Waar kennis ontbreekt, regeren de mythen

Sat May 28 12:57:13 CEST 2005

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:  Volkskrant
Datum: 28 mei 2005
URL:   http://www.volkskrant.nl/denhaag/1117171353230.html
Opm:   Ja-campagne leider J.G.W.M. (Jan) Goeijenbier werkte ooit voor D66
       http://www.communicatie-online.nl/Nieuws/Nieuws2001-50.html
       en thans bij Economische Zaken,
       http://www.perssupport.anp.nl/cgi-bin/perssupport/poc_anp.cgi?2004103104_JJ8.4V.JRP.out30

Waar kennis ontbreekt, regeren de mythen
----------------------------------------
Van onze verslaggever Marc Peeperkorn

DEN HAAG - Waar ging het mis in de ja-campagne? Aan het budget kan het niet
liggen, dat is groot genoeg. 'Niemand in het kabinet wilde zijn handen er aan
branden.' Een reconstructie.

'Een schit-te-ren-de aanfluiting.' Harry van Bommel (SP) kreunt van
leedvermaak bij de pogingen van het kabinet de Europese Grondwet te verkopen.
Om zijn woorden kracht bij te zetten, imiteert hij staatssecretaris Nicolai
van Buitenlandse Zaken op campagne. 'Mevrouw, kan ik u misschien deze folder
overhandigen, het gaat over een heel belangrijke zaak.' Mwaah man, dat doe je
toch niet zo. Gewoon die flyer in iemands hand duwen en zeggen: u stemt toch
tegen!'

Van Bommel, verklaard tegenstander van de Grondwet, kan deze dagen zijn geluk
niet op. De peilingen wijzen op een overtuigend 'nee' van de Nederlandse
burger tegen de Grondwet en het kabinet heeft geen antwoord. 'Te laat, te
weinig, te verward en te paniekerig', typeert de SP'er de ja-campagne. VVD'er
Hans van Baalen -'nuchter voorstander'- onderkent het campagne-debacle. 'Het
gaat niet om argumenten maar om sentimenten. Het ja-kamp heeft dat volledig
onderschat. Wij zijn gewoon dom geweest.'

Het is nauwelijks te bevatten. Het ja-kamp bestaat uit het voltallige
kabinet, 128 van de 150 Kamerleden en beschikt over een miljoenenbudget,
inclusief een euro-ton voor een doorgewinterde campagneleider. Je zou zeggen:
dat referendum over de Grondwet is een eitje. Van Baalen: 'Het ja-kamp dacht:
Nederland is zo pro-Europees, er is geen andere uitkomst mogelijk dan een ja.
Maar een referendum is ook een beauty-contest voor de zittende regering.'

Het drama van de ja-campagne heeft zich onder ieders ogen ontrold. Neem het
kabinet, eind januari. De precieze datum van de eerste volksraadpleging sinds
twee eeuwen moet nog worden vastgesteld, maar in de Treveszaal wordt al
gesteggeld welke bewindsman de coordinatie op zich gaat nemen. Als een hete
aardappel wordt deze klus heen en weer geschoven tussen premier Balkenende en
minister Bot van Buitenlandse Zaken.

'Niemand in het kabinet wilde zijn handen er aan branden. Want bij een 'nee'
is jouw naam ermee verbonden', concludeert Van Baalen. Toen uiteindelijk
Nicolai zijn hand opstak, was de verbazing groot. Van Baalen: 'De premier is
de leider van het kabinet. Als de chef niet uit zijn stoel komt, denkt de
kiezer ook: bekijk het maar.'

De ja-campagne van het kabinet begint traag. Het wacht op de datum, op de
samenvatting van de Grondwet, dan weer op de Grondwet-krant. PvdA-Kamerlid
Frans Timmermans: 'De informatieverstrekking is veel te laat op gang gekomen.
En waar kennis ontbreekt, regeren de mythen. Ik ben nu nog bezig met het
rechtzetten van onzinverhalen over de Grondwet.'

Van Bommel grijnst bij de ergernis van zijn collega. 'Burgers bepalen snel
hun voorlopige keuze en zoeken daar vervolgens de argumenten bij. Daarvan
hebben wij optimaal geprofiteerd.'

Want het nee-kamp zit niet stil. Met de SP voorop, gaat het 'njet' er direct,
met gestrekt been in. De angst voor een almachtig Brussel ('Nederland wordt
een provincie'), de teloorgang van onze cultuur, de onvrede over de euro, de
komst van tien Oost-Europese landen, alles wordt aangegrepen, ook al heeft
het weinig tot niets met de Grondwet te maken. En met succes, getuige de
peilingen.

Van Baalen: 'Het referendum is ontaard in een harde boodschap van de kiezer
aan het politieke establishment: wij verwerpen uw Europese ambities.'

Net als in 2002 tijdens de Fortuyn-revolte dreigt een afstraffing van de
elite en net als toen geeft zij het verkeerde antwoord. Van Bommel: 'De elite
zegt: 'Laten we u eindelijk meepraten, en dan heeft u een mening die afwijkt
van de onze. Maar dat kan niet.''

De SP'er verwijst naar de reeks dreigementen van bewindslieden aan potentiele
nee-stemmers. Het 'licht gaat uit' (Brinkhorst), 'imago-schade voor Nederland',
(Zalm), 'cynici kunnen beter niet stemmen' (Bot), associaties met nieuwe oor-
logen (Donner), met Auschwitz (Balkenende), de kiezer is gewaarschuwd.
'Volstrekt contraproductief', oordeelt Van Baalen. Timmermans: 'Het kabinet
laat zich meesleuren door doemscenario's. Dat moet je nooit doen.'

Maar ook de pro-Grondwet-partijen in de Tweede Kamer gaan niet vrijuit. Zij
dwongen -op initiatief van PvdA, GroenLinks en D66- het referendum af, maar
vervolgens bleef het opmerkelijk stil. Zo stil dat dit minister Bot weer
verleidde tot schampere opmerkingen over Kamerleden die in geen velden of
wegen te bekennen zijn tijdens de campagne.

Van Baalen steekt de hand in eigen boezem. 'Wij dachten aan een gewone ver-
kiezingscampagne. Dan laat je alles aankomen op de laatste twee weken. Dat
kan, want de kiezer kent de partijen. Maar de mensen hebben geen flauw benul
van de Europese Grondwet.' Daarbij is het ja-front niet eensgezind: de PvdA
moet knarsetandend samen met de coalitie optrekken.

Voorbeelden te over hoe onwennig het ja-kamp met het referendum omgaat. De
bewindslieden krijgen 'spiekbriefjes' die uitlekken. Zalm wil niet folderen,
zijn partijgenoten Nicolai en Van Aartsen proberen het op een lege Lijnbaan
in Rotterdam. Voorstanders die elkaar afkammen. En als kroon op alle ellende
zwengelt directeur Brouwer van de de Nederlandsche Bank het debat over de
verramsjte gulden nog eens aan.

Als ook de maatschappelijke organisaties collectief weigeren op de ja-trein
van het kabinet te springen, is voor campagneleider Goeijenbier de maat vol.
Op eigen initiatief belt hij oud-premier Kok om hulp, een actie die her der
tot gefronste wenkbrauwen leidde. In elk geval prijst Kok nu de Grondwet op
de radio aan, in het slotoffensief van het kabinet waarvoor 3,5 miljoen euro
is uitgetrokken.

Of het iets uithaalt zal woensdag blijken. De toon die het kabinet de laatste
campagnedagen aanslaat is zakelijker geworden. Tot grote opluchting van
Timmermans: 'Demagogie, zoals de SP die bedrijft, schaadt de politiek. Ik
accepteer liever een fatsoenlijk verlies dan een onfatsoenlijke overwinning.'

--------
(c) 2005 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********