bemesting
>   wordt veel van de biodiversiteit verwoest.
>
>
>Dieren
>
>De komende decennia zal de consumptie van vlees en dierlijke producten
>sterk toenemen. In veel gevallen zal dit leiden tot een verdere
>intensivering van de veehouderij wat ten koste zal gaan van het welzijn
>van dieren. D66 vindt die ontwikkeling zeer zorgelijk en wil dat Nederland
>investeert in een duurzame veehouderij. Een beschaafde samenleving behoort
>fatsoenlijk om te gaan met dieren.
>
> > Einde aan de bio-industrie. De omstandigheden van dieren in de
>   bio-industrie moeten versneld worden verbeterd. D66 kiest voor concrete
>   maatregelen, zoals het fors vergroten van de hokken voor dieren, het
>   buiten laten grazen van runderen, het verbieden van onverdoofd castreren
>   van varkens en het aan banden leggen van diertransporten langer dan vier
>   uur of verder dan 300 kilometer. Nederland moet met deze maatregelen niet
>   Mensen houden van groen wachten op de rest van Europa.
>
> > Label op alle dierlijke producten. Op alle dierlijke producten komt een
>   label waarop eenvoudig af te lezen is wat de graad van dierenwelzijn is
>   geweest. Zo worden consumenten in staat gesteld een verantwoorde keuze te
>   maken. Nederlandse supermarkten moeten binnen twee jaar een convenant
>   sluiten zodat er geen dierlijke producten worden verkocht die onder een
>   aanvaardbaar niveau van dierenwelzijn zijn geproduceerd.
>
> > Dierenwelzijnsaftrek voor boeren. Boeren die fors investeren in grotere
>   hokken voor hun dieren moeten belastingkorting krijgen om hen tegemoet te
>   komen in de kosten.
>
> > Jacht op en handel in beschermde diersoorten aanpakken. Veel dieren
>   worden met uitsterven bedreigd door vernietiging van hun leefgebied en
>   door overbejaging. D66 wil een strengere controle op de handel in
>   Nederland en in Europa. D66 verzet zich tegen het volledig vrijgeven van
>   de Nederlandse jacht op vossen en andere dieren.
>
> > Tegengaan overbevissing. Er moeten strenge internationale afspraken
>   komen over het drastisch terugdringen van de bevissing van kwetsbare
>   vissoorten. Als deze afspraken niet gehandhaafd worden dreigt er
>   economische en ecologische ramp. Alternatieve vismethodes waardoor de
>   bijvangst van vissen wordt voorkomen dienen te worden gestimuleerd. De
>   jacht op walvissen moet verboden blijven.
>
> > Productie en verkoop bont tegengaan. Het fokken van nertsen voor bont in
>   Nederland moet worden verboden. Ook de verkoop van honden- en kattenbont,
>   evenals zeehondenbont, moet aan banden worden gelegd.
>
> > Grote terughoudendheid in toepassen dierproeven. Dierproeven zijn vaak
>   een noodzakelijk kwaad en vaak ook een wettelijke vereiste. Betere
>   internationale samenwerking en afstemming kunnen onnodige dubbeling van
>   proeven voorkomen. Nederland moet daarom actief inzetten op een sluitende
>   registratie van onderzoek. Daarnaast moet geinvesteerd worden in de
>   ontwikkeling van alternatieve onderzoeksmethodes.
>
>------------------------------------------------------------------------------
>Colofon
>
>De tekst van het conceptverkiezingsprogramma van D66 `Het gaat om mensen'
>is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van de programmacommissie
>bestaande uit:
>
>Joris Backer     voorzitter
>
>Michiel Herter
>Wim Kokx
>Andre Meiresonne
>Jan Paternotte
>Marijke Rem
>Maarten Schurink
>
>met medewerking van:
>
>Gert van Dijk    Kenniscentrum D66, secretaris
>Frank van Mil    Kenniscentrum D66, secretaris
>Maurice Eykman   eindredacteur
>
>grafisch ontwerp > Wilmar Grossouw
>concept          > Wilmar Grossouw/Lauwen Projects
>druk             > Drukkerij Uleman-De Residentie
>
>--------
>(c) 2006 D66
>
>**********
>Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst 
>(D66 at nic.surfnet.nl).
>Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het 
>tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
>Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het 
>tekstveld alleen: SIGNOFF D66
>Het on-line archief is te vinden op: 
>http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
>**********

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********