FYI: Groter inzicht in ijstijden

[Henk Elegeert]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

http://www.natutech.nl/nieuwsDetail.lasso?ID=2611

"
Groter inzicht in ijstijden

Utrecht (NL) - Onderzoekers bepaalden het zeeniveau en de
diepzeetemperatuur van de afgelopen miljoen jaar. Ze kregen een veel
nauwkeuriger beeld dan tot dusver mogelijk was.

	Variaties in de verhouding tussen zwaardere en lichtere versies van het
zuurstofatoom (de isotoopverhouding) in de gekristalliseerde schelpen
van kleine ééncellige organismen zijn een waardevolle bron van gegevens
over het klimaat. Deze schelpjes, die gevonden worden in
diepzee-sedimentkernen, schetsen een beeld van heftige
klimaatschommelingen over de laatste miljoen jaar: de ijstijden. De
interpretatie van de isotoopverhouding brengt echter nogal wat
moeilijkheden met zich mee. Deze verhouding wordt namelijk door twee
processen beïnvloed: de opslag van het lichtere isotoop in de ijskappen
(evenredig met het totale ijsvolume en dus de verandering in zeeniveau)
en de diepzeetemperatuur op de plek waar het schelpje gekristalliseerd
wordt. Hierdoor waren de gegevens over beide oorzaken niet los van
elkaar te zien. Om een uitspraak te doen over de diepzeetemperatuur
waren onafhankelijke data over het zeeniveau nodig, en omgekeerd.

	Onderzoekers van het Institute for Marine and Atmospheric research
Utrecht (Imau) bedachten echter dat beide processen sterk afhankelijk
zijn van de oppervlaktetemperatuur in gebieden rond de 80 graden
noorderbreedte: hoger dan Nederland (ongeveer 50 graden), maar nog wel
onder de noordpool (90 graden). In deze gebieden koelt de oceaan aan de
oppervlakte af. "Het water krijgt dan een hogere dichtheid waardoor het
naar beneden zakt", aldus dr Richard Bintanja van het Imau. "Dat proces
zorgt dus voor een relatie tussen diepzeetemperatuur en de temperatuur
aan de oppervlakte."

	Deze relatie ligt aan de basis van de nieuwe methode waarmee
gelijktijdig de twee bijdragen tot de zuurstofisotopenverhouding worden
bepaald, zonder hulp van een onafhankelijk signaal. De nieuwe relatie
introduceert in feite een nieuwe vergelijking. Waar eerst één
vergelijking met twee onbekenden was, zijn nu twee vergelijkingen met
twee onbekenden, zodat het geheel oplosbaar wordt


Temperatuur eerst

	Doordat deze methode nauwkeurigere reeksen van temperatuur en zeeniveau
laat zien, levert dat een groter inzicht op in de mechanismen die achter
de ijstijden schuil gaan. Zo hebben de onderzoekers bijvoorbeeld gekeken
wat eerst was: de temperatuursverandering of de ijsformatie. "In een nog
te publiceren artikel tonen we aan dat de temperatuurdaling voorafgaat
aan de verandering van het zeeniveau en dus de vorming van ijs", vertelt
Bintanja. Waarom dat belangrijk is? "Omdat er veel theorieën zijn over
het ontstaan van de ijstijden. In een aantal van die theorieën gaat de
formatie van ijs vooraf aan de temperatuurveranderingen. Onze resultaten
suggereren dus dat die theorieën in elk geval niet juist zijn."

	Het onderzoek van het Imau vloeit voort uit de Spinozapremie die prof
dr Hans Oerlemans in 2001 ontving. "Zonder die premie was dit onderzoek
niet mogelijk geweest", vertelt Oerlemans. Het gaat hier om onderzoek
met een nieuwe aanpak, waarvoor het normaal gesproken lastig is subsidie
te ontvangen. "Met het geld van de Spinozapremie heb ik Richard Bintanja
aangesteld en hem vervolgens, op grond van zijn bewezen capaciteiten,
carte blanche gegeven."

	Ieder jaar worden door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk
Onderzoek (NWO)  maximaal vier spinozapremies uitgereikt. Zo'n premie
bestaat uit een bedrag van anderhalf miljoen euro dat naar eigen inzicht
aan onderzoek mag worden uitgegeven.

George van Hal 		
(01/09/2005)
"

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********