Wantrouwen in Euro en referendum (2)

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:  NRC Handelsblad
Datum: 19 mei 2005
URL:   http://www.nrc.nl/binnenland/artikel/1116479355954.html


Vrees komt uit: campagne gaat niet over Grondwet
------------------------------------------------
Het kabinet zou opgewekt en positief campagne voeren voor de Europese
Grondwet. Maar dat lukt nog niet.

Door onze redacteur Raymond van den Boogaard

DEN HAAG, 19 MEI. De minister van Economische Zaken steekt zijn afkeer van
het komende referendum over de Europese Grondwet niet onder stoelen of
banken. 'We houden nu een referendum over een zaak waar de bevolking
niets over weet', aldus Laurens Jan Brinkhorst in het vandaag verschenen
blad Forum. Europa, meent de minister, gaat de burger vergaand boven de
pet. Het ware beter, zegt hij, referenda te houden over 'zaken die mensen
beter kunnen overzien, die over een nationaal, een Zuid-Hollands of een
Amsterdams thema gaan'.

'Minachting voor de kiezer', vindt Kamerlid Frans Timmermans (PvdA) de
uitlatingen van Brinkhorst. 'Hij zegt eigenlijk dat de burgers te dom
zijn om over de Europese Grondwet te oordelen!'

Het is maar een kleine aanvaring, tussen twee geheide voorstanders van het
'ja' op 1 juni. Maar het laat zien hoe, minder dan twee weken voor de
volksraadpleging, met name het kabinet nog in onzekerheid verkeert hoe de
campagne voor het 'ja' eigenlijk moet worden aangepakt. Nauwelijks is in
de ministerraad afgesproken dat de leden van het kabinet er positief en
opgewekt tegenaan zullen gaan bij dit referendum waarom zij niet hebben
gevraagd, of de minister van Economische Zaken breekt de rijen.

En dit alles tegen een - volgens de peilingen - nog steeds groeiende
nee-stemming in het electoraat. Die wordt, blijkt uit een vandaag door de
bij de Geassocieerde Persdiensten (GPD) aangesloten kranten gepubliceerde
peiling, in hoge mate gevoed door wantrouwen tegen de overheidsvoorlichting
over de Grondwet. Maar liefst 53,2 procent vindt dat het kabinet geen be-
trouwbare inlichtingen geeft over de voors en tegens, slechts 19,2 procent
meent dat dit wel het geval is.

Lichtend voorbeeld van de binnen het kabinet afgesproken benadering is het
optreden van staatssecretaris Atzo Nicolai (Europese Zaken). Ook hij
stond in het verleden niet als een enthousiast voorstander van referenda
te boek, maar betoonde zich eerder deze week tijdens een forum in Rotterdam
een en al enthousiasme over zijn campagne-ervaringen: 'Het is heel erg goed
dat er nu eindelijk debat is over Europa, dat hebben we jaren gemist.'

Nicolai toont zich in debatten in zaaltjes in den lande ook niet schuw
bij het behandelen van bezwaren tegen Europa, die op 1 juni formeel niet
ter discussie staan, zoals de eventuele toetreding van Turkije tot de
Europese Unie, of zorgen over de toekomst van de sociale uitkeringen na de
toetreding van grote aantallen armere landen in Oost-Europa. Hij gaat er
gewoon op in, ook al gaat het op 1 juni dan eigenlijk aleen maar over de
tekst van de Grondwet.

Dat het op 1 juni in de belevingswereld van de stemmende burger niet gaat
waarover het zou horen te gaan - dat is van meet af aan de grote zorg
geweest van veel leden van het kabinet. Ook Brinkhorst maakt zich in Forum
weer tot tolk van deze bange voorgevoelens: 'De discussie gaat steeds
over de verkeerde dingen. Mensen weten niet wat er in staat. Dat is mijn
grote zorg: dat het uiteindelijk om buikgevoelens gaat.'

Aanvankelijk leken deze zorgen, vanuit het standpunt van de regering, nog
redelijk te overzien. Bezwaren als 'zal in Europa Koninginnedag worden
afgeschaft?' of 'betekent Europa het einde van ons Nederlandse coffeeshop-
beleid?' konden door de voorstanders van de Grondwet glimlachend worden
afgedaan als 'broodjes aap'. Maar toen viel de klap, uit onverwachte hoek:
directeur van De Nederlandsche Bank Henk Brouwer.

Brouwer opperde onlangs de stelling dat de door veel burgers sowieso al
geconstateerde, maar van overheidswege krachtig ontkende welvaartsvermin-
dering na de invoering van de euro op 1 januari 2000 het gevolg was van het
beleid van minister Zalm (Financien): die zou de gulden te goedkoop hebben
ingewisseld tegen de euro. Dat is tegen het zere been van Zalm, nu opnieuw
minister van Financien en vice-premier, die door een krachtige bestrijding
van Brouwers bewering in hoge mate bijdraagt aan de algemene bekendheid van
deze achilleshiel van de 'ja'-campagne.

'We hebben nu wel net voor anderhalf miljoen kleurige folders voor het 'ja'
laten drukken', verzucht een Haagse functionaris, 'maar zo'n Brouwer blijkt
voor het 'nee' in zijn eentje meer waard.' Dat belooft weinig goeds voor de
'ja'-campagne van het kabinet, waarvoor eind vorige week - op de valreep -
3,5 miljoen euro werd uitgetrokken, onder andere voor meer radiospotjes. Het
electoraat lijkt al lang in de ban van de Europese onderwerpen waarvan het
kabinet vindt dat ze niet ter zake horen te zijn. Volgens de GPD-enquete
van vandaag wil meer dan de helft van degenen die zeggen 'nee' te zullen
stemmen daarmee protesteren tegen de gang van zaken bij de invoering van de
euro en/of de toetreding van Turkije. Voor 26 procent blijkt een 'nee'-stem
een aantrekkelijke manier om onvrede met het kabinet-Balkenende te uiten.

Er is een 'coup de theatre' nodig om de tendens te keren, maar waar die
dramatische ingreep vandaan moet komen is nog onduidelijk. Alle ogen gaan
naar de premier, maar die maakt voorshands weinig aanstalten. Zeker is dat
het kabinet niet zijn politieke lot gaat verbinden aan de uitslag van een
referendum waar het niet zelf om heeft gevraagd - en hetzelfde geldt
trouwens voor staatssecretaris van Europese Zaken Nicolai. Liever laat men
kopstukken uit het verleden de argumenten voor het 'ja' vertolken: ex-pre-
mier Wim Kok is al volop actief in de media en naar verluidt zal ex-VVD-
leider Frits Bolkestein ook nog ruim aan bod komen.

--------
(c) 2005 PCM

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********