Verassende column van Han de Jong (ABN-AMRO) in het Financieel Dagblad

[Peter Hoopman]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Op een enkele uitzondering na waren mijn vele ooms en tantes en ook mijn
ouders zelfstandige ondernemers. Ze waren actief in de agrarische sector,
de veeartsenij en het brood- en banketwezen. Voor de marxistische sympathie
die ik in mijn studententijd koesterde, konden ze niet veel begrip
opbrengen. Ik debatteerde met diverse ooms en predikte de klassenstrijd.
Het proletariaat zou het kapitalisme wel omverwerpen, beloofde ik ze. Zij
voorspelden dat het met mij verkeerd zou aflopen.


Dat is allemaal een hele poos geleden en over de klassenstrijd heb ik lang
niet nagedacht. Recente ontwikkelingen geven echter aanleiding dat wel te
doen. Aandelenkoersen zijn de laatste twaalf maanden behoorlijk gestegen,
vooral doordat bedrijfswinsten onverwacht snel blijven groeien. Winsten
zijn harder gegroeid dan de economie als geheel, waardoor het winstaandeel
in het nationaal inkomen is toegenomen, in de VS sinds het dieptepunt in
2001 zelfs in een nog nooit eerder vertoond tempo en tot het hoogste niveau
in 35 jaar. Winsten maken nu 9 procent van het nationaal inkomen uit.

De keerzijde is dat het loonaandeel in het nationaal inkomen in recordtempo
en tot haast ongekende laagte is gedaald. Het proletariaat heeft zich de
kaas dus behoorlijk van het brood laten eten door de kapitalisten. Mocht
het winstaandeel weer terugvallen, wat velen voorspellen omdat dat in het
verleden steeds is gebeurd, dan zakt de winstgroei fors in. Dat zou
vervelend zijn voor de aandelenmarkt.

Wie de verdeling van het nationaal inkomen tussen winsten en lonen in de VS
over de afgelopen 35 jaar bestudeert, merkt dat die verdeling zich in
golven beweegt, waarbij het winstaandeel zich binnen schijnbaar vaststaande
marges beweegt. Als de winsten omvangrijk zijn, investeren bedrijven veel
en nemen ze meer mensen in dienst. Dat duwt de werkloosheid naar beneden en
stelt werknemers vervolgens in staat hogere looneisen gehonoreerd te
krijgen, ten koste van de winsten. Investeringen zwakken dan weer af en de
werkloosheid neemt vervolgens toe, waardoor de onderhandelingspositie van
werknemers uiteindelijk weer verzwakt. Zo blijkt de klassenstrijd niet meer
dan een golfbeweging, gedreven door wisselende relatieve schaarste van
arbeid en kapitaal. De spectaculaire groei van de Amerikaanse
bedrijfswinsten van de laatste jaren is mede te verklaren doordat de sterke
economische groei teleurstellend weinig banen oplevert. Hierdoor blijft de
loongroei mager. Dat komt doordat opkomende economie met grote aantallen
goedkope, steeds beter opgeleide arbeidskrachten, in ongekend tempo
integreren in de mondiale economie. Zo is arbeid in de VS in de huidige
cyclus minder snel schaars geworden dan in voorgaande cycli, waardoor de
onderhandelingspositie van werknemers zwak blijft.

De kans lijkt mij groot dat het winstaandeel in het nationaal inkomen vanaf
het huidige hoge niveau verder stijgt, ten koste van het loonaandeel. Dat
betekent dat de winstgroei misschien zal afzwakken, maar toch voortdurend
de verwachtingen zal overtreffen. Dat moet goed nieuws zijn voor de
aandelenmarkt.

Mij past enige voorzichtigheid. De redenering veronderstelt immers een
breuk met 35 jaar historie. Met schade en schande heb ik geleerd dit soort
historische wetmatigheden niet te negeren. Maar de logica van de redenering
is dwingend, met feiten als zwakke banengroei in het Westen, uitbundige
banengroei in opkomende economie en matige loonstijging in het Westen. En
de integratie van opkomende economie verzwakt de onderhandelingspositie van
het westerse proletariaat.

Ik moet me erbij neerleggen dat het nog een hele tijd kan duren eer het
proletariaat het kapitalisme omverwerpt. Voor het zover is, zullen mijn
ooms en tantes die aandelen bezitten, profiteren van voortgaande
winstgroei.


Bron: Financieel Dagblad 10 augustus 2005

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********