Koerscrisis: En wat wil Lousewies op vrijdag ?

[Bart Meerdink]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

De lange versie van het artikel, inclusief wie de auteur is:

http://www.nrc.nl/binnenland/article297321.ece

Tijd voor de aanval

Een afwachtende houding zou verlies betekenen. Lousewies kiest voor
stellige uitspraken.

D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan wil een nieuw paars kabinet.
Maar ze is óók trots op het kabinet-Balkenende. Wat wil Van der Laan met D66?

Door Petra de Koning

Het Friese D66-Statenlid Johan Sieswerda kon nauwelijks genoeg beeldspraak
verzinnen om duidelijk te maken hoe slecht het gaat met zijn partij. Een
zinkend schip, de partij. Een tsunami, de gemeenteraadsverkiezingen. En wat
heb je dan nodig? Een ‘stevige kapitein’ of een ‘crisismanager’, vinden ze
in Friesland – waar D66 na de verkiezingen zelfs geen enkele raadszetel
overhield.

Maar wat wil D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan? Het is
verschrikkelijk wat er is gebeurd, zei ze op de regiovergadering in
Leeuwarden. De partij heeft fouten gemaakt. Maar, zei ze ook: de
sociaal-economische hervormingen van dit kabinet zijn belangrijk.

De Friese afdeling was niet onder de indruk. „Ze geeft geen antwoord op
vragen”, zei Johan Sieswerda na afloop. En: „Ik concludeer dat ze vasthoudt
aan het kabinetsbeleid.”

Dat was niet helemaal zo. Van der Laan maakte in Leeuwarden nadrukkelijk
onderscheid tussen de sociaal-economische hervormingen van het kabinet en
de vrijzinnige, sociaalliberale idealen van D66 – niemand zou mogen denken
dat de partij die heeft opgegeven.

En dat deed ze niet alleen die avond. Dat doet ze al sinds ze
fractievoorzitter werd, in februari. Na het aftreden van Boris Dittrich
heeft Van der Laan in verschillende interviews gezegd dat ze geen „daad”
zou stellen, alleen door het kabinet te laten vallen.

Waarom eigenlijk niet? En: waarom valt ze het kabinet dan tóch af in Nieuwe
Revu, deze week?

Lousewies van der Laan weet dat de leden op congressen de kabinetsdeelname
hebben gesteund, maar nooit van harte. Ze kan nu niet doen alsof de redenen
waarom D66 aan het kabinet is blijven meedoen, opeens niet meer belangrijk
zijn: de sociaal-economische hervormingen.

Van die andere reden om mee te doen, bestuurlijke vernieuwing, is bovendien
al eerder weinig terechtgekomen. Die heeft zelfs geleid tot het opstappen
van vice-premier Thom de Graaf, een jaar geleden.

Tegelijk is het nauwelijks voorstelbaar dat Van der Laan écht gelooft dat
D66 kan laten zien wat de partij voorstelt, door de resultaten af te
wachten van het sociaal-economische beleid – waar veel kiezers weinig van
moeten hebben. In de peilingen staat D66 op twee Kamerzetels, een verlies
van vier. Afwachten kan bijna alleen maar betekenen dat het voorspelde
verlies er echt komt. Of dat de uitslag zelfs nog slechter is dan nu wordt
verwacht.

En dus worden haar uitspraken stelliger. In NRC Handelsblad zei ze vorige
week dat D66 „ongeloofwaardig is geworden”. Kiezers verwachten dat de
partij eindelijk „strepen trekt”. Van der Laan: „Wat mensen bedoelen is:
wanneer trekken jullie een grens?” En: „We hebben de indruk gewekt dat onze
idealen inwisselbaar zijn.”

Sinds februari is er geen gelegenheid geweest om te laten zien dat onder
háár leiding alles anders is: er was nog geen streep te trekken. Maar hoe
graag ze kiezers duidelijk wil maken dat CDA en D66 echt twee héél andere
partijen zijn, blijkt uit het interview van deze week in Nieuwe Revu: „Ik
snak ernaar om verlost te worden van christen-democratische dogma’s.” Want:
„Het draait in het leven niet alleen om sociaal-economische hervormingen.
Het gaat ook om immateriële zaken als cultuur, milieu en ethiek.”

Ze valt het kabinet niet helemáál af, kortom, maar probeert D66 weer een
plek te geven als de partij van de „vrijheid van geest”. Nogmaals Nieuwe
Revu: „D66 is een vrijzinnige partij, maar we zitten in een regering die
een bekrompen ouderwetsheid uitstraalt. Denk aan Balkenendes gedraai rondom
het homohuwelijk, denk aan euthanasie, denk aan het drugsbeleid. Daar moet
echt verandering in komen!”

Zal het helpen? Dat moet om te beginnen blijken op 13 mei, het
voorjaarscongres van D66. Van der Laan zal zich naar verwachting pas daarna
kandidaat stellen voor het lijsttrekkerschap. Ze kan het congres gebruiken
om zichzelf te presenteren als leider – het is de bedoeling dat de leden
haar fractievoorzitterschap bevestigen. Pas op 24 juni kiest de partij de
nieuwe lijsttrekker.

De andere mogelijke kandidaat-lijsttrekker, minister Alexander Pechtold,
was op het vorige D66-congres erg populair. Van der Laan moest toen nog
genoegen nemen met een plaats op de tweede rij, achter Dittrich en de
D66-ministers.

Over Pechtold namen de leden toen moties aan waarin stond dat hij vooral
uitspraken moest blijven doen die veel aandacht kregen – en die andere
ministers in het kabinet woedend maakten. Bijvoorbeeld over de
hypotheekrenteaftrek en de angst voor terrorisme. Pechtold, vonden veel
leden, liet het lef zien dat bij D66 hoorde.

Door de Afghanistan-missie krijgt Van der Laan nu de mogelijkheid te laten
zien wat zíj wil met D66. En misschien valt er nog wel een streep te
trekken. Voor Pechtold is dat lastiger, omdat hij minister is – en al te
veel lef vindt zijn achterban ook weer niet zo leuk.

Na het interview in Opzij waarin Pechtold de Haagse politiek vuil en vunzig
noemde, zijn er niet veel leden meer die zonder enige aarzeling hun
enthousiasme voor hem uiten. Ze noemen hem „misschien wel beschadigd”. Voor
Pechtold was het gunstiger geweest als de lijstrekkersverkiezing pas in het
najaar was gehouden, zoals de bedoeling was. Beschadigingen kunnen slijten.

Vrouwelijk leiderschap: „Het is bizar. Als woordvoerder van de Europese
Commissie heb ik vier jaar lang honderden journalisten te woord gestaan in
vier talen. Over buitenlands beleid, de Balkan, noem maar op. Maar als een
krant een profiel van mij maakt omdat ik fractievoorzitter word, staat er
over die tijd niet veel meer in dan dat ik huwelijkskandidaat zou zijn
geweest voor prins Willem Alexander.” (NRC Handelsblad, februari 2006)

Het aftreden van Thom de Graaf: „We wisten dat het risico bestond dat de
PvdA de gekozen burgemeester zou torpederen. Ik zou zeggen: take it like a
man. Maar wat er gebeurde was: door een onbalans kwam er extra geld vrij
voor milieu en onderwijs. Het beeld dat ontstond, was dat we de gekozen
burgemeester hebben uitgeruild voor milieu en onderwijs.” (NRC Handelsblad,
april 2006)

Het aftreden van Boris Dittrich: „De afwegingen waren integer. Maar als we
naar de resultaten kijken, waren die verkeerd. Als je dreigt met een
kabinetscrisis als de missie [naar Afghanistan] doorgaat, moet je dat
waarmaken. Het is zo onwaarachtig als je dat niet doet.” (NRC Handelsblad,
april 2006)

De verloren gemeenteraadsverkiezingen: „Ik ben niet van plan de oorzaak
ergens anders te zoeken dan bij onszelf.” (op televisie)

Politieke idealen: „D66 is geen getuigenispartij. We hebben sociaalliberale
idealen en die willen we verwezenlijken. Het was voor velen moeilijk te
begrijpen waarom we met het CDA en de VVD in een kabinet zijn gestapt. Dat
was omdat Nederland toe was aan ingrijpende sociaal-economische
hervormingen die met de PvdA niet te realiseren waren. In de paarse
kabinetten hebben we immateriële zaken geregeld – wat met het CDA weer
onmogelijk was geweest.” (Trouw, februari 2006)

Dit kabinet: „Het leek me beter om meteen langs te gaan bij de premier en
de vice-premier in mijn nieuwe hoedanigheid als fractievoorzitter. Ik heb
gezegd dat ik ervan uit ga dat we ons werk gaan afmaken. De
sociaal-eonomische hervormingen. Nederland klaarstomen voor de vergrijzing.
Er is nog ongelofelijk veel te doen.” (NRC Handelsblad, februari 2006)

„Het is op dit moment in elk geval niet mijn ambitie het kabinet alsnog op
te blazen.” (de Volkskrant, februari 2006)

„Naast dingen die goed gaan in dit kabinet, is er veel dat me niet bevalt.
Het draait in het leven niet alleen om sociaal-economische hervormingen,
het gaat ook om immateriële zaken als cultuur, milieu, ethiek.” (Nieuwe
Revu, april 2006)

Het CDA: „D66 is een vrijzinnige partij, maar we zitten in een regering die
een bekrompen ouderwetsheid uitstraalt. Denk aan Balkenendes gedraai rondom
het homohuwelijk, denk aan euthanasie, denk aan het drugsbeleid. Daar moet
echt verandering in komen! Als het om verdovende middelen gaat, moet
Nederland wereldwijd de leiding nemen: laat zien dat ons model het beste
werkt. Donner zegt dat het immoreel is om langdurig heroïneverslaafden op
staatskosten drugs te verstrekken, maar ik vind het veel immoreler om
mensen aan hun lot over te laten terwijl je ze kunt helpen.” (Nieuwe Revu,
april 2006)

Een volgend kabinet: „Nieuw Paars. Want met de VVD heb je balans – die
partij staat garant voor een goed en solide economisch beleid –, terwijl de
PvdA zorgt voor de leuke, linkse dingen.” (Nieuwe Revu, april 2006)

Louse Wies Sija Anne Lilly Berthe (Lousewies) van der Laan is op 18
februari 1966 geboren in Rotterdam.

Ze groeide op in de Verenigde Staten, Duitsland en België en kwam pas op
haar achttiende in Nederland. Ze studeerde in Leiden (Internationaal en
Europees Recht).

Werkte voor de Europese Commissie, bij de Europese Bank voor Wederopbouw en
Ontwikkeling in Londen en als lid van het kabinet van Europees Commissaris
Hans van den Broek.

In 1999 was Van der Laan D66-lijsttrekker voor het Europees Parlement. Tot
2003 was ze europarlementariër. In 2003 werd ze lid van de Tweede Kamer.

Van der Laan is gehuwd. Ze heeft een zoon, Helix.

Na de mislukte formatie van een CDA-PvdA-kabinet in 2003 vormt D66 samen
met CDA en VVD eenregeringscoalitie.

D66 heeft twee ministers in hetkabinet, Thom de Graaf (Bestuurlijke
Vernieuwing) en Laurens Jan Brinkhorst (Economische Zaken),en één
staatssecretaris, Medy van der Laan (Media).

De fractie telt zes leden, één minder dan vóór de verkiezingen van 2003.
Boris Dittrich is fractieleider.

Maart 2005 treedt Thom de Graaf af, wanneer de PvdA in de EersteKamer de
invoering van de gekozen burgemeester blokkeert.

Na het sluiten van een ‘paasakkoord’ gaat D66 door in het kabinet. De
opvolger van Thom de Graaf in het kabinet wordt Alexander Pechtold.

Eind 2005 keert D66 zich tegenhet zenden van Nederlandse troepen naar
Afghanistan. De fractie dreigt met een kabinetscrisis, maar maakt dit
dreigement niet waar. Februari 2006 treedt Boris Dittrich terug als
fractieleider. Lousewies van der Laan volgt hem op.

Maart 2006 verliest D66 de gemeenteraadsverkiezingen. In de peilingen staat
de partij nuop twee Kamerzetels.

28 april 2006

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********