De Tien Geboden van LvdL

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:   Trouw
Datum:  2 september 2006
Auteur: Arjan Visser
URL:    http://www.trouw.nl/deverdieping/dossiers/article469782.ece/Lousewies_van_der_Laan


Lousewies van der Laan - 'Ik ben waarachtig gebleven'
-----------------------------------------------------

Lousewies van der Laan (Rotterdam, 1966) is fractievoorzitter van D66. Nadat ze
de strijd om het lijsttrekkerschap van Alexander Pechtold verloor, besloot ze
om de Kamer te verlaten na de verkiezingen van 22 november. Die vervroegde
verkiezingen vinden plaats doordat Van der Laan op 29 juni, tijdens 'De nacht
van Lousewies', namens D66 het vertrouwen in minister Verdonk opzegde.


Gij zult geen andere goden voor mijn aangezicht hebben

'Een klein wonder en I'm yours. Dat heb ik inderdaad gezegd, maar de
geboorte van mijn zoon, tweeenhalf jaar geleden, valt daar wat mij betreft niet
onder. Er worden al miljoenen jaren mensen geboren, waarom zou ik daar nu ineens
een bovennatuurlijke verklaring voor moeten gaan zoeken? Nee, ik had eerder iets
bijbels - een wonderbaarlijke genezing of een zee die in tweeen wordt
gesplitst - in gedachten. Maar zelfs dan, zelfs dan. Ik begrijp de behoefte
aan het geloof in iets hogers, iets beters wel; het idee dat alles na, laten we
zeggen, zeventig jaar ophoudt, is onverenigbaar met het menselijk ego. Wij
vinden onszelf te interessant om zoiets te kunnen accepteren. Vandaar ook het
idee dat we hierna nog door kunnen leven, dat we herenigd worden met de mensen
die we zijn kwijtgeraakt en dat we misschien zelfs een beloning krijgen voor al
de goede werken die we hebben gedaan. Het is een aanlokkelijke gedachte -
aantrekkelijker dan het grote niets dat op mij wacht - maar dat betekent nog
niet dat ik hem wil omarmen. Daarvoor zou ik een deel van mijn rede terzijde
moeten schuiven en dat kan ik niet.'


Gij zult u geen gesneden beeld maken noch enige gestalte van wat boven in de
hemel, noch van wat beneden op de aarde, noch van wat in de wateren onder de
aarde is

'Het christendom weet deze regel handig te omzeilen door Jezus en Maria af te
beelden. Daar doen ze dan een duif - de heilige geest - bij om het complexe
verhaal van de heilige drie-eenheid te verklaren, en klaar is Kees. Dat vind ik
overigens erg fascinerend aan het geloof, met name het katholicisme: het wordt
vaak a la carte geconsumeerd. Beelden, rituelen: je haalt eruit wat je leuk
vindt. Ik heb veel vrienden die de facto atheïst zijn, maar toch in de kerk
wilden trouwen en hun kinderen er lieten dopen. Dat gaat mij te ver, maar ik zal
je eerlijk zeggen dat religieuze muziek mij tot tranen toe kan roeren. Zet mij
met de kerst in een kerk en ik ben verkocht.

Nee, ik heb helemaal niets tegen het katholieke geloof! Het verbaast me alleen
dat het Vaticaan zoveel energie besteedt aan abortus, homo's en condooms
terwijl er zoveel gigantische uitdagingen zijn op het gebied van
milieuvervuiling, armoedebestrijding, geweld en uitsluiting. Als ik hoor dat een
getrouwd, katholiek stel in Afrika in de problemen komt met de kerk doordat de
man, die door een bloedtransfusie aids heeft gekregen, een condoom wil gebruiken
als hij met zijn eigen vrouw naar bed gaat, dan maakt zo'n bericht mij razend.
Je mag dogma's niet boven menselijkheid laten gaan. Dat is mijn fundamentele
meningsverschil met het Vaticaan en dat is iets anders, echt iets anders, dan
een meningsverschil met gelovigen, met katholieken.'


Gij zult de naam van de Here, uw God, niet ijdel gebruiken

'Ik kom in verweer tegen de rechtsongelijkheid die bestaat tussen twee groepen
mensen: de gelovigen en de niet-gelovigen. Er is een apart strafwetsartikel over
godslastering terwijl je alles zou kunnen scharen onder belediging of onder
oproep tot haat. Ik ben ervan overtuigd dat iemand kwetsen om zijn geloofs-
overtuiging even hard aankomt als iemand kwetsen om zijn seksuele geaardheid
of zijn huidskleur. Kwetsen is kwetsen. Ik geloof niet dat het een dieper gaat
dan het ander.

In de discussie over godslastering wordt vaak vergeten dat het over twee normen
gaat: de gedragsnorm en de wettelijke norm. De gedragsnorm bepaalt dat ik mensen
niet kwets, dat ik beleefd en respectvol ben. Zo ben ik opgevoed. Daar staat de
wettelijke norm tegenover: als iemand zich niet aan die gedragsnorm houdt, wat
doe je er dan tegen? Als iemand zegt dat de islam een achterlijke godsdienst is,
denk ik in de eerste plaats: dat lijkt mij feitelijk onjuist. In de tweede
plaats kan ik mij voorstellen dat mensen zo'n opmerking als kwetsend ervaren,
maar de juridische vraag die mij, als wetgever, wordt gesteld is: moet deze
opmerking strafbaar zijn? Dan kom je in een andere discussie, dan kom je uit bij
het fundament van de democratie. Ik ben opgegroeid in Amerika waar de vrijheid
van meningsuiting veel verder gaat dan in Nederland. Daar heb je,
bijvoorbeeld, een website - godhatesfags.com - waarop citaten uit de bijbel
staan waarmee zogenaamd wordt aangetoond wat er allemaal mis is met homo's, je
hebt een nazi-partij, de Ku Klux Klan, ga zo maar door. Dat gaat erg ver. Ik
denk dat we in Nederland een goede balans hebben gevonden tussen wat wel en wat
niet kan. Wie de vrijheid van meningsuiting verder wil inperken, moet daar wel
heel goede redenen voor hebben.

Mijn opstelling in het debat over godslastering heeft me in sommige kringen het
predikaat 'antichrist' opgeleverd. Dat zij zo. Als je je in een debat niet
inhoudelijk kunt verweren, val je de persoon aan, en wat is er makkelijker dan
een karikatuur van je tegenstander maken? Nee, ik doe dat zelf niet. Ik heb nog
nooit iets hoeven terugnemen, of mijn excuses aan moeten bieden, en dat wil ik
graag zo houden.'


Gedenk de sabbatdag, dat gij die heiligt, zes dagen zult gij arbeiden en al uw
werk doen; maar de zevende dag is de sabbat van de Here uw God, dan zult gij
geen werk doen

'Mijn grootvader was katholiek. Op een dag zei hij tegen mij: 'Ik weet dat
je er niet in gelooft, maar zou je, als ik straks dood ben, af en toe een
kaarsje voor me willen branden?' Hij was wellicht bang dat hij in het vagevuur
terecht zou komen. Ik heb het hem beloofd: natuurlijk doe ik dat. Ik vind het
mooi om stil te staan bij de herinnering aan hem. Hij heeft veel voor mij
betekend. Wij waren om de twee jaar in Nederland om de zomervakantie te vieren
en logeerden dan altijd een paar dagen bij opa en oma. Opa nam mijn zusje en mij
om beurten mee uit wandelen. Eindeloze wandelingen. Over elke boom, elk plantje,
elke vrucht wist hij iets te vertellen. 'Zorg goed voor de aarde', zei hij
dan. Als ik nu, met Helix, mijn zoontje, in een kerk ben, denk ik aan hem. Ik
laat mijn zoontje de kaars aansteken - voor een kind van tweeenhalf is er
niets mooier dan een kaars aansteken - en leg hem uit dat we dat doen voor
mijn opa. Ik weet niet hoeveel hij ervan begrijpt, maar ik geloof toch dat het
belangrijk is hem er iets van mee te geven. Zo ben ik ook begonnen met de
bijbelse geschiedenis. Tot nu toe vertel ik hem alleen de aardige verhalen, over
Jezus die iemand beter maakt. Dat God op een dag besloot alle mensen te laten
verzuipen, hou ik nog maar even voor me.'


Eer uw vader en uw moeder

'Wij verhuisden gemiddeld elke drie jaar. Ik denk dat de band daardoor nog
sterker is geworden. We begonnen iedere keer weer met z'n vieren aan een nieuw
avontuur. Wij maakten samen dingen mee die niemand anders meemaakte. Later heb
ik mij gerealiseerd hoe knap het was van mijn ouders om iets wat zoveel verdriet
en instabiliteit met zich meebrengt, tot iets spannends om te buigen. Wij
mochten meebeslissen. Waar willen jullie naartoe? Wat vinden jullie belangrijk?
Dat nomadenbestaan heeft me geleerd met veranderingen om te gaan. Ik zie ook
hoeveel mensen dat niet kunnen. Angst voor globalisering, voor migranten: het
komt allemaal daar vandaan. En dat is interessant: dat je iets wat je
persoonlijk hebt ervaren ook collectief kunt bezien en je je af gaat vragen of
je mensen veranderingsgezinder kunt maken, want veranderingen kun je, zeker als
klein land, niet tegengaan. Er is een mentaliteitsverandering nodig, en daar
kunnen we in het onderwijs al mee beginnen. We moeten kinderen leren kansen te
pakken en - wat zeg je: nadelen? Ja, natuurlijk herinner ik me die wel. Ik zie
mezelf weer achterin de auto zitten, snikkend, met mijn knuffelolifant. Ik zie
de buren weer zwaaien, langzaam kleiner worden. Maar op een gegeven moment weet
je: de echte vrienden blijven. Je schrijft, je ziet elkaar tijdens vakanties.
Bovendien, de ouders van mijn vriendinnetjes waren vaak ook diplomaten - die
verhuisden ook om de zoveel tijd. Het wordt een gewoon onderdeel van het
nomadenbestaan. Ik geloof niet dat ik daardoor minder snel vriendschap sluit.
Sterker nog: ik heb er onlangs een nieuwe vriendin, een echte vriendin - van
wie ik weet: die heb ik voor de rest van mijn leven - bij gekregen. Ja, ook
dat mogelijke nadeel is een voordeel gebleken. Misschien is dat mijn manier van
zijn: er steeds het beste van maken. Een vriendin heeft precies dezelfde
achtergrond als ik en die heeft het allemaal als verschrikkelijk ervaren. Het
is de bekende regel uit Hamlet, he? 'There's nothing either good or bad, but
thinking makes it so'

Ik heb me nauwelijks verzet tegen mijn ouders, dat was helemaal niet nodig. Weet
je wat mijn grootste verzetsdaad was? Gaatjes in mijn oren. Dat vonden mijn
ouders verschrikkelijk, dat vonden ze zo ordinair. Je moest er netjes uitzien,
nooit zonder lippenstift de deur uit. Ik rebelleerde tegen het bekakte, tegen de
sjaaltjes en de parels. Ik vond het -innerlijk- veel belangrijker. Dat
vonden mijn ouders natuurlijk ook, maar ik moest me toch ergens tegen afzetten?
En zoveel was daar niet voor nodig: een beetje punkhaar, zwarte nagellak, een
paar gaatjes in mijn oren en ik was klaar. Het heeft overigens nooit tot ruzies
geleid. Geen slaande deuren, eerder discussies. Het ging er bij ons thuis heel
rustig, ik zou bijna zeggen: beschaafd, aan toe.

De belangrijkste levensles van mijn ouders was: gebruik je talenten. Je komt uit
een warm nest, je hebt een goede opleiding gehad, neem je verantwoordelijkheid.
O ja, ze zijn trots op me. En natuurlijk is dat belangrijk voor mij. Mijn moeder
volgt alle kamerdebatten. Meestal belt ze na afloop op om te zeggen wat ze er
van vond. Soms krijg ik na een interruptie ineens een sms'je van haar. 'Dat
was een goeie!', schrijft ze dan.'


Gij zult niet doodslaan

'Nee, ik ben niet de moordenaar van Balkenende-II. Een fysieke moord, iemand
van het leven beroven, is onaanvaardbaar, onvergeeflijk. Het mooie van politiek
is nu juist dat je meningsverschillen kunt oplossen zonder dat er doden vallen.
Het doel van politiek is, wat mij betreft, juist mensenlevens te redden. De
politieke overweging voor het laten vallen van het kabinet was dat wij geen
vertrouwen hadden in Verdonk. Als iemand zo onzorgvuldig, zo onmenselijk, zo
keihard opereert in een high profile-zaak als die van Ayaan Hirsi Ali - die de
hele wereldmedia tot haar beschikking heeft, allemaal advocaten om voor haar te
werken - hoe zou ze dan omgaan met al die kwetsbare, anonieme mensen die ook
afhankelijk van haar zijn voor een paspoort, een verblijfsvergunning of een
asielaanvraag? De mensen die zij afwijst, lopen het risico in een levensge-
vaarlijke situatie terecht te komen. Ze worden teruggestuurd naar een land
waar ze hun leven niet zeker zijn. Daaraan wilden wij niet medeplichtig zijn.

Ja, de val van het kabinet wordt op mijn conto geschreven. Ik ben ook degene
die de stekker er heeft uitgetrokken en ik neem daar ook volledige
verantwoordelijkheid voor, maar zo'n besluit neem je gezamenlijk. Ik ben er
trots op dat wij een grens hebben getrokken. Ik ben er trots op dat wij hebben
gezegd: dit beleid nemen we niet voor onze rekening. Ik vind het jammer dat de
premier ervoor heeft gekozen om het een kabinetscrisis te laten worden in plaats
van een ministerscrisis. Weet je wat ik eigenlijk het ergst vond? Dat Maxime
Verhagen in het debat tegen mij zei: 'Hoe kun je dit nu gaan doen? Net nu we
op het punt staan te gaan oogsten!' Met andere woorden: principes doen er niet
toe als je nog niet genoeg zetels in de peiling hebt. Dat hij dat dacht vond ik
al erg genoeg, maar door het zo schaamteloos te zeggen, liet hij duidelijk zien
dat het CDA liever de grootste partij van Nederland wordt dan dat ze nog langer
opkomt voor kwetsbare mensen in de samenleving. Dat heeft mij diep geschokt.'


Gij zult niet echtbreken

'Luister: ik ben veertig, en dan heb je ook op het gebied van relaties veel
geleerd. Dennis was niet mijn eerste liefde, maar om die reden is ons huwelijk
waarschijnlijk ook zo succesvol. Onderzoek toont aan dat als je later trouwt en
meer relaties hebt gehad, de kans op een geslaagd huwelijk groter is, doordat je
verwachtingen realistischer worden. Toen ik jonger was, dacht ik dat het
belangrijk was een vriendje te hebben met wie ik de blits kon maken op feestjes.
Als ik ging doorgraven met zo'n jongen, bleek al snel dat we het over
fundamentele dingen oneens waren en dan hield alles op.

Iedereen groeit op met een ideaalbeeld van liefde. Bij meisjes wordt er van
jongs af aan ingeramd dat ze later met een prins zullen trouwen. Prinses of
Assepoester: ieder meisje trouwt met een prins. Hij is knap, rijk en hij woont
in een kasteel. De omschakeling naar een gewone man zonder kasteel, die zijn
gebreken heeft, verloopt niet altijd vlekkeloos. Je moet concessies doen, kijken
wat echt belangrijk is: dat je dezelfde waarden deelt, dezelfde overtuiging
hebt, een kind op dezelfde manier wil opvoeden, in moeilijke tijden op elkaar
kunt bouwen. Daarin hebben Dennis en ik elkaar gevonden. En we zijn het over nog
iets eens: als je kiest, kies je voor altijd. Als je het zo vraagt, kan ik me
best voorstellen dat ik een andere man ontmoet, hem leuk vind en een beetje met
hem flirt, maar nooit op een manier die mijn relatie ondermijnt. Bovendien:
waarom zou ik? Dennis is de liefde van mijn leven.'


Gij zult niet stelen

'En een moeder, een vluchteling in Darfur, die voedsel steelt voor haar gezin?
Als mijn kind in het geding is, ben ik wel tot diefstal - misschien zelfs tot
moord - in staat. Het krijgen van een kind heeft mijn kijk op het leven totaal
veranderd. De verantwoordelijkheid voor iemand die volledig van mij afhankelijk
is, heeft mij kwetsbaar gemaakt. Ik maak me op een andere manier zorgen, wacht
bij een rood stoplicht - ook als er in geen velden of wegen een auto te
bekennen is. Tegelijkertijd probeer ik die bezorgdheid niet te tonen omdat ik
wil dat mijn kind zelfverzekerd en zonder angst de wereld instapt.'


Gij zult geen valse getuigenissen spreken tegen uw naaste

'Mensen zeggen vaak dat ik te eerlijk ben voor de politiek. Wat die
eerlijkheid mij heeft gebracht? Ik ben waarachtig gebleven, trouw aan mezelf -
dat is toch veel belangrijker dan een of andere politieke functie? Bovendien: ik
kan de dingen alleen op mijn manier doen. Het zou volstrekt ongeloofwaardig zijn
als ik ineens een ander verhaal ging ophangen, of mensen naar de mond ging
praten. Dat past niet bij mij. Het zou mij persoonlijk en professioneel niet
gelukkig maken. Ik kan ook niet goed veinzen. Na de val van het kabinet kwam ik
Mark Rutte tegen. Ik zei: 'Ik las in de krant dat je heel erg boos op mij
bent.' 'Niet echt, hoor', lachte Rutte, 'dat was functioneel boos.'
Dat onderscheid zou ik niet kunnen maken. Als ik boos ben, ben ik echt boos.'


Gij zult niet begeren uws naasten huis; gij zult niet begeren uws naasten vrouw,
noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn rund, noch zijn ezel,
noch iets dat van uw naaste is

'Natuurlijk had ik liever de plek gekregen die Alexander Pechtold nu inneemt
- ik heb geknokt voor dat lijsttrekkerschap - maar het is niet anders. Soms
win je en soms verlies je. Dat is overal in het leven hetzelfde, maar het
verschil in de politiek is: er staan twintig camera's op je gericht. Alles
wordt uitvergroot. Daardoor lijkt het om de persoon Lousewies te gaan, maar dat
is niet zo. Het gaat om de idealen. Die idealen zijn veilig, daar wordt voor
gevochten. Mijn persoonlijke ambitie? Maar dat ís mijn persoonlijke ambitie
de wereld rechtvaardiger, groener en vriendelijker maken. Politiek is geen doel.
Politiek is een middel. Het doel is op meer dan een manier te bereiken. Nee,
ik weet nog niet precies hoe. Dat doet er nu nog niet zoveel toe. Weet je,
uiteindelijk komt wat ik wil, op één ding neer: gelukkig te zijn, als ieder
ander.'

--------
(c) 2006 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********