Gesprek met leraren Mohammed B. en Samir A.

[Fritz van Rikxoort]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

'Mis ik wat? Worden ze extremer?'
http://www.nrc.nl/binnenland/artikel/1099635736408.html

Ze hadden Mohammed B. en Samir A. in hun klas. Maar hoe herken je als leraar
een kiem van terreur? ,,Mohammed was een prettige leerling, met hem kwam het
wel goed.''

Door onze redacteur Margriet Oostveen
AMSTERDAM, 5 NOV.Er vliegen uien door de Hart Nibbrigstraat in
Amsterdam-West. Boze tieners staan ermee te gooien. Ga van mijn stoep,
roepen ze, en andere dingen. Dan niet zeggen dat dit toch de openbare weg
is, een vrij land, et cetera.
Een jongen schreeuwt: ,,Voor mij niet! Voor mij is dit geen vrij land! Waar
ben ik welkom dan?''
De leraar biologie zegt het kort daarvoor al: ,,Wij zijn er niet in geslaagd
die kloof te dichten. Daar hebben wij gefaald.''
Tien jaar geleden gaf hij les aan Mohammed B. (26), die nu wordt verdacht
van de moord op Theo van Gogh. ,,Mohammed was een gezellige rondborstige
jongen. Een prettige leerling, iemand aan wie ik met echt enthousiasme zijn
havo-diploma heb uitgereikt. Want dat kwam wel goed met hem.''
Dat was op het Amsterdamse Mondriaanlyceum, vlakbij de Hart Nibbrigstraat,
waar de vader en stiefmoeder van Mohammed B. nog wonen. De jongens staan er
defensief voor de voordeur. De straat is vuil.
De biologieleraar wil wel over Mohammed B. vertellen, op voorwaarde dat zijn
naam er niet bij komt te staan. Geschiedenisleraar Cor Meijer, die meepraat,
heeft daar minder moeite mee. Mohammed B. voltooide op het Mondriaanlyceum
zijn havo. Nu is in het gebouw alleen nog vmbo-onderwijs te volgen, sinds
het fuseerde in de Esprit Scholengemeenschap.
Een jaar of vijf nadat Mohammed zijn diploma haalde, kregen de
biologieleraar en Cor Meijer een nieuwe potentiële terrorist in de klas:
Samir A. (18), die volgens justitie in de omgeving van Mohammed B.
verkeerde. Samir A. wordt verdacht van het beramen van aanslagen. Samir
begon op het vwo, stapte over naar de havo en verliet de school ruim
anderhalf jaar geleden voortijdig na een mislukte reis naar Tsjetsjenië.
Daar wilde hij met moslims tegen de Russen gaan vechten.
,,Samir heeft altijd gezegd dat nine-eleven voor hem de omslag was'', zegt
Cor Meijer. De biologieleraar: ,,Hij wilde medicijnen studeren, maar vroeg
zich ineens af waarom, als de wereld zo in elkaar zat dat Afghanistan moest
worden gebombardeerd na de aanslagen in Amerika.''
De biologieleraar en de geschiedenisleraar kijken nog altijd licht
vertederd: ,,Samir leek een knullige Robin Hood'', zegt Cor Meijer. ,,Wie
reist nu hartje winter in een zomerjasje naar Tsjetsjenië om de held uit te
hangen en komt al na twee weken terug omdat het zo koud is?'' Dat was begin
2003. De school heeft hem na terugkeer opgevangen. Er kwamen nog twee mannen
van de AIVD allerlei vragen stellen over Samirs vrienden en contacten. Samir
zelf heeft nauwelijks over zijn reis gepraat en dat kwam de school wel goed
uit. Cor Meijer: ,,Die reis was zo knullig. Dus dan overheerst het
moederkloekgevoel. Je praat met zo'n jongen. Maakt een inhaalprogrammaatje
voor gemiste proefwerken. Omdat je wil dat hij toch over gaat.'' Niet lang
daarna verhuisde Samir naar Den Haag. Meijer: ,,En deze week vraag ik me af
of wij niet te naïef zijn geweest.''
Zij begonnen dertig jaar geleden in het onderwijs, zegt Cor Meijer. De jaren
zeventig. Vandaar. Hoe moeten ze tegenwoordig nou herkennen dat het ernst is
in de klas? ,,Het is ook mijn truttigheid. Ik hou van de herfst. Omdat de
kachel dan gezellig snort in de klas en de kinderen goed luisteren. Maar
kennelijk mis ik wat. Misschien worden kinderen wél extremer. Maar houden ze
dat voor zich.''
Van school kan Samir A. Mohammed B. niet gekend hebben - die was toen allang
klaar. Hoe was het in Mohammeds tijd, op en rond het Mondriaanlyceum?
Cor Meijer: ,,Het team was in meerderheid autochtoon en de leerlingen waren
in meerderheid allochtoon, net als de buurt. We probeerden contact met de
ouders te krijgen, dus we gingen brieven in hun taal versturen. Kwam daar
van hogerop commentaar op. Want dat was niet goed voor de integratie.''
Leraren vonden het erg vervelend om 's middags op de fiets van school naar
huis te gaan, zegt Meijer. ,,Ze werden nogal eens uitgejouwd.''
Biologieleraar: ,,En bespuugd.''
In die tijd reageerde de politie niet zo snel, zeggen ze. Zolang de
problemen de buurt niet uitkwamen vond die het wel overzichtelijk zo.
Meijer: ,,De school was een bolwerk in de buurt. Binnen gedroegen de
leerlingen zich naar onze regels, maar het werd niet hun school. Thuis was
alles anders. Als je ouders uitnodigde, kwamen ze niet.''
Er werd en wordt volop gediscussieerd in de klas hoor, zeggen ze, bij
maatschappijleer, geschiedenis en waar al niet. Meijer: ,,Maar een havo- of
vwo-leerling van allochtone afkomst kan dat verhaal thuis vaak niet kwijt.
De ouders hebben meestal veel minder opleiding.''
Wat hem opvalt, zegt Cor Meijer, is dat jongens die met extremisme in
verband worden gebracht nooit van het vmbo lijken te komen. ,,Het zijn bijna
altijd havo- of vwo-leerlingen. Ik denk dat ze in het fundamentalisme
idealen vinden die in de Nederlandse maatschappij niet bereikbaar voor ze
blijken te zijn als ze van school komen. Omdat werkgevers geen Marokkanen
willen hebben, bijvoorbeeld.''
De biologieleraar: ,,De samenleving biedt helemaal geen gelijke kansen.''
Cor Meijer: ,,Deze kinderen zeggen letterlijk: een Amerikaan die slecht
Nederlands spreekt heeft hier meer kansen dan ik. En zeker als je een havo-
of vwo-leerling bent die goed kan leren, en je kan van die capaciteiten
niets in de maatschappij kwijt, en je vindt thuis weinig weerklank, dan
krijgt die verharding een kans.''
Misschien veranderde Mohammed daarom pas na zijn schooltijd, zeggen de
leraren. Ze hoorden pas woensdag, van journalisten van De Telegraaf, dat het
om hún Mohammed ging. De school heeft meteen zijn dossier gezocht, maar dat
is onvindbaar, het dateert van vóór de computers en is waarschijnlijk
weggegooid toen de bewaartermijn erop zat. Ze weten niet of hij nog iets is
gaan studeren. Volgens De Telegraaf van vandaag is hij, pas in 2002, de
opleiding sociaal-pedagogische hulpverlening aan de Hogeschool van Amsterdam
gaan volgen.
Extremisme zien ze dus niet op school. Wel steeds meer leerlingen die zich
voor Arabische geschriften interesseren. Vooruit, zeggen de leraren, van
Samir verbaast het ze het minst. Meijer: ,,Alleen eigenlijk omdat hij graag
verkeerde dingen wilde doen, een lefgozertje met springerig haar was, een
boefje dat goed lag bij de andere kinderen. Maar of je daar een terrorist
van wordt?''
En Mohammed B.? De eerste AIVD'ers zijn deze week alweer op school geweest.
Maar Mohammed verkondigde nooit een mening waardoor je als leraar even op
gaat letten, zeggen de leraren. Een vlijtig kind. De biologieleraar: ,,Hij
was iemand die je succes wenst in het leven. Omdat je hem een prettig mens
vindt.''

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********