Lodewijk de Waal of Ad Scheepbouwer?

[Bart Meerdink]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

ESTAFETTECOLUMN

Nederland is niet sociaal

Ik kies voor Ad Scheepbouwer, hieronder zijn column uit het FD.

Lodewijk de Waal schreeuwt misschien wel het hardst, en de media galmen
braaf mee, en de peilingen dus ook, maar over een paar jaar begrijpt
niemand meer hoe de geest van Jan Salie zich zo sterk kon manifesteren.

(dat neemt niet weg dat deze regering, en vooral Balkenende, zeer weinig
elan uitstraalt, zeer weinig aansrekende initiatieven ontwikkelt, en
algeheel een gevoel van pessimisme en neergang opwekt)

Publicatiedatum: 20/9/2004

Steeds meer bekruipt mij het gevoel dat we in Nederland helemaal niet zo
sociaal zijn als we wel geloven. Want de inrichting van ons sociale
stelsel maakt mensen veel te veel afhankelijk van uitkeringen; we bergen
te velen werkloos op; we maken hen niet weerbaar.

Grote groepen mensen die best wíllen werken, vinden allerlei blokkades
op hun weg. Kijk naar de enorme aantallen mensen die langs de kant
staan, zoals jonge of wat oudere werklozen, gedeeltelijk
arbeidsongeschikten en asielzoekers die hier jaren verblijven.

Toen ik in de Verenigde Staten werkte, heb ik juist gezien dat
immigranten enthousiast aan de slag gaan. Maar hier isoleren we veel van
die nieuwkomers, wikkelen een deken van geld om hen heen en laten hen
vooral jaren niet werken. Ik vind dat economisch dom en sociaal niet
aanvaardbaar.

Het is niet sociaal dat ouderen de premies voor een omslagstelsel als de
vut goeddeels lieten ophoesten door jongere mensen en denken 'na ons de
zondvloed'. Solidariteit over de generaties heen, noemen we dat deftig.
Maar we praten over jongeren die mogen werken voor ouderen die dat zelf
ook heel best kunnen. Langer doorwerken als je toch nog fit bent, ook na
je 65ste, vind ík niet a-sociaal. Integendeel, werk geeft ook de
voldoening dat je een prestatie hebt geleverd en meetelt.

Voorlopig reageren we volstrekt verkeerd op pogingen tot enige
bijsturing. De vakbeweging bijvoorbeeld maakt zich gereed voor felle
protesten. 'De totale afbraak van de sociale voorzieningen' is aan de
orde, zo dienen we te geloven. Het zijn achterhoedegevechten. Geen
voorhoedediscussies. We hebben het wezenlijke vraagstuk dus nog niet op
het netvlies.

De meeste mensen denken nog steeds dat ons sociale stelsel een autonoom
fenomeen is, dat onder alle economische omstandigheden houdbaar is. We
beseffen kennelijk niet de uitwerking van de ontwikkelingen op de
Europese en wereldmarkt op ons vermogen tot geld verdienen. Ik beperk me
tot de belangrijkste trefwoorden: lagelonenlanden, EU, liberalisering,
technologische veranderingen, schaalvergroting. Maar wie ooit een tijdje
door de maalstroom van een paar van die ontwikkelingen werd meegesleurd,
zoals KPN en ikzelf, heeft voortaan de ogen wel open!

Als we de dreigende verzwakking van onze economische structuur proberen
bij te sturen, schieten we meteen te kort. De ambitie van de
regeringstop in Lissabon om de VS voorbij te streven, wordt op geen
stukken na gehaald; het Innovatieplatform blijft een machteloze
constructie. Dat werkgelegenheid nu de grens over wandelt - ook in r&d -
is het eerste gevolg. Maar het lijkt wel of het niemand écht interesseert.

Voor mij is dit laatste de kern van het vraagstuk: de percepties en de
mentaliteit.

We laten de situatie niet tot ons doordringen. Regelingen zijn niet
houdbaar als er onvoldoende wordt verdiend. En dat geld moet je
verdienen op markten, hier en elders. In concurrentie. Maar woorden als
competitie, prestaties, goede cijfers halen, de top halen, winnen...,
het lijken vergeten begrippen: thuis, op school en op het werk.

De media en dan vooral de televisie dobberen veel te veel mee op die zee
aan verkeerde percepties. Hoe we inkomsten kunnen genereren, lijkt als
thema taboe in Nederland, zeker bij de toonzettende media. Heette de
economie maar Mabel, of Margarita....

Dus durven of weten politici en andere spraakmakers de harde feiten en
noodzakelijke oplossingen niet voldoende bespreekbaar te maken. Laat
staan de mentaliteit om te buigen.

Geen wonder dat ik mensen van pakweg een jaar of vijftig tegenkom die
zich kansloos op de arbeidsmarkt achten. En daar in berusten! Niet een
ander vak kiezen, of zich omscholen, of met minder inkomen genoegen
nemen. 'Nee, want ik ben toch kansloos.'

In essentie is de oplossing tamelijk eenvoudig: competitief en flexibel
willen worden. Als persoon en als land. De kreet 'Het begint met
ambitie' komt niet voor niks van een bánk!

Waar beginnen we met de dramatische omwenteling die nodig is? Ik vind
eigenlijk op alle fronten. Op school, thuis, op het werk en in de politiek.

Opiniemakers zoals leerkrachten, politici, captains of industry,
columnisten en commentatoren moeten de noodzaak van zo'n
mentaliteitsverandering aan de orde stellen. Ieder moet zijn
verantwoordelijkheid daarin beseffen.

Buiten school en op school kunnen we kinderen meer aan sport laten doen,
ook om ze weer te leren wat competitie is. Het halen van goede cijfers
zou je voor kinderen veel boeiender moeten maken. Je kunt ze ook de weg
wijzen naar betere resultaten met moderne middelen en leermethoden. Niet
voor niets heeft KPN alle scholen in Nederland een gratis
breedbandinternetaansluiting aangeboden. Prikkel die kinderen toch!

Een werkgever als KPN doet relatief veel aan opleidingen. Er is
studieverlof. We hebben een Mobiliteitscenter. We zijn ook begonnen met
het beloningsysteem aan te passen door er een element van loon naar
werken in te bouwen. Dat kunnen meer werkgevers doen.

Werknemers moeten langer door willen werken. Méér voldoening uit hun
werk zien te halen. Er aan wennen dat je niet automatisch elk jaar een
periodiek krijgt. Of accepteren dat als je minder productief wordt, je
er gewoon financieel wat op achteruitgaat.

De overheid zou werknemers juist een minder uitgebreide
ontslagbescherming moeten geven. Dan durft een werkgever het nog eens
aan om een werkloze, een oudere of een gedeeltelijk arbeidsongeschikte
een tijdje te proberen.

Kortom, de economische capaciteiten van eenieder zouden we ten volle
moeten zien te benutten. Zolang dat niet het geval is, vind ik dat we
economisch riskant en sociaal niet verantwoord bezig zijn.

Ad Scheepbouwer is voorzitter van de raad van bestuur van telecomconcern
KPN. Dit is een tweewekelijkse estafettecolumn. Scheepbouwer nodigt voor
de volgende column Michel Tilmant uit, ceo van ING .

Copyright (c) 2004 Het Financieele Dagblad

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********