Pamflet: Op weg naar nieuwe solidariteit

[Dr. Marc-Alexander Fluks]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Bron:  D66
Datum: 17 mei 2005
URL:   http://www.d66.nl/page/downloads/pamfletBorisDittrich-17052005.pdf


Op weg naar nieuwe solidariteit
-------------------------------
Pamflet voor verandering, vrijheid en verantwoordelijkheid

Boris Dittrich


Op weg naar nieuwe solidariteit

Komend jaar viert D66 zijn veertigste verjaardag. In die vier decennia zijn
ons land, en de wereld om ons heen, grondig veranderd. Ook D66 heeft
daarin, als hervormingspartij, zijn rol gespeeld.

Er zijn urgente kwesties in de Nederlandse samenleving en daarbuiten, die
dringend om een oplossing vragen. Maar de traditionele politiek is onmachtig
en durft geen radicale breuk te forceren.

Nederland moet boven zichzelf uitstijgen. We moeten ophouden met navelstaren,
breken met het conformisme, en weer een land worden van initiatiefrijke en
optimistische wereldburgers. Een land, waarin solidariteit niet primair op
onszelf is gericht maar op nieuwe generaties en op kansarmen, ook over
onze grenzen. Een land, waarin mensen hechten aan hun individuele vrijheid
zonder egoistisch te zijn. Een land waarin de overheid niet meer automatisch
zijn toevlucht neemt tot betutteling en wegkijkt van problemen, maar kansen
creeert en optreedt. Een land dat weer vertrouwen heeft in de toekomst. Want
als wij het niet doen, wie dan wel?

Aan het begin van de nieuwe eeuw staan we voor grote uitdagingen waarvoor
progressieve, sociaal-liberale politiek noodzakelijk is. We moeten nieuwe
samenhang creeren in onze veranderde samenleving, waarbij we uitgaan van
de kracht van mensen en van actief burgerschap. We moeten vastbesloten de
strijd aangaan met vervuiling en verspilling en kiezen voor duurzaamheid.
Voor schone en kennisintensieve activiteiten. We moeten voluit kiezen
voor Europese samenwerking en een actieve rol spelen in het oplossen van
internationale vraagstukken. De sociaal-economische verhoudingen in ons land
moeten worden hervormd en op individuele leest worden geschoeid. De overheid
en de publieke dienstverlening moeten zo worden georganiseerd dat ze weer
voldoen aan de wensen van mensen zelf, in plaats van aan bureaucratische
behoeftes. We hebben nieuwe politiek nodig, die mensen centraal stelt en
gericht is op de toekomst en op nieuwe generaties. Daarover gaat dit
pamflet. Het stuk bevat nieuwe denkrichtingen en lijnen en - in aparte kaders
- een aantal concrete doelstellingen op verschillende gebieden. Deze zijn
bedoeld als suggesties voor de discussie in de partij over concrete
oplossingen.

Dit pamflet is gericht tot de leden van D66, maar ook tot alle anderen die
de noodzaak van verandering voelen. Het is bedoeld als begin van een
gesprek, niet als bezegeling. Steeds meer Nederlanders - binnen en buiten
bestaande partijen - zijn op zoek naar een brede sociaal-liberale
beweging. Een beweging die niet technocratisch is, maar die voluit gaat
voor de vernieuwing van Nederland. Ik vind dat we die brede beweging
moeten gaan vormen.

D66 is onderdeel van een grote, Europese en internationale familie van
liberaal- democratische, progressieve partijen die in hun eigen land
streven naar vrijzinnige, toekomstgerichte politiek. Die uitgaat van de
vrijheid en verantwoordelijkheid van mensen zelf. Ook voor Nederland
blijft zo'n politiek noodzakelijk. Ik zie dat niet alleen als een kans. Ik
zie het als onze plicht. Want Nederland is nog niet half af.

Mei 2005, Boris Dittrich

-----------------------------------------------------------------------------
1. Voor optimisme en inspiratie, tegen de klaagcultuur

De drijfveren van D66 en onze positie in de Nederlandse politiek

Wij Nederlanders zijn redelijk tevreden over ons eigen leven: ons werk,
onze vriendenkring, onze eigen woning. Maar zodra we onze voordeur
opendoen worden we gegrepen door een groot gevoel van onbehagen over bijna
alles wat zich in de buitenwereld afspeelt. Het lijkt alsof Nederland in
de greep is van cynisme en neerslachtigheid.

Veel politici, van links en van rechts, voeden dat onbehagen. Ze zeggen
dat we worden overspoeld door criminaliteit. Ze benadrukken de gevaren van
immigratie. Ze doen alsof onze sociale zekerheid wordt afgebroken. Ze
zeggen dat een vrije markt slecht is voor mensen. Of dat Nederland verdwijnt
in een groter Europa. Zo bespelen ze de ontevredenheid voor electoraal
gewin. Ze handelen in angst, presenteren zich als de verdedigers van het
kleine, enge eigenbelang en creeren tegenstellingen in de samenleving die
er niet zijn. Hun hang naar het verleden bederft al bij voorbaat de toekomst
voor de mensen die vooruit willen.


Mensen sterker maken, niet mensen klein houden

Een collectieve klaagcultuur heeft het land bevangen. En dat moet radicaal
anders. We hebben een nieuw, optimistisch geluid nodig. En nieuwe politiek,
die de kracht van mensen bevestigt. We moeten de talenten van mensen
aanspreken en ze in staat stellen om verder te reiken, in plaats van ze
naar beneden te trekken en terug te duwen in de grauwe middelmaat. We
moeten ambitie en ondernemingszin honoreren, streven naar succes stimuleren,
niet iedereen die nieuwe paden inslaat bekritiseren. Niet elke fout hoeft
onmiddellijk te worden afgestraft. We moeten af van de futloosheid en het
land weer activeren. De lat moet omhoog. En we moeten mensen in staat
stellen over die lat heen te springen.

Grote maatschappelijke ontwikkelingen als de ontzuiling, de ontkerkelijking,
de toename van informatiestromen en de immigratie hebben ons land in
veertig jaar een heel ander aangezicht gegeven. We zijn geindividualiseerd.
Het is hoog tijd dat de politiek ook bij de tijd komt. En dat we ervoor
gaan zorgen dat we niet vervallen in egoisme, maar dat de individualisering
wordt voltooid: vrije, verantwoordelijke en betrokken mensen die samen
nieuwe samenhang tot stand brengen.


De mens centraal

Al sinds haar oprichting is D66 gericht op het vernieuwen van Nederland.
Vanaf het begin hebben we niet het geloof, niet de staat, niet de vakbond
en niet het bedrijfsleven als uitgangspunt genomen, maar de mens zelf.
We zagen dat de samenleving veranderde en hebben altijd keuzevrijheid
en individuele ontplooiing centraal gesteld. We zijn anti-ideologisch,
omdat we vinden dat dogmatische wereldbeelden en levensopvattingen
leiden tot verkeerde oplossingen. Tot verstarring, en soms tot extremisme
en fundamentalisme. We willen problemen oplossen door een zakelijke
beoordeling te maken van de feiten die voorliggen, niet door uit te
gaan van rigide overtuigingen die geen rekening houden met de omstandigheden
en met de verschillen tussen mensen.

We willen staan voor hervorming en vernieuwing. Voor individuele keuzevrijheid
en ontplooiing. Het activeren van en investeren in mensen. We zijn vrijzinnig
en sociaal betrokken. We zijn gericht op de toekomst, en  op de wereld om
ons heen. We zijn voor liberale politiek, zowel in de economische als in
de sociale verhoudingen. Dat zijn onze kernwaarden. Zij vormen de leidraad
van dit pamflet.

In veertig jaar zijn we een land geworden waarin ruim 16 miljoen mensen
evenzoveel verschillen vertonen als het gaat om achtergrond, overtuigingen,
ambities, en voorkeuren. Nederland is een pluriform land. De burger bestaat
niet. Daarbij hoort een politiek die het individu zelf centraal stelt.


Zeggenschap en afrekenbaarheid

De democratische 'kroonjuwelen' van D66 zijn een uiting van een onderliggend,
en door de jaren heen consequent volgehouden streven: meer zeggenschap van
mensen over hun eigen dagelijks leven, en dus ook meer invloed en controle
op wat hen overheid hen te bieden heeft.

Veel mensen associeren D66 bijna uitsluitend met een streven naar bestuurlijke
vernieuwing. Dat is aan onszelf te wijten: we hebben die perceptie zelf
laten ontstaan. En lange tijd waren we ook de enige partij met de visie en
durf om de noodzaak van veranderingen in de formele democratie aan de orde
te stellen. Maar er is een kentering zichtbaar. Want inmiddels lijken de
grote politieke partijen ervan overtuigd dat ons democratisch bestel beter
moet functioneren. Daarvoor zijn hervormingen nodig. Alleen het hoe is nog
onderwerp van discussie. Dat ons streven nu breed wordt gedeeld is goed.

Er zijn voorbeelden te over van wat we op het gebied van zeggenschap en
afrekenbaarheid hebben geinitieerd in de afgelopen jaren. Denk bijvoorbeeld
aan het spreekrecht voor slachtoffers tijdens strafrechtszaken; meer
zeggenschap voor ouders op de scholen van hun kinderen; versterking van de
positie van patienten in de gezondheidszorg; het tegengaan van pensioenbreuk
bij verandering van baan; de verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd;
belastingkortingen voor elke werkende ouder; emancipatie en gelijkheid op
de werkvloer; het openbreken van de gesloten wereld van commissarissen en
directies van bedrijven; de verruiming van de winkeltijden; het homohuwelijk;
de liberalisering van abortus en euthanasie; het mogelijk maken van referenda
op lokaal niveau.

Het zijn maar een paar voorbeelden van steeds dezelfde politieke agenda:
mensen zijn zelfstandige individuen die zich niet hoeven te laten welgevallen
dat de staat, of welke andere ondoorzichtige instelling dan ook, beslissingen
voor hen neemt waarin ze niet worden gekend, waarop ze geen invloed kunnen
uitoefenen en waarin hen geen enkele keuzevrijheid wordt gelaten.

De grote administratieve vestingen van dit land, bijvoorbeeld in de
gezondheidszorg, de uitkeringssfeer en de jeugdzorg, moeten grondig worden
hervormd. Mensen hebben er recht op de instrumenten in handen te krijgen
om bureaucratische instellingen ter verantwoording te roepen, die niet
wezenlijk in hun belangen geïnteresseerd lijken en waar niemand de plicht
lijkt te voelen om rekenschap af te leggen. We mogen kwaliteit verwachten
van publieke dienstverleners.


Solidair met mensen die buiten de boot vallen

We willen solidair zijn met de nieuwe generaties en met de allerzwaksten,
ook al zijn die vaak niet zo goed georganiseerd en spreken ze zelden door
een megafoon. Toekomstige generaties hebben vaak helemaal geen stem, maar
wel recht op een welvarend land en een gezonde leefomgeving. Solidair is
een partij die aandacht geeft aan mensen die elders in de wereld sterven
aan ondervoeding, Aids, oorlog of totale uitzichtloosheid. Wij leggen
prioriteit bij mensen wier mensenrechten worden geschonden. En we zullen
altijd een veilige thuishaven bieden aan mensen die vluchten voor
vervolging. We zijn ook solidair met gehandicapten die onnodig beperkt
worden in hun vrijheid. Met ouderen die onvoldoende verzorging en
kwaliteit van leven krijgen. Geld mag nooit een obstakel zijn om mensen
een menswaardig bestaan te garanderen. En om dat zeker te stellen zijn we
voor een sober sociaal-economisch beleid. Want de komende decennia zal een
geldverkwistende overheid geen hoogwaardig sociaal vangnet meer kunnen
financieren.


Nederland is nog niet half af

D66 is hard nodig. We zijn tegen gevestigde en behoudzuchtige structuren.
Tegen de politiek van de angst. Tegen de leemlaag waardoor publieke
dienstverleners eerder een bureaucratische hindermacht zijn dan een
helpende kracht. Tegen betutteling. Maar we zijn voor grondige hervorming.
Van de overheid, van de sociale zekerheid. Voor een open, internationale
en transparante samenleving.

Want Nederland is nog niet half af. Er zijn nog zoveel dogma's te doorbreken
en heilige huisjes omver te trappen. We moeten de bestuurders, uitvoerings-
instanties, ambtenaren en poldervergaderaars ter discussie stellen, omdat
zij het mensen vaak eerder lastig dan gemakkelijk maken. We willen de
oneerlijke verdeling van lusten en lasten agenderen, die de solidariteit
van de babyboomers met de jongere generaties onder druk zet. We zullen
politiek kapitaal blijven investeren in de zo broodnodige vernieuwing van
de formele democratie. We leggen onze financiele prioriteiten niet bij de
korte termijn, maar bij langetermijninvesteringen zoals het onderwijs, de
natuur en de kenniseconomie. We zijn geen belangenpartij. We lopen niet
aan de leiband van de vakbond, de milieubeweging, de asfalt- of de
werkgeverslobby. Dat maakt ons uniek in Nederland.


Onafhankelijk, vrijzinnig, verantwoordelijk

We willen geen getuigenispolitiek bedrijven. We willen niet aan de zijlijn
staan, maar verantwoordelijkheid nemen. Dus willen we in beginsel regeren,
als de kiezer en het regeerprogramma dat tenminste toelaten. In Nederland
coalitieland betekent dat altijd: compromissen sluiten. Maar voor ons is
dat een bewuste, en vooral een zelfbewuste keuze. Wij zijn niet bang om
problemen op te lossen. We zijn bereid om moeilijke beslissingen te nemen
die nodig zijn voor de toekomst. En zo hebben wij in veertig jaar meer
bereikt dan politici die alleen maar getuigenissen afleggen, en alleen
maar tegen zijn. Op die manier hebben we meer gedaan voor bijvoorbeeld het
milieu, dan andere zogenaamde milieupartijen ooit zullen doen.

We zijn een onafhankelijke, vrijzinnige partij. We hebben geen vaste,
machtige achterban. Dat is soms onze zwakte, maar vaker nog onze kracht.
Soms kan onze agenda het beste worden gerealiseerd met links; en soms met
rechts. We zijn een progressieve, liberale partij. Maar als linkse
politiek verwordt tot het ontkennen van nieuwe problemen, een krampachtig
alles bij het oude houden en de rekening doorschuiven naar later, dan zijn
we beter af met een eigen, vrije rol. De vakbondsleiders die in 2004 op
het Museumplein stonden, pretendeerden het sociale gezicht van Nederland
te zijn. Maar wie goed keek naar hun eisen, zag dat zij vooral
demonstreerden voor hun eigenbelang en tegen solidariteit met de volgende
generaties of met mensen die nu aan de kant staan. Wij wijzen dat af. Net
zoals we de kille, naar binnen gekeerde politiek van rechts afwijzen.


Niet naar links, niet naar rechts, maar vooruit!

De termen 'links' en 'rechts' kunnen versluierend werken. Maar toch, als
we dit alles op een schaal van links naar rechts moeten plaatsen: hoewel
wij ons in onze motieven en inspiratie eerder verbonden voelen met het
oorspronkelijke links van vooruitgang, vernieuwing en echte solidariteit,
vormt D66 het 'radicale midden' van de Nederlandse politiek. Wij zetten
ons af tegen het conservatisme van links en het conservatisme van rechts.
Wij strijden tegen betutteling van links en de betutteling van rechts. Wij
willen niet meedoen aan de kortetermijnpolitiek en opportunistische
belangenbehartiging waar beide kanten zich soms schuldig aan maken. Dit
land heeft verstandige politiek voor de lange termijn nodig. We moeten
ons niet laten meeslepen met de waan van de dag. Onze positie in het
midden en ons vermogen om met zowel links als rechts een deel van onze
agenda te verwezenlijken maken ons invloedrijk. In de regering, maar ook
wanneer we in de oppositie zitten en een serieus alternatief vormen voor
de zittende macht.

-----------------------------------------------------------------------------
2. Voor optimisme en inspiratie, tegen de klaagcultuur Voor optimisme en
   inspiratie, tegen de klaagcultuur

Investeren in opvoeding, jeugdzorg, onderwijs en kennis, en in ouderen

We willen dat onze samenleving wordt gebouwd op de talenten en ambities
van mensen zelf. We moeten af van de hokjesgeest. We hebben mensen nodig
die als zelfstandige, mondige, verantwoordelijke inwoners van dit land,
samen werken aan nieuwe samenhang. Waarbij ze bouwen op eigen kracht, maar
de wil hebben elkaar in hun waarde te laten, en te ondersteunen. Opdat er
nieuwe sociale samenhang ontstaat, gebaseerd op ontplooiing en
betrokkenheid.


Investeren in mensen

En dat begint bij de jeugd. Daarom is het onverteerbaar dat zoveel kinderen
zich thuis of op school niet veilig kunnen voelen. Dat ze de school
verlaten zonder diploma, soms zelfs zonder goed te kunnen lezen en rekenen.
Dat het voor werkende ouders vaak onmogelijk is om arbeid en zorg voor de
kinderen goed met elkaar te combineren.

We moeten ons onderwijs, onze jeugdzorg en de opvoeding drastisch verbeteren.
Het kind zelf, niet de bureaucratie moet centraal komen te staan. Als een
kind om wat voor reden dan ook in de problemen komt, kunnen we nu geen
directe en daadkrachtige oplossing bieden. Dat is een schande, en dat moet
anders.

In een land met een vergrijzende bevolking is het ook nodig dat ouderen zo
lang mogelijk actief blijven: in het arbeidsproces, en in het maatschappelijk
leven. Bovendien moeten we ons voorbereiden op een steeds groter beroep op
de gezondheidszorg en oudedagsvoorzieningen. We moeten af van een systeem
waarin ouderen worden uitgerangeerd en gemarginaliseerd. We willen ouderen
betrokken houden, en ze zekerheid blijven garanderen.

Ons land is geindividualiseerd. Dat is goed omdat het mensen emancipatie,
meer zelfstandigheid, en keuzevrijheid heeft gebracht, en minder bevoogding
door de overheid, de familie, de pastoor of vakbondsleider. Maar het mag
niet leiden tot egoïsme en minder solidariteit. We moeten nieuw evenwicht
vinden in de sociale verhoudingen. Daarom is het nodig om actief burgerschap
te bevorderen. Mensen kunnen niet langer lijdzaam blijven toekijken als
hun omgeving verslechtert. Mensen zijn geen consumenten. We moeten weer
gaan inzien dat de samenleving van onszelf is. Dat iedereen erbij hoort,
en dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen. Door nieuwe
technieken en innovaties ontstaan nieuwe vraagstukken rond het menselijk
leven, meestal in relatie tot de gezondheidszorg. Nieuwe ethische
dilemma's dienen zich aan. Als progressief-liberalen benaderen we dit
soort vraagstukken met respect voor het menselijk leven, maar ook met oog
voor de vooruitgang en de te verbeteren kwaliteit van het leven. Telkens
opnieuw zal er een afgewogen keuze moeten worden gemaakt.

Door de jarenlange sturing van boven is de zorg verbureaucratiseerd. Dat
heeft noch de kwaliteit, noch de toegankelijkheid bevorderd. Het hoort in
de zorg te gaan om het primaire proces: het contact tussen patient en
hulpverlener. Het nieuwe zorgstelsel, dat zich op die vraagsturing baseert,
is een eerste stap om de gezondheidszorg weer dichter bij dit uitgangspunt
te brengen. Op die ingeslagen weg willen we verder.


Integratie op z'n best: trots op je verleden, trots op je toekomst

Het is beschamend dat we de kinderen en kleinkinderen van immigranten in
ons land nog steeds betitelen als "allochtoon". En dat we ze als groep
behandelen die soms "geholpen" moet worden, maar vaker gewantrouwd wordt.
Door mensen in een apart hokje te plaatsen worden ze gedwongen zich anders
te voelen. Worden ze gedwongen om te "kiezen". We creeren een probleem
van afkeer enerzijds en uitsluiting anderzijds, dat er niet hoeft te zijn.
Laten we gaan inzien dat iemand heel goed trots kan zijn op eigen afkomst
en cultureel erfgoed, en tegelijk ook voluit kan kiezen om Nederlander te
zijn.

Maar de problemen die er zijn praten we niet meer weg. Op basis van de
feiten gaan we nuchter aan de slag. Wij Nederlanders, van welke afkomst
dan ook, moeten alle middelen inzetten die een weerbare, democratische
samenleving nodig heeft om zichzelf te verdedigen. Tegen iedereen die zich
blijft afkeren. Tegen iedere vijand van een open, vrije samenleving,
waarin iedereen recht heeft op een eigen mening en eigen levenskeuzes.

We moeten niet naief zijn. Sommige problemen zijn op dit moment geconcentreerd
in specifieke bevolkingsgroepen. Maar we moeten de balans hervinden tussen
preventie en repressie. Een individuele aanpak, mensen benaderen als
zelfstandige individuen en ze op hun eigen verantwoordelijkheid aanspreken,
werkt beter dan ze als groep behandelen en beoordelen.

De beste bescherming voor een vrije, open en tolerante samenleving is
datgene te blijven doen waarin zo’n samenleving het beste is: onze mening
blijven geven. Het debat blijven aangaan. De vrijheid van meningsuiting is
geen obstakel voor onze samenleving, maar een noodzakelijke voorwaarde.
Juist in de komende tijd.


Een kleine, maar krachtige overheid

Juist nu traditionele verbanden zijn weggevallen, juist nu groepscontrole
niet meer voldoende is om verruwing te bestrijden en goede omgangsvormen
te bevorderen, is een overheid nodig waar mensen op kunnen rekenen. In plaats
van te betuttelen, in plaats van dingen te ordenen en te regelen die
mensen prima zelf kunnen beslissen, moet de overheid snel en beslissend
optreden als grenzen worden overschreden. Soms door actief burgerschap te
bevorderen en nieuwe verbanden tussen mensen te stimuleren, maar soms ook
door zelf weer veel nadrukkelijker aanwezig te zijn in de openbare ruimte
en het maatschappelijk verkeer. Bij nieuwe sociale verhoudingen hoort een
nieuwe overheid. Een overheid die niet wegkijkt, maar optreedt. Gedogen
kan nuttig zijn, als het een probleem oplost. Soms is gedogen het ventiel
van de rechtsstaat. Maar gedogen om onmacht en gebrek aan daadkracht te
verhullen, is verkeerd.

Bij een samenleving die verandert hoort ook een nieuwe, nuchtere blik op
de rechtsstaat. We willen openstaan voor nieuwe maatregelen die misschien
afwijken van traditionele opvattingen over bijvoorbeeld privacy, maar die
wel effectief zijn en de samenleving beschermen tegen nieuwe gevaren.
Daarbij zal wel altijd een centrale notie voorop blijven staan: elke
beperking van de vrijheid van een individu moet uiteindelijk door een
onafhankelijke rechter kunnen worden getoetst. Want we willen blijven
waken voor willekeur en de waan van de dag.

-----------------------------------------------------------------------------
3. De blik naar buiten

Voor een internationaal georienteerde en milieubewuste politiek

De wereld is geworden tot een, onderling afhankelijk, samenhangend systeem.
Door snellere vervoersmogelijkheden, door de opening van markten, door de
toename en grotere verspreiding van informatie is de internationale context
fundamenteel veranderd en is er sprake van een groeiend mondiaal bewustzijn.
Mensen zwermen in steeds grotere getale steeds verder over de wereld uit.
Voor vakantie, voor werk of op zoek naar een ander, beter bestaan. En soms om
oorlog te voeren. Nieuwe economische machten ontstaan; de druk op het milieu
aan de ene kant van de planeet doet zich aan de andere kant steeds zwaarder
voelen. Waar andere politici kiezen voor een angstige, van de wereld
afgekeerde houding, willen wij onze blik nadrukkelijk naar buiten richten.
Want een open houding naar de wereld is goed. Dat heeft ons altijd vrede en
welvaart gebracht.


De wereld op onze deurmat

We moeten niet proberen de wereld buiten de deur te houden. We hebben
internationale samenwerking nodig om verdeeldheid te bestrijden en om
problemen op te lossen die te groot zijn voor een land. Nederland heeft, als
ondernemend handelsland, altijd geprofiteerd van zijn internationale
orientatie.

Duurzame vrede in Europa is verankerd in de economische en politieke
samenwerking die we vormgeven in de Europese Unie. Onze welvaart is Europees.
Ons welzijn is Europees. En onze veiligheid moet Europees zijn. Europa helpt
ons grensoverschrijdende problemen aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan
milieuvervuiling, terrorisme, migratie en criminaliteit. De Europese
integratie heeft Nederland altijd grote voordelen geboden. Globalisering is
geen modieuze term, maar een echte ontwikkeling.  Nederland moet zijn blik
naar buiten richten. En dat kunnen we niet alleen.

De urgentie van verandering en van hechte Europese samenwerking is groot. Ook
omdat nieuwe economische grootmachten, zoals China, India en Brazilie, de
concurrentie met ons opzoeken. En vanwege de internationale veiligheid, want
in de komende decennia zal de strijd om fossiele brandstoffen en de toegang
tot andere natuurlijke voorzieningen alleen maar toenemen in de wereld. We
moeten in Europa gezamenlijk optrekken om onze eigen rol te kunnen blijven
spelen op het wereldtoneel, en om ons eigen geluid krachtig te laten
doorklinken. We willen de voordelen genieten van een grote Unie, omdat
economische, sociale, milieu- en veiligheidsvraagstukken niet stoppen bij
onze landsgrenzen en omdat we alleen in gezamenlijkheid de strijd aan kunnen
gaan met de problemen in de wereld om ons heen: armoede, achterstelling,
onrechtvaardigheid en schending van mensenrechten. Ook omdat wat vandaag een
probleem is in de straten van Damascus of Dar-es-Salaam, morgen een probleem
is op de deurmat in Deventer of Diemen.


Tegen verspilling en vervuiling

De verslechtering van ons leefklimaat heeft onwerkelijke vormen aangenomen.
We moeten uitkijken dat Nederland niet de viespeuk van Europa wordt. Wie een
satellietfoto bekijkt van de luchtkwaliteit boven Nederland, ziet een grote
vlek van vervuiling. Dat kost dagelijks levens, en het kost economische
groei. Het bevorderen van duurzame ontwikkeling in de wereld wordt bovendien
steeds meer een zaak van internationale veiligheid. Want fossiele
brandstoffen raken op, terwijl de opkomst van nieuwe economische grootmachten
de vraag ernaar alleen maar stimuleert.  Als die ontwikkeling niet wordt
gekeerd, zullen de internationale spanningen toenemen.

Strijden tegen de verspilling en vervuiling moet de eerste prioriteit worden
in ons denken en doen. We moeten werken aan drastische maatregelen op het
gebied van het transport, de industrie en de energievoorziening.  Ook de
uitwassen van de bio-industrie zijn onverteerbaar. We willen een
diervriendelijke landbouw, te beginnen in Nederland. We moeten ons
concentreren op schone en kennisintensieve economische sectoren. In Europees
verband, maar ook in eigen land, zelfs als dat ons minder aantrekkelijk maakt
als distributieland. Vervuiling moet voelbaar worden in de portemonnee.
Modern duurzaamheidsbeleid zet marktconforme instrumenten in. Beprijzing
bijvoorbeeld, en verhandelbare rechten. Dat zal weerstand oproepen. Maar
niets doen is een groter risico geworden dan het risico van stevig ingrijpen.

-----------------------------------------------------------------------------
4. Voor radicale hervorming

Modernisering van de economie, de sociale zekerheid en de overheid

Ontwikkelingen als de globalisering, individualisering, technologische
vooruitgang en vergrijzing leiden tot de noodzaak van radicale sociaalecono-
mische hervormingen. Er is nieuwe solidariteit nodig, welvaartsverdeling op
maat en een betere, bij de tijd passende overheid. De sociale zekerheid moet
minder worden gericht op collectiviteit en meer op activering.

Veel oudere en welvarende Nederlanders zijn huiverig om maatregelen te
nemen om ook jongeren een welvarende en sociale toekomst te geven. Ondanks
de vergrijzing, ondanks dat te weinig mensen werken, ondanks dat we te
vroeg met pensioen gaan. In die schroom voor verandering worden ze gesteund
door politici en maatschappelijke organisaties die zeggen voor solidariteit
te zijn. Wat ze daarmee bedoelen is: laten we de toekomst negeren; laten we
solidair zijn met onszelf; laten we die grote groep van vergrijzende kiezers
naar de mond praten.

Maar wij denken dat ook de oudere generaties beseffen dat in de komende
decennia een andere vorm van solidariteit nodig is. Als we onze welvaart,
onze gezondheidszorg en onze sociale voorzieningen ook in de toekomst
bereikbaar en betaalbaar willen houden, is ook solidariteit nodig van ouderen
met jongeren. Of het nu gaat om de kosten van de gezondheidszorg, het
arbeidsproces, de sociale zekerheid of ouderdomsvoorzieningen: zij die het
kunnen betalen zullen meer eigen verantwoordelijkheid moeten nemen, en zij
die het aankunnen, zullen langer moeten werken.


Welvaartsverdeling op maat

In de 21e eeuw is het niet sociaal meer om zonder meer een vervangend inkomen
te verstrekken. Het gaat erom mensen te activeren en ze in de positie te
brengen - en te houden - om een bijdrage te leveren aan de economie, en aldus
zelf een inkomen te verwerven. Het nieuwe fundament van de sociale zekerheid
moet scholing zijn, niet een uitkering. Iedereen moet worden uitgedaagd zijn
potentieel maximaal te benutten: we moeten een volledig beroep doen op ieders
mogelijkheden.

De herverdeling van welvaart moeten fundamenteel anders. Ook hier moeten we
uitgaan van mensen zelf: hun individuele draagkracht en mogelijkheden, en hun
individuele behoeftes. We willen alleen die mensen financieel bijstaan die
het echt nodig hebben. Maar dan ook ruimhartig.

Ontbrekende koopkracht moet zo precies en 'op-maat' mogelijk worden
aangevuld. Dat kan bijvoorbeeld door veel meer gebruik te maken van
heffingskortingen in het fiscale stelsel, en door een einde te maken aan het
sturen van geld naar mensen, die ook zonder die steun kunnen. De
hypotheek-renteaftrek, de kinderbijslag, mensen met een goed pensioen zonder
dat zij AOW-premie betalen: het zijn voorbeelden van maatregelen die veel
geld overhevelen naar mensen die het zonder deze tegemoetkomingen ook
uitstekend redden. Dat moet anders. Want we willen ook in de toekomst
hoogwaardige voorzieningen kunnen bieden, en solidair zijn met iedereen dat
nodig heeft.


De overheid: van hindermacht naar helpende kracht

Naast een sterke markt is een sterke overheid nodig. Wij doen niet dogmatisch
over onderwerpen als liberalisering, privatisering, marktwerking of
overheidssturing. We zijn voor markt waar het kan, en overheid waar het moet.

De organisatie van de overheid, en van veel publieke voorzieningen, gaat nog
altijd uit van hierarchische structuren en van het aanbod. Alleen al met de
jeugdzorg houden zich vier verschillende departementen bezig. Dat leidt tot
versnippering, gebrek aan effectiviteit en het lost geen problemen op. Dat
vraagt om vernieuwing van het functioneren van de overheid, het politiek
bestuur en de maatschappelijke diensten die door of vanwege de overheid
worden verleend.

De manier waarop de overheid werkt, en de taakverdeling tussen de
verschillende overheidslagen, moet door de vraag van de individuele burger,
en door het maatschappelijke probleem dat zich voordoet, worden bepaald. Het
onderwijs, de gezondheidszorg, maar ook de manier waarop de democratie werkt,
moeten worden aangepast aan de wensen en behoeftes van mensen zelf.

-----------------------------------------------------------------------------
5. Nieuwe politiek voor nieuwe tijden

Een vernieuwde partij

Nederland staat voor de uitdaging om boven zichzelf uit te stijgen. We moeten
ophouden met navelstaren, breken met het conformisme, en weer een land worden
van initiatiefrijke en optimistische wereldburgers. Een land, waarin
solidariteit niet primair op onszelf is gericht, maar op nieuwe generaties en
op kansarmen, ook over onze grenzen. Een land waarin de overheid niet meer
automatisch zijn toevlucht neemt tot betutteling en wegkijkt van problemen,
maar kansen creeert en optreedt. Een land dat weer vertrouwen heeft in de
toekomst.

Dit pamflet gaat over oplossingen voor de problemen die wij als de grote
vraagstukken van de komende decennia zien: duurzaamheid en internationale
orientatie; nieuw maatschappelijk evenwicht en actief burgerschap; en
hervorming van de economie, de sociale zekerheid en de overheid. Het gaan
dan om een nieuwe koers op het gebied van
 - duurzaamheid
 - kennis, innovatie en het onderwijs
 - de overheidsorganisatie en de formele democratie
 - sociale samenhang, solidariteit en integratie
 - sociaal-economisch beleid en welvaartsverdeling
 - de rechtsstaat
 - de internationale orientatie
 - de mentaliteit van de Nederlandse samenleving

Op deze terreinen zien we grote maatschappelijke knelpunten. Hervormingen
zijn dringend noodzakelijk. Vooral de samenhang van onze uitgangspunten maakt
D66 een unieke partij in Nederland. Delen van onze agenda zullen we steeds
met andere politieke partijen kunnen uitvoeren. Wij staan in het midden van
het politieke krachtenveld.

Maar de hervormingsgedachte geldt ook de partij zelf. Na veertig jaar moeten
we ook onszelf onder de loep durven nemen. Een partij is een middel, geen
doel op zich. Het gaat erom het progressief-liberale gedachtegoed zo goed
mogelijk te laten meetellen in de samenleving en in het politieke
krachtenveld. Zo moeten we weer, net als in het begin, een activistische
partij worden: het zou goed zijn als we de organisatie van onze partij meer
gaan richten op permanente aanwezigheid in het land. We moeten ook buiten de
politieke arena meer van ons laten horen als er problemen aan de orde zijn
waarvoor wij oplossingen te bieden hebben. We moeten de organisatorische
banden van de partij met onze zusterpartijen in het buitenland verder
versterken. Denk bijvoorbeeld aan de Liberal Democrats in Groot-Brittannie,
de VLD (Vlaamse liberalen en democraten)  in Belgie en Radikale Venstre in
Denemarken.

Verder moeten we nadrukkelijk de hand willen reiken naar andere progressief-
liberaal denkende mensen en groeperingen in het Nederlandse politieke
landschap. Dat moet geen verholen oproep zijn om op te gaan in D66. We willen
een eerlijk en open gesprek over het aangaan van allianties.

Laten we met iedereen die zich in dit pamflet herkent een brede sociaalliberale
doen, wie dan wel?

BD

-----------------------------------------------------------------------------
Bijlage: Verschillende items

Investeringen onderwijs, kennis en innovatie naar Europese top-3

De kwaliteit van alle geledingen van het onderwijs moet fors omhoog. De
uitgaven voor onderwijs, kennis en innovatie moeten voor 2010 tot de top-3
van de EU behoren.


Uitbannen analfabetisme

Voor 2010 wordt een aanvalsplan uitgevoerd waardoor de circa 1 miljoen
functioneel analfabeten en cijferanalfabeten beschikken over de basisvaar-
digheden om te kunnen lezen, schrijven en rekenen.


Verbeteren VMBO

Het VMBO en de gehele beroepskolom moeten beter aansluiten bij de talenten
en vaardigheden van de leerlingen en de behoefte van het bedrijfsleven.
Stageplaatsen en leer/werktrajecten moeten ruimschoots voorhanden zijn.
Vroegtijdige schooluitval wordt krachtiger aangepakt. Binnen 5 jaar moet
dit gerealiseerd zijn"


Kleinschaligheid scholen stimuleren

Kleinschaligheid in het onderwijs is noodzakelijk voor de individuele
ontplooiing van leerlingen, de sociale controle en de veiligheid op school.
Binnen alle grote schoolgemeenschappen worden binnen 5 jaar herkenbare kleine
eenheden gerealiseerd. Goed functionerende kleine scholen worden niet langer
om financiele redenen tot schaalvergroting gedwongen. Kleine scholen worden
financieel gestimuleerd.


Wegwerken wachtlijsten speciaal onderwijs

Leerlingen die bijzondere aandacht en zorg nodig hebben, moeten een plek
kunnen krijgen in het speciaal onderwijs. Wachtlijsten worden weggewerkt:
geen enkel kind mag nog gedwongen thuis zitten.

Docenten terug voor de klas

Hoofdtaak van docenten is kennisoverdracht en niet administratieve taken
vervullen. Minimaal 90% van de tijd van docenten moet rechtstreeks aan de
leerlingen worden besteed, niet aan administratieve taken. Het dreigende
lerarentekort wordt bestreden, onder meer door scholen toe te staan
boventallige leraren in dienst te houden.


Vrijheid studenten vergroten. Kiezen voor publiek belang: studiegeld terug

De student komt centraal te staan. Het wordt gemakkelijk om van
studie(plaats) te veranderen. De financiering volgt de student.  Studenten
die zich tijdens de studie maatschappelijk nuttig maken, krijgen meer tijd,
zonder geconfronteerd te worden met verhoging van het collegegeld. Wie na de
studie een maatschappelijk noodzakelijk beroep gaat vervullen, zoals docent,
verpleegkundige, of politie-agent, krijgt de studiekosten terugbetaald.


Dagarrangementen voor combineren werk en opvoeding

D66 wil dat er rond de school dagarrangementen komen: een doorlopend aanbod
van opvang voor schooltijd, overblijf en culturele, sportieve en educatieve
activiteiten tijdens en na schooltijd. Ook peuterspeelzaal, voor- en
vroegschoolse educatie worden geïntegreerd aangeboden voor alle kinderen
vanaf 2,5 jaar. Binnen 10 jaar moet dit zijn gerealiseerd.


Actie bestrijding kindermishandeling

Kindermishandeling moet effectiever worden aangepakt. Preventie-activiteiten
vinden al bij het consultatiebureau plaats. Op meldingen wordt meteen
gereageerd. Wachtlijsten voor plaatsing buiten het gezin of voor toewijzing
van een gezinsvoogd worden meteen weggewerkt. Hiervoor komt extra geld
beschikbaar. Gezinsvoogden krij- gen meer tijd en ruimte om zich met de pro-
blemen bezig te houden. Administratieve taken mogen maximaal 10 % van de
werktijd in beslag nemen.


Kind centraal in de jeugdzorg

De jeugdzorg moet op nieuwe leest worden geschoeid; niet de taakverdeling
tussen overheden of instanties is daarbij de invalshoek, maar het
daadwerkelijk ervaren pro- bleem van mensen. Een hulpverlener wordt
individueel verantwoordelijk voor het wel- zijn van het kind en krijgt de
bevoegdheid en doorzettingsmacht om daadwerkelijk hulpverlening te kunnen
bieden, dwars door de systemen en instellingen heen.

Vervolgens worden ook de systemen aangepakt en ingedeeld volgens de drie
hoofdfuncties van jeugdzorg: bescherming van het kind tegen anderen
(kindermishandeling); bescherming van de jongere tegen zichzelf (ontsporing,
persoonlijkheids- of gedragsproblemen); en bescherming van de samenleving
tegen de jongere (criminaliteit).


Jongeren tot 23 jaar: geen diploma, geen uitkering

Schoolverlaten zonder diploma en jeugdwerkloosheid worden bestreden. Jongeren
krijgen een opleiding en een kans op werk, in plaats van een uitkering.
Jongeren tot 23 jaar die niet voltijds betaald of vrijwilligerswerk doen,
terwijl zij geen startkwalificatie hebben, moeten worden opgenomen in een
leer/werktraject, gekoppeld aan vrijwilligerswerk.


Verbeteren zorg voor ouderen

Respect voor ouderen vertaalt zich in een goede kwaliteit in de verzorgings-
en verpleegtehuizen. Hiervoor wordt extra geld uitgetrokken. Dit kan worden
besteed aan extra voorzieningen voor ouderen of aan de opleiding en betere
salariëring van de verplegers en verzorgers. Familieleden van ouderen krijgen
formele inspraak in de gang van zaken in de verpleeghuizen. De besteding van
publiek geld in deze (semi-) overheidsinstellingen moet publiek verantwoord
worden. Salariering van topmanagers en - bestuurders in de zorg moet naar
beneden worden bijgesteld.


Gymlessen verplicht

Lichamelijke oefening wordt weer verplicht gesteld in alle vormen van primair
en secundair onderwijs.


Meer geld naar cultuur

Een sterke culturele infrastructuur met aandacht voor de kwaliteit van de
kunsten prikkelt de creativiteit en fantasie en heeft een meerwaarde voor de
samenleving. D66 is bereid 1 % van de Rijksbegroting aan cultuur te besteden.


Dubbele nationaliteit mag

De migrant die zich thuis voelt in Nederland en aan de wettelijke eisen
voldoet, heeft recht op de Nederlandse nationaliteit met behoud van de
oorspronkelijke nationaliteit. De nationaliteitsverlening vindt plaats in
een plechtige, feestelijke gebeurtenis.


Inspraak in je eigen veiligheid

D66 kiest ervoor dat bewoners, bedrijven, scholen etc. in wijken veiligheids-
plannen maken in samenwerking met de politie. De publieke ruimte is van ons
allemaal. Door de inspraak ontstaat betrokkenheid. Voor afspraken rond
veiligheid op lokaal niveau worden budgetten uitgetrokken.


Criminele jongeren: verplichte opvoedingsondersteuning, straatverboden en
meer preventie

Ouders die niet effectief optreden tegen het criminele of overlastgevende
gedrag van hun kinderen krijgen verplichte opvoedingsondersteuning. Het
wordt gemakkelijker gemaakt om overlastgevende of criminele jongeren snel
een straat- of buurtverbod op te leggen. Deze beperking gaat wel altijd
vergezeld van gelijktijdige preventieve maatregelen, gericht op het gedrag
van de jongere, de thuissituatie, scholing en toeleiding naar werk.


Meer nieuwe kansen voor gevangenen

Gevangenissen zijn een broedplaats van criminaliteit. D66 wil het aanbod
van psychosociale hulpverlening en onderwijs tijdens detentie vergroten.
Het sober regime wordt afgeschaft en vervangen door een systeem van
investeren in elke gevangene, door middel van opleiding, werk en reclassering.


Rechtsstaat: meer geld, meer preventie

De bevolking moet vertrouwen terugkrijgen in de rechtsstaat. De hele
strafrechtsketen wordt versterkt. Alle geledingen (politie, OM, rechter,
gevangeniswezen, reclassering) moeten soepel op elkaar aansluiten. Voorkomen
is beter dan genezen. Daarom kiest D66 voor een sterke financiele impuls in
effectief preventiebeleid.


Bevoorrading coffeeshops legaliseren

D66 ziet dat de georganiseerde criminaliteit zich in de loop der jaren
meester heeft gemaakt van de bevoorrading van coffeeshops. Om dit de pas af
te snijden wordt het aan betrouwbare telers toegestaan bepaalde coffeeshops
te bevoorraden. Andere teelt, import, in- en verkoop wordt bestreden.


Apart wetboek terrorisme

Alleen zinvolle maatregelen, die de veiligheid van de samenleving daadwerke-
lijk bevorderen, krijgen onze steun. Er moet een aparte rechtsruimte voor
terrorismebestrijding worden gecreeerd. Vergaande bevoegdheden van AIVD,
politie en OM voor de bestrijding van terrorisme mogen niet uitwaaieren naar
andere delen van het strafrecht.


Meer geld naar milieu, minder naar vervuiling

CO2-uitstoot en andere broeikasgassen moeten sterk verminderen. Rekeningrij-
den wordt snel ingevoerd. Fiscale maatregelen worden genomen om vervuilende
auto's en vrachtwagens duurder te maken. Er wordt meer geinvesteerd in
duurzame energie, schoner transport en openbaar vervoer. In de verdeling van
het FES (fonds economische structuurversterking) moet een forse verschuiving
van harde infrastructuur naar kennis, innovatie en milieu plaatsvinden.


Uitbreiding natuurgebieden

Nederland is een van de meest dichtbevolkte landen ter wereld en de bevolking
zal voorlopig nog groeien. D66 kiest ervoor de natuurgebieden in Nederland
uit te breiden. Er moet genoeg open ruimte en groen overblijven om de drukte
te ontvluchten.


1.000 hectare nieuwe parken voor drukke steden

In en rond de 10 meest verstedelijkte gebieden wordt voor tenminste 1.000
hectare aan nieuwe parken aangelegd.


Europees landbouwbeleid hervormen; handel met ontwikkelingslanden versterken

De samenwerking binnen de EU heeft Nederland veel welvaart opgeleverd. De
toekomst van Nederland ligt in een sterk Europa. Nederland moet voorop lopen
om Europese uitwassen tegen te gaan. Zo moet de Europese landbouwpolitiek op
de helling. Ontwikkelingslanden moeten een eerlijke kans krijgen om hun
producten op de wereldmarkt, dus ook in Europa, af te zetten.


Mensenrechten en investeringen centraal in buitenlands beleid

Mensenrechten komen centraal te staan in het buitenlands beleid. D66 kiest
ervoor om Nederland een zwaardere rol te geven bij het bestrijden van
conflicten in de wereld. Zo willen wij meer militaire ondersteuning bieden in
VN-, NAVO-, of Europees verband. Via uitbreiding van de structurele
ontwikkelingssamenwerking willen wij armoede en honger in de wereld
bestrijden en epidemieen zoals AIDS en malaria tegengaan.  Daarnaast willen
we de economische investeringen in de armere regio's om Europa heen
uitbreiden.


Gedragscodes dierenwelzijn invoeren

In de hele wereld en ook in de Nederlandse bio-industrie worden dieren als
product behandeld. D66 wil dat Nederland in internationaal verband het
voortouw neemt om dieren fatsoenlijk te behandelen. Op het bedrijfsleven
wordt een beroep gedaan om gedragscodes te accepteren, waarin producten uit
landen, waar dierenwelzijn met voeten is getreden, niet meer verkocht worden.


Greencard- systeem voor immigranten

Nederland moet een helder en actief immigratiebeleid gaan voeren. Er wordt
een 'greencard-systeem' ingevoerd. Mensen die Nederland vooruit kunnen helpen
worden op eenvoudige wijze voor bepaalde tijd toegelaten. Zij zullen geen
aanspraak op uitkeringen van de overheid kunnen maken gedurende de eerste 5
jaar van hun verblijf. De IND wordt omgevormd tot een lenige organisatie
zonder bureaucratie. Op verzoeken van Nederlanders die hier met iemand uit
het buitenland willen samenleven, wordt snel en fatsoenlijk gereageerd.


Kinderbijslag naar kinderopvang

D66 wil de arbeidsparticipatie van vrouwen vergroten. Werkende ouders hebben
een tijdsprobleem: een onderbroken schooldag, te weinig flexibiliteit van
openingstijden van voorzieningen. De kwaliteit van de kinderopvang wordt
drastisch verbeterd. De kinderbijslag na het tweede kind wordt geleidelijk
afgeschaft en de opbrengst wordt volledig geinvesteerd in de kinderopvang. In
2010 moet er voor elk kind waarvan de ouders opvang willen, een betaalbare
plaats gevonden kunnen worden zonder wachtlijst.


Levensloopregeling met veel persoonlijke keuzevrijheid

D66 kiest voor een royale levensloopregeling. Mensen kunnen, fiscaal
gesubsidieerd, sparen om inkomensderving tijdens bepaalde periodes in hun
leven op te vangen. Ook de WW kan daar deels in worden opgenomen. De
besteding van de regeling is de verantwoordelijkheid van mensen zelf. Men kan
het dus bijvoorbeeld voor studie gebruiken, voor een sabbatical, of om een
periode van werkloosheid te overbruggen.


Ontslagrecht versoepelen

Flexibiliteit op de arbeidsmarkt komt werkgevers en werknemers ten goede. Het
ontslagrecht wordt aanzienlijk vereenvoudigd. De verwijtbaarheidstoets
vervalt. De procedure bij het CWI voor individuele ontslagaanvragen vervalt.
Er komen vaste normen voor ontslagvergoedingen. Procederen over de hoogte
ervan wordt uitgesloten voor de meeste gevallen.


Small personal services stimuleren

Ook in een kennisintensieve samenleving zijn werknemers die met hun handen
werken van groot belang. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt moeten de
regels aanzienlijk vereenvoudigd worden. Werk in de sfeer van persoonlijke
dienstverlening wordt vergemakkelijkt en fiscaal minder belast. Dat is goed
voor tweeverdieners en ouderen.


Minimumloon niet onaantastbaar

Tijdelijk werken onder het minimumloon bevordert arbeidsparticipatie en kan
een opstap zijn naar beter betaald werk. Het is beter dan thuis met een
uitkering zitten. Dat is asociaal. D66 kiest voor activerende maatregelen aan
de onderkant van de arbeidsmarkt. Ook de laagste loonschalen in CAO's die
boven het minimumloon zitten, moeten voor dit doel worden opengebroken.


AOW hervormen

Om ook voor jongere generaties een behoorlijk welvaartsniveau te waarborgen
is het van belang dat vroeg-pensionering fiscaal wordt ontmoedigd.
- De AOW-leeftijd wordt geflexibiliseerd. Mensen kunnen kiezen: of de huidige
  AOW vanaf hun 65ste of doorwerken tot hun 67ste. De in deze periode van
  2 jaar niet ontvangen AOW-uitkering wordt in een hogere AOW-uitkering
  vanaf 67ste levensjaar verwerkt.
- Steeds meer mensen in de AOW beschikken over een hoog aanvullend
  pensioen dat zij mede hebben kunnen opbouwen dankzij gunstige fiscale
  regelingen. Ook betalen zij relatief weinig belasting. Stapsgewijs zullen
  ouderen met een hoog aanvullend pensioen AOW-premie moeten gaan betalen.


AOW-grens naar 67 jaar

Op lange termijn is de verhoging van de AOW-leeftijd onvermijdelijk, gelet op
de vergrijzing en de hoge kosten van het systeem. Als D66 wil dat over 25
jaar de AOW leeftijd naar 67 jaar is verhoogd, kan men nu kiezen voor het elk
jaar verhogen van de AOW-grens met een maand, zodat in 2030 de grens van 67
jaar is bereikt. Door deze geleidelijkheid vindt er weinig verstoring in
individuele situaties plaats.


Verschuiving subsidies naar investeringen

D66 kiest voor een solide lijn, gericht op stabiliteit. De overheidsbegroting
dient kleiner te worden. Binnen de overheidsbegroting brengen we een
verschuiving aan van overdrachten (subsidies en uitkeringen) naar productieve
uitgaven en investeringen (onderwijs, kinderopvang, natuur en milieu).


Hypotheekrente: einde aan vestzak, broekzak

De onbeperkte aftrek van hypotheekrente leidt tot veel verlies van
belastinginkomsten en houdt daarom de tarieven hoog. Bovendien leidt het
systeem tot ongewenste effecten op de woningmarkt (hoge prijzen; slechte
kansen voor starters op de woningmarkt; ongelijke behandeling huren/kopen).
Tegenover de hypotheekrente- aftrek staan heffingen op en rond de eigen
woning, zoals huurwaardeforfait, bouwleges, OZB, overdrachtsbelasting. D66
kiest voor een hervorming van dit systeem, waarbij de staat minder geeft en
minder neemt. Rekening wordt gehouden met de huishoudens die van de huidige
regeling gebruik maken.


Een vraaggestuurde overheid. De overheid moet ook 's avonds open

Wil Nederland haar welvaarts- en welzijnsniveau handhaven, dan zal niet
alleen de markt, maar ook de overheid zich fundamenteel moeten vernieuwen.
Markt en overheid zullen soepel met elkaar moeten samenwerken. D66 kiest
ervoor om fors te snoeien in administratieve lasten en gedetailleerde regels.
Die zuigen de ruimte en energie in de samenleving weg. In het overheidsbeleid
moet de vraag van de individuele burger of ondernemer centraal staan en niet
het aanbod dat de overheid kan leveren. De nieuwste communicatietechnieken
worden hiervoor actief ingezet. Binnen 5 jaar wordt verplichte avond- en
weekendopenstelling van overheidsdiensten ingevoerd.


Kleinere, transparante en gedecentraliseerde overheid

De overheden moeten voornamelijk op doelen en resultaten sturen. Hoe dat
wordt bereikt wordt niet meer onderworpen aan gedetailleerde regels en
voorschriften. De overheidsorganisatie moet kleiner, transparant en meer op
hoofdlijnen werken. Daar waar dat kan, wordt het beleid gedecentraliseerd,
met landelijke kwaliteitseisen. Gemeenten krijgen daarvoor ook de benodigde
middelen.


Project-bewindslieden invoeren

Hardnekkig probleem in de landelijke overheid is de verdeling van
verantwoordelijkheden en budgetten over de verschillende departementen,
terwijl de maatschappelijke problemen een andere werkelijkheid kennen. De
organisatie van de ministerraad wordt bij de tijd gebracht. D66 kiest voor
een kernkabinet met enkele ministers die op hoofdlijnen aansturen. Het
kabinet nieuwe vorm kent veel meer staatssecretarissen die op projectbasis
problemen oplossen. Zo kan een staatssecretaris jeugd met eigen budget,
bevoegdheden en doorzettingsmacht knelpunten wegnemen, daarbij verschillende
departementen aansturend. Na het oplossen van het probleem kan de
staatssecretaris door een andere vervangen worden met weer een andere taak
binnen een en dezelfde kabinetsperiode.


Een stem op de macht, en een stem op de controle op de macht

Onze staatsinrichting is al bijna 2 eeuwen hetzelfde, terwijl de samenleving
fundamenteel veranderd is. De democratie moet bij de tijd worden gebracht.

D66 wil dat de burger invloed heeft op de machtsvorming. Daarom willen wij
dat de burger twee stemmen krijgt: een op de macht (rechtstreeks gekozen
formateur) en een op de controleur van die macht (Tweede Kamer).

De relatie kiezer-gekozene staat onder druk. Daarom wil D66 dat er een
gemengd districtenstelsel wordt ingevoerd, waardoor de persoon van de gekozen
volksvertegenwoordiger aan belang wint.

De bevolking moet zich in referenda kunnen uitspreken over door het parlement
aanvaarde wetten (correctief wetgevingsreferendum) en in bijzondere situaties
de wetgever raad kunnen geven (raadgevende referenda), bijvoorbeeld over
kwesties die muurvast zitten (bijvoorbeeld welk systeem van orgaandonatie
ingevoerd moet worden).

De Eerste Kamer wordt afgeschaft.

Er wordt een systeem van constitutionele toetsing ingevoerd.

De procedure om de Grondwet te wijzigen wordt aangepast.

D66 is niet voor het afschaffen van de monarchie, maar wil de politieke
invloed van het staatshoofd terugdringen.

De bevolking kiest de burgemeester (en stadsdeelvoorzitters) rechtstreeks.

Het aantal provincies wordt tot 5 teruggebracht. De commissaris van de
Koningin wordt rechtstreeks gekozen. Taken en bevoegdheden van de provincies
worden toegespitst op coordinatie en toezicht.


Gezondheidszorg: vernieuwing, keuzevrijheid en ontbureaucratisering

Voor gezondheidszorg zullen we de komende dertig jaar onvermijdelijk veel
geld kwijt zijn. Net als in andere terreinen van het leven dringt de
technologie door in de zorg, met een aanzienlijke verbetering van de
behandelmogelijkheden en van de kwaliteit van het leven van de patient tot
gevolg. Maar net als elders kost dat veel geld. Mensen hebben geld over voor
goede medische zorg voor henzelf of voor hun naasten, mits zij ervan
overtuigd kunnen zijn dat het geld niet onnodig in bureaucratie, in te hoge
vergoedingen voor bestuurders of in inefficientie verdwijnt.

Zorg mag dus een groeisector zijn, maar moet wel drastisch worden hervormd
en ontbureaucratiseerd.

--------
(c) 2005 D66

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********