Koerscrisis: Van der Laan in de aanval

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:   NRC Handelsblad
Datum:  28 april 2006
Auteur: Petra de Koning
URL:    http://www.nrc.nl/binnenland/article297321.ece


Tijd voor de aanval
-------------------
Een afwachtende houding zou verlies betekenen. Lousewies kiest voor stellige
uitspraken.

D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan wil een nieuw paars kabinet. Maar
ze is ook trots op het kabinet-Balkenende. Wat wil Van der Laan met D66?

Het Friese D66-Statenlid Johan Sieswerda kon nauwelijks genoeg beeldspraak ver-
zinnen om duidelijk te maken hoe slecht het gaat met zijn partij. Een zinkend
schip, de partij. Een tsunami, de gemeenteraadsverkiezingen. En wat heb je dan
nodig? Een 'stevige kapitein' of een 'crisismanager', vinden ze in Friesland
- waar D66 na de verkiezingen zelfs geen enkele raadszetel overhield.

Maar wat wil D66-fractievoorzitter Lousewies van der Laan? Het is verschrikke-
lijk wat er is gebeurd, zei ze op de regiovergadering in Leeuwarden. De partij
heeft fouten gemaakt. Maar, zei ze ook: de sociaal-economische hervormingen
van dit kabinet zijn belangrijk.

De Friese afdeling was niet onder de indruk. 'Ze geeft geen antwoord op vragen',
zei Johan Sieswerda na afloop. En: 'Ik concludeer dat ze vasthoudt aan het
kabinetsbeleid.'

Dat was niet helemaal zo. Van der Laan maakte in Leeuwarden nadrukkelijk
onderscheid tussen de sociaal-economische hervormingen van het kabinet en de
vrijzinnige, sociaalliberale idealen van D66 - niemand zou mogen denken dat de
partij die heeft opgegeven. En dat deed ze niet alleen die avond. Dat doet ze
al sinds ze fractievoorzitter werd, in februari. Na het aftreden van Boris
Dittrich heeft Van der Laan in verschillende interviews gezegd dat ze geen
'daad' zou stellen, alleen door het kabinet te laten vallen.

Waarom eigenlijk niet? En: waarom valt ze het kabinet dan toch af in Nieuwe
Revu, deze week?

Lousewies van der Laan weet dat de leden op congressen de kabinetsdeelname
hebben gesteund, maar nooit van harte. Ze kan nu niet doen alsof de redenen
waarom D66 aan het kabinet is blijven meedoen, opeens niet meer belangrijk
zijn: de sociaal-economische hervormingen.

Van die andere reden om mee te doen, bestuurlijke vernieuwing, is bovendien al
eerder weinig terechtgekomen. Die heeft zelfs geleid tot het opstappen van
vice-premier Thom de Graaf, een jaar geleden.

Tegelijk is het nauwelijks voorstelbaar dat Van der Laan echt gelooft dat D66
kan laten zien wat de partij voorstelt, door de resultaten af te wachten van het
sociaal-economische beleid - waar veel kiezers weinig van moeten hebben. In de
peilingen staat D66 op twee Kamerzetels, een verlies van vier. Afwachten kan
bijna alleen maar betekenen dat het voorspelde verlies er echt komt. Of dat de
uitslag zelfs nog slechter is dan nu wordt verwacht.

En dus worden haar uitspraken stelliger. In NRC Handelsblad zei ze vorige week
dat D66 'ongeloofwaardig is geworden'. Kiezers verwachten dat de partij
eindelijk 'strepen trekt'. Van der Laan: 'Wat mensen bedoelen is: wanneer
trekken jullie een grens?' En: 'We hebben de indruk gewekt dat onze idealen
inwisselbaar zijn.'

Sinds februari is er geen gelegenheid geweest om te laten zien dat onder haar
leiding alles anders is: er was nog geen streep te trekken. Maar hoe graag ze
kiezers duidelijk wil maken dat CDA en D66 echt twee heel andere partijen
zijn, blijkt uit het interview van deze week in Nieuwe Revu: 'Ik snak ernaar
om verlost te worden van christen-democratische dogma's.' Want: 'Het draait
in het leven niet alleen om sociaal-economische hervormingen. Het gaat ook om
immateriele zaken als cultuur, milieu en ethiek'

Ze valt het kabinet niet helemaal af, kortom, maar probeert D66 weer een plek
te geven als de partij van de 'vrijheid van geest'. Nogmaals Nieuwe Revu:
'D66 is een vrijzinnige partij, maar we zitten in een regering die een
bekrompen ouderwetsheid uitstraalt. Denk aan Balkenendes gedraai rondom het
homohuwelijk, denk aan euthanasie, denk aan het drugsbeleid. Daar moet echt
verandering in komen!'

Zal het helpen? Dat moet om te beginnen blijken op 13 mei, het voorjaarscongres
van D66. Van der Laan zal zich naar verwachting pas daarna kandidaat stellen
voor het lijsttrekkerschap. Ze kan het congres gebruiken om zichzelf te pre-
senteren als leider - het is de bedoeling dat de leden haar fractievoorzitter-
schap bevestigen. Pas op 24 juni kiest de partij de nieuwe lijsttrekker.

De andere mogelijke kandidaat-lijsttrekker, minister Alexander Pechtold, was op
het vorige D66-congres erg populair. Van der Laan moest toen nog genoegen nemen
met een plaats op de tweede rij, achter Dittrich en de D66-ministers.

Over Pechtold namen de leden toen moties aan waarin stond dat hij vooral uit-
spraken moest blijven doen die veel aandacht kregen - en die andere ministers
in het kabinet woedend maakten. Bijvoorbeeld over de hypotheekrenteaftrek en
de angst voor terrorisme. Pechtold, vonden veel leden, liet het lef zien dat
bij D66 hoorde.

Door de Afghanistan-missie krijgt Van der Laan nu de mogelijkheid te laten zien
wat zíj wil met D66. En misschien valt er nog wel een streep te trekken Voor
Pechtold is dat lastiger, omdat hij minister is - en al te veel lef vindt zijn
achterban ook weer niet zo leuk.

Na het interview in Opzij waarin Pechtold de Haagse politiek vuil en vunzig
noemde, zijn er niet veel leden meer die zonder enige aarzeling hun enthou-
siasme voor hem uiten. Ze noemen hem 'misschien wel beschadigd'. Voor Pechtold
was het gunstiger geweest als de lijstrekkersverkiezing pas in het najaar was
gehouden, zoals de bedoeling was. Beschadigingen kunnen slijten.

Vrouwelijk leiderschap: 'Het is bizar. Als woordvoerder van de Europese
Commissie heb ik vier jaar lang honderden journalisten te woord gestaan in vier
talen. Over buitenlands beleid, de Balkan, noem maar op. Maar als een krant een
profiel van mij maakt omdat ik fractievoorzitter word, staat er over die tijd
niet veel meer in dan dat ik huwelijkskandidaat zou zijn geweest voor prins
Willem Alexander.' (NRC Handelsblad, februari 2006)

Het aftreden van Thom de Graaf: 'We wisten dat het risico bestond dat de PvdA
de gekozen burgemeester zou torpederen. Ik zou zeggen: take it like a man. Maar
wat er gebeurde was: door een onbalans kwam er extra geld vrij voor milieu en
onderwijs. Het beeld dat ontstond, was dat we de gekozen burgemeester hebben
uitgeruild voor milieu en onderwijs.' (NRC Handelsblad, april 2006)

Het aftreden van Boris Dittrich: 'De afwegingen waren integer. Maar als we
naar de resultaten kijken, waren die verkeerd. Als je dreigt met een kabinets-
crisis als de missie [naar Afghanistan] doorgaat, moet je dat waarmaken. Het
is zo onwaarachtig als je dat niet doet.' (NRC Handelsblad, april 2006)

De verloren gemeenteraadsverkiezingen: 'Ik ben niet van plan de oorzaak ergens
anders te zoeken dan bij onszelf.' (op televisie)

Politieke idealen: 'D66 is geen getuigenispartij. We hebben sociaalliberale
idealen en die willen we verwezenlijken. Het was voor velen moeilijk te
begrijpen waarom we met het CDA en de VVD in een kabinet zijn gestapt. Dat was
omdat Nederland toe was aan ingrijpende sociaal-economische hervormingen die met
de PvdA niet te realiseren waren. In de paarse kabinetten hebben we immateriele
zaken geregeld - wat met het CDA weer onmogelijk was geweest.' (Trouw,
februari 2006)

Dit kabinet: 'Het leek me beter om meteen langs te gaan bij de premier en de
vice-premier in mijn nieuwe hoedanigheid als fractievoorzitter. Ik heb gezegd
dat ik ervan uit ga dat we ons werk gaan afmaken. De sociaal-eonomische
hervormingen. Nederland klaarstomen voor de vergrijzing. Er is nog ongelofelijk
veel te doen.' (NRC Handelsblad, februari 2006)

'Het is op dit moment in elk geval niet mijn ambitie het kabinet alsnog op te
blazen.' (de Volkskrant, februari 2006)

'Naast dingen die goed gaan in dit kabinet, is er veel dat me niet bevalt. Het
draait in het leven niet alleen om sociaal-economische hervormingen, het gaat
ook om immateriele zaken als cultuur, milieu, ethiek' (Nieuwe Revu, april 2006)

Het CDA: 'D66 is een vrijzinnige partij, maar we zitten in een regering die
een bekrompen ouderwetsheid uitstraalt. Denk aan Balkenendes gedraai rondom het
homohuwelijk, denk aan euthanasie, denk aan het drugsbeleid. Daar moet echt
verandering in komen! Als het om verdovende middelen gaat, moet Nederland
wereldwijd de leiding nemen: laat zien dat ons model het beste werkt. Donner
zegt dat het immoreel is om langdurig heroïneverslaafden op staatskosten drugs
te verstrekken, maar ik vind het veel immoreler om mensen aan hun lot over te
laten terwijl je ze kunt helpen.' (Nieuwe Revu, april 2006)

Een volgend kabinet: 'Nieuw Paars. Want met de VVD heb je balans - die partij
staat garant voor een goed en solide economisch beleid -, terwijl de PvdA zorgt
voor de leuke, linkse dingen.' (Nieuwe Revu, april 2006)

Louse Wies Sija Anne Lilly Berthe (Lousewies) van der Laan is op 18 februari
1966 geboren in Rotterdam. Ze groeide op in de Verenigde Staten, Duitsland en
Belgie en kwam pas op haar achttiende in Nederland. Ze studeerde in Leiden
(Internationaal en Europees Recht). Werkte voor de Europese Commissie, bij de
Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling in Londen en als lid van het
kabinet van Europees Commissaris Hans van den Broek. In 1999 was Van der Laan
D66-lijsttrekker voor het Europees Parlement. Tot 2003 was ze europarlementa-
rier. In 2003 werd ze lid van de Tweede Kamer. Van der Laan is gehuwd. Ze heeft
een zoon, Helix.

Na de mislukte formatie van een CDA-PvdA-kabinet in 2003 vormt D66 samen met
CDA en VVD eenregeringscoalitie. D66 heeft twee ministers in hetkabinet, Thom
de Graaf (Bestuurlijke Vernieuwing)  en Laurens Jan Brinkhorst (Economische
Zaken), en een staatssecretaris, Medy van der Laan (Media). De fractie telt zes
leden, een minder dan voor de verkiezingen van 2003.  Boris Dittrich is
fractieleider.

Maart 2005 treedt Thom de Graaf af, wanneer de PvdA in de EersteKamer de in-
voering van de gekozen burgemeester blokkeert. Na het sluiten van een 'paas-
akkoord' gaat D66 door in het kabinet. De opvolger van Thom de Graaf in het
kabinet wordt Alexander Pechtold.

Eind 2005 keert D66 zich tegenhet zenden van Nederlandse troepen naar Afgha-
nistan. De fractie dreigt met een kabinetscrisis, maar maakt dit dreigement
niet waar. Februari 2006 treedt Boris Dittrich terug als fractieleider.
Lousewies van der Laan volgt hem op.

Maart 2006 verliest D66 de gemeenteraadsverkiezingen. In de peilingen staat de
partij nu op twee Kamerzetels.

--------
(c) 2006 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********