Geen stimulerende maatregelen

Sat Jul 9 21:38:21 CEST 2005

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

De 'neolibs' zijn niet helemaal stil, Henk.
Hieronder mijn notitie aan de fractie van begin juni. Deze is niet alleen voor
de fractie sindsdien, ook voor de kabinetsfractie leidraad als het gaat om de
noodzakelijke lastenverlichting - vooral gericht op middeninkomens. 
Eerste resultaat is inderdaad de afschaffing van het lesgeld, vorige week, met
ingang van komend schooljaar. Ook de kinderopvang wordt beter geregeld,
uiterlijk per 1/1/2006 - minder hoge kosten, verplichte bijdrage werkgevers
(in plaats van de grote verschillen tussen werkgevers van dit moment). 
Maar eens: 2006 moet het jaar zijn waarin mensen ook merken dat al dat
hervormen ergens toe dient. Precies om te doen wat jij wil: de economie
stimuleren.

Bert.

----

Aan: Fractie, Brinkhorst, Pechtold, Van der Laan
Van: Bert Bakker
Betreft: Voorjaarsnota, vertrouwenscrisis economie
Datum: 10 juni 2005

1.	De laatste week voor het reces praat de Kamer over de Voorjaarsnota. Meteen
daarna zal het kabinet de begroting 2006 vaststellen (uitgaven). In augustus
worden daarna definitieve besluiten genomen over de lastenkant van de
begroting en over de koopkrachtontwikkeling in 2006.

2.	Intussen hebben de afgelopen dagen alle economische instituten de
groeicijfers voor 2005 en 2006 neerwaarts bijgesteld, voornamelijk als gevolg
van het zeer matige eerste halfjaar 2005. Verschil van opvatting bestaat over
het moment van aantrekken van de economie. Internationaal doet de wereldhandel
(export) het niet goed, mede geremd door de nog steeds hoge olieprijs (in
euro’s deze week een record). Goed nieuws is dat de waarde van de euro wat
is getemperd, maar dat tekent tegelijk de zwakte van de Europese economie en
politiek.

3.	In Nederland groeit daarbij de kritiek op het kabinetsbeleid. In het
bijzonder de Raad voor Economische Adviseurs van de Kamer, enkele maanden
geleden ingesteld, verwijt het kabinet bij te dragen aan de diepte van de
recessie in Nederland, door te bezuinigen en hervormingen te stapelen. Mede
als gevolg daarvan is sprake van een dieptepunt in het consumentenvertrouwen,
en van aanhoudend lage consumentenbestedingen, stelt de raad. Vandaag werd
bekend dat de bestedingen in de detailhandel verder zijn gedaald. Feit is
domweg dat er te veel zand in de economische machine zit – en dat smeerolie
nodig is om de zaak op gang te brengen.

4.	De oppositie bepleit inmiddels uitstel van de hervormingen. Dat lijkt mij
geen goede weg. Het is op zich waar dat hervormingen beter kunnen worden
doorgevoerd in goede economische omstandigheden. De ervaring leert echter dat
juist dan de politiek geneigd is achterover te leunen en de voorspoed in
zelfgenoegzaamheid te accepteren. Wij herinneren ons nog de beleidsverlamming
onder Kok 2, maar in mindere mate heeft zich dat ook in eerdere oplevingen
voorgedaan. De PvdA lijdt nog steeds aan dezelfde reflex. 

Juist in moeilijke tijden is het mogelijk om in politiek en polder draagvlak
te vinden voor noodzakelijke hervormingen. Die moeten dan ook doorgaan: de
invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel is primair nodig voor de zorg,
fundamentele herziening van de WAO is een investering in de toekomst, al kan
wellicht de invoeringsdatum veranderen. VUT en prepensioen worden aangepast om
de arbeidsparticipatie te verlengen. Verder wordt per 1/1/2006 nog de
huursubsidie overgeheveld naar de AWIR, i.c. naar de belastingdienst, op zich
een vereenvoudiging, maar wel wennen. Al deze factoren dragen wel bij aan
onzekerheid. Die wordt nog verder versterkt door het onbestemde gevoel van
bedreiging door globalisering, Europa en een instabiele wereldpolitiek,
vermeerderd met onbegrip over de beleidskeuzes van het kabinet. 

5.	Hoewel de hervormingen dus moeten doorgaan, zal de burger uit onzekerheid
over de effecten van die veranderingen en straks geconfronteerd met
daadwerkelijke invoering niet ogenblikkelijk geneigd zijn om meer te besteden.
Men zegt wel: de consument houdt de hand op de knip. Dat veronderstelt dat er
nog wat inzit, in die knip. Voor veel mensen is de knip echter leeg: niet
alleen op minimumniveau, meer nog onder de middengroepen, hebben mensen veel
last van al enkele jaren stagnerend inkomen en forse lastenstijgingen, zowel
landelijk als lokaal. Zodra de middengroepen in het nieuws komen, stroomt de
e-mail vol met noodkreten van mensen die het jarenlang hebben kunnen redden,
maar die het nu niet meer zien zitten. 

6.	Geconfronteerd met de slechtere economische vooruitzichten voor 2005 en
2006 heeft de minister van Financiën verklaard geen noodzaak te zien voor
verdere bezuinigingen. Dat ben ik met hem eens, maar het is voor niemand een
geruststelling. Draagvlak voor verdere bezuinigingen ontbreekt sowieso.
Bovendien ontwikkelt het financieringstekort zich redelijk, mede als gevolg
van hogere aardgasinkomsten en een iets hogere loonstijging dan geraamd
(belastinginkomsten). Structureel laat het tekort een bevredigende
ontwikkeling zien, al loopt het volgend jaar wel iets op (naar 0.9 procent).
Hoewel de lat hoog moet blijven liggen (toekomst, vergrijzing), is hier wel
ruimte voor enige ontspanning. Wie structureel hervormt, kan zich
conjunctureel wel enige ontspanning veroorloven.

7.	Per 1 januari staan reeds een aantal lastenverlichtingen op stapel. De
invoering van het nieuwe zorgstelsel gaat gepaard met een flinke
lastenverlichting via de zorgtoeslag. Voor veel ziekenfondsverzekerden zal dat
overigens wel wennen zijn: de uit eigen inkomen te betalen premie stijgen
fors, maar daar staat een goede zorgtoeslag (vooraf uitbetaald) tegenover.
Voor mensen die in het huidige stelsel van ziektekosten te veel betalen
(ouderen, alleenstaanden net onder de ziekenfondsgrens, particulieren met
kinderen e.d.) resulteert per saldo een verlichting, maar er is wel grote
spreiding van inkomenseffecten (puntenwolken!).
Daarnaast wordt in verband hiermee het bewonersdeel van de OZB afgeschaft. Per
saldo zal voor de meeste mensen het nieuwe zorgstelsel neutraal of positief
uitpakken. Maar dat zal men zich pas in de loop van 2006 bewust worden. 

8.	Het lijkt mij daarom nodig om het debat over de Voorjaarsnota en de
besprekingen over de begroting 2006 te benutten om als kabinet en Kamer een
krachtig signaal van vertrouwen in de toekomst van de Nederlandse economie af
te geven. Anders gezegd: om de burger te laten merken dat het ook ergens goed
voor is dat belangrijke systemen worden hervormd, en hem boter bij de vis te
bieden – conform de benadering van de minister en de SG van EZ eerder dit
jaar. Dat moet niet wachten op 2007, dat moet al in 2006, en voorzover
mogelijk liefst nog in 2005, dus zo snel mogelijk. Er mag dan sprake zijn van
internationale groeivertraging en van een onbestemde malaise, dat wil niet
zeggen dat het kabinet daarin moet berusten. Er is ruimte en reden om er wat
aan te doen. 

9.	Ik wil voorstellen dat wij zowel in de Kamer als in het kabinet bepleiten
te komen tot een pakket van maatregelen die dat vertrouwenssignaal kunnen
creëren.
Concreet denk ik daarbij aan de volgende maatregelen:
-	afschaffing van het lesgeld voor schoolgaande kinderen van 16 en 17 jaar,
reeds voor komend studiejaar. Een maatregel die al in het D66-programma was
opgenomen, maar twee jaar geleden bestond daarvoor geen draagvlak. Nu wil
zelfs de VVD het, zij het pas in 2007. Kosten hiervan vallen mee, ik schat
zo’n 200 miljoen. Het lesgeld wordt voor lagere inkomens gecompenseerd, en
voor middeninkomens gedeeltelijk, maar wel ten koste van veel bureaucratie en
‘rondpompen’ van geld. Afschaffing leidt tot onmiddellijke verlichting bij
een groot aantal gezinnen met schoolgaande kinderen en tot terugdringing van
formulieren en bureaucratie. 
-	Zo snel mogelijk, uiterlijk 1/1/2006, verlaging van de kosten van
kinderopvang voor middengroepen. Door de nieuwe Wet Kinderopvang (D66 was
tegen) zijn voor veel mensen de kosten gestegen, juist in de middengroepen die
de economie dragen, maar ook de grootste inkomensstagnatie ervaren. Te talrijk
zijn de geluiden dat veel beginnende tweeverdieners het voordeel van
gezamenlijke participatie op de arbeidsmarkt inruilen voor thuisblijven.
Contraproductief, zelfs een groeiremmende factor, en lijnrecht in strijd met
de emancipatie en arbeidsparticipatie die het kabinet zegt na te streven. Het
probleem zit hier niet bij de minima, maar bij de mensen van wie de
economische groei en inspanningen in het spitsuur van het leven het grootst
zijn – jonge tweeverdieners aan het begin van hun carrières. Om de kosten
voor middengroepen terug te brengen tot het niveau van vóór de nieuwe wet is
ca. 100 miljoen nodig.
Naast verlichting van de bijdrage voor de middengroepen is het zaak om ook
werkgevers hier aan te spreken. Hier kan beter nu worden doorgepakt dan te
wachten op een met zekerheid tegenvallende cao-ontwikkeling. Bedoeling is dat
werkgevers allemaal gaan bijdragen aan de kinderopvang voor hun werknemers,
maar er is juist een omgekeerde tendens; werkgevers bezuinigen daarop. Voor
vakbonden is het geen prioriteit, die praten vooral over vervroegd pensioen en
de uitkering bij ziekte. Veel werkgevers doen het wel goed, maar anderen
blijven free riders. D66 is daarom voor een snelle verplichte bijdrage van
werkgevers, in de vorm van een premie op de loonsom, bestemd voor
kinderopvang. Dat betekent in de praktijk een verlichting voor bedrijven met
veel jonge werknemers, en een verzwaring voor werkgevers die het tot nu toe
wel best vonden. Om lastenverzwaring te voorkomen is ook hiervoor zo’n 100
miljoen gerichte lastenverlichting voor bedrijven nodig. 

-	Naast deze twee gerichte impulsen die al lang op ons wensenlijstje staan en
die goed zijn voor vertrouwen en groei, zijn ook nog andere gerichte
maatregelen nodig. 
-	Allereerst denk ik aan de inkomenspositie van oudere werknemers (60-plus of
62-plus). Het zou een goed signaal zijn om de versoberingen van vut en
prepensioen (die thans in cao-onderhandelingen worden gerepareerd door
versleping van verhoogde opbouw van ouderdomspensioen) gepaard te laten gaan
met een positieve impuls: naast de stick ook de carrot. Ik denk aan een
verhoging van de aanvullende arbeidskorting voor ouderen op de arbeidsmarkt.
Kosten ca. 150 miljoen.
-	Dan moet worden bezien hoe antwoord kan worden gegeven op de ongetwijfeld
uitbrekende onrust op basis van de ‘puntenwolk’ in de effecten van het
zorgstelsel. Getracht moet worden de minnen zo goed en zo gericht mogelijk te
compenseren. Ook daarvoor is 150 a 200 miljoen nodig. 
-	Wellicht kan daarnaast nog  worden gekomen tot een beperkte algemene
lastenverlichting: koopkrachtverbetering voor iedereen. Het zou goed zijn te
bezien of nog per 1 juli, en anders per 1 januari, de premie voor
werknemersverzekeringen (WW of WAO) kan dalen. De overschotten zijn nog steeds
groot (die zijn overigens wel EMU-relevant) en het biedt het signaal dat er
ook wat terugkomt voor de hervormingen in de sociale zekerheid. Boter bij de
vis. Bovendien draagt zo’n  premiedaling bij aan vermindering van de
marginale druk in het inkomensgebouw.

In totaal zou op basis van deze maatregelen over de duim gerekend kunnen
worden met een lastenverlichting van zo’n 1,5 a 2 miljard euro. Ex ante
overeenkomend met ca. 1/3 procent tekort. 

10.	Naast de reeds voorgenomen lastenverlichting 2006 en de aanvulling zoals
hierboven voorgesteld, in 2005 én 2006, lijken mij nog enkele aanvullende
impulsen dringend noodzakelijk:

11.	Versnelling van de flexibilisering van de arbeidsmarkt. De Geus en Van
Hoof schieten maar niet op met de aangekondigde veranderingen in het
arbeidsrecht: arbeidstijdenwet, flexwet, ontslagrecht. Hierin liggen nog
steeds grote belemmeringen voor een meer overtuigende economische groei en
voor grotere mobiliteit (sneller worden aangenomen in een baan) op de
arbeidsmarkt. Dit in combinatie met de afschaffing van de
verwijtbaarheidstoets in de WW (SER, Fatma). WW en arbeidsrecht moeten werken
als trampoline, niet als val.  
12.	Hoe men ook tegen de decentralisatie van taken naar gemeenten aankijkt,
feit is dat voor veel mensen de lokale lasten in een onbegrijpelijk tempo
gestegen zijn. Ik deel die ergernis; veel gemeenten lijken niet bereid om
keuzes te maken, maar wentelen deze te makkelijk af op de mensen. Dat doet
zich vooral voor in ‘linkse’ gemeenten; wat dat betreft voorspellen de
peilingen niet veel goeds voor de gemiddelde kiezer. Het is ook onverdraaglijk
dat terwijl wij iedereen vragen pas op de plaats te maken en tot loonmatiging
te komen, gemeenten vrolijk doorgaan met lastenstijgingen. Ik wil daarom een
bevriezing van alle lokale lasten in 2006 en 2007: een nullijn voor gemeenten,
ten gunste van de burger. Anders is bovendien het risico groot dat het verlies
van het bewonersdeel van de OZB elders wordt goedgemaakt – ook al wordt dit
reeds door het rijk volledig gecompenseerd. 
13.	Het blijft noodzakelijk om door te gaan met vermindering van bureaucratie,
regels en administratieve lasten. Voor het bedrijfsleven is de beweging aardig
op gang, burgers merken er nog weinig van. Pechtold heeft wel goede voornemens
aangekondigd, wat na twee jaar ‘andere overheid’ ook tijd werd. Maar de
drivers van bureaucratie en regelzucht blijven onverminderd werkzaam. Grote
ambtelijke apparaten, uitvoeringsdiensten die regelgeving kwadrateren (en
moeten ‘scoren’ met regels en bekeuringen), politici die week in week uit
nog moties indienen die leiden tot meer papier, meer gedoe, meer ambtenarij en
bemoeizucht in de slechtste zin van het woord. Meer loketten als uitvloeisel
van de éénloketgedachte - achter dat loket blijft alles hetzelfde, de burger
ervaart meer afstand tot de daadwerkelijke dienstverlening. Politici en
bureaucratie besturen nog altijd vanuit ambtelijk-bestuurlijke concepten die
geen weerklank vinden in de werkelijkheid van de mensen. Ondertussen dendert
zo’n trein dan door – bekend is de WMO, waar gemeenten en ministerie al
deals met elkaar maken ver voordat de Kamer akkoord is en de premier daar nota
bene zijn tevredenheid over uitspreekt als vorm van ‘draagvlak’. Bovendien
schiet de burger er al helemaal niets mee op, terwijl dat juist de (enige)
toetssteen moet zijn. Ik stel voor dat we met dat gedrag radicaal breken –
ook (maar niet alleen) ten aanzien van de WMO. Dat is trouwens ook een oproep
aan onze eigen lokale en regionale politici, die soms evenzeer in dezelfde
tredmolen meedraaien. 
**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********