Debat / De stank van het woord 'fascisme'

[Fritz van Rikxoort]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Een opiniebijdrage in Trouw over het gebruik en misbruik van termen uit de
Tweede Wereldoorlog.
Mijns inziens kunnen precieze vergelijkingen die gedacht worden best onder
woorden worden gebracht. Maar dan wel precies.Welke opvatting of gedraging
wordt precies vergeleken met welke historische opvatting of gedraging.
Al zie ik ook wel dat het beladen is. Helaas wordt bijna iedereen die het
niet eens is met het linkse multi-kul- en criminalieteit- en fraude
gedogende beleid bijna altijd als racist en fascist en dergelijke neergezet.
En degenen die duidelijk maken dat de linkse schelders zelf doen wat voor en
tijdens en na WOII gebruikelijk was, wordt dan uit zijn verband, die
verdedigende context gehaald, en eindeloos geciteerd alsof zo'n verweer uit
het niets kwam en er niets aan vooraf ging.

Mijns inziens is het probleem veel algemener. Waar geen intentie is echt
open te debatteren, liggen eindeloze truuks ter beschikking om dat debat te
sabotteren. Een ideale oplossing daarvoor heb ik nog niet gezien.
Wat overblijft is dat miljoenen mensen bang hun mond houden, althans
publiek, maar wel massaal met de voeten stemmen, en dat prominente sprekers
zich stees meer hebben teruggetrokken, zijn ondergedoken, zwaar bedreigd en
zelfs vermoord zijn.

Fritz


Debat / De stank van het woord 'fascisme'
door Lodewijk Dros

http://www.trouw.nl/nieuwsenachtergronden/artikelen/1101794532038.html
2004-12-01  - lezersreacties op dit artikel (8)

Het is makkelijk schelden, met begrippen die naar de Tweede Wereldoorlog
verwijzen. Links doet het; rechts doet het. Maar het heeft ook een nadeel:
wie het eigen moreel gelijk 'bewijst' met termen uit de oorlog, overtuigt
niet én legt lam.

Er moest wat tijd overheen gaan, maar het kan weer: je baby Anton noemen.
Maar Adolf, nee. Want Mussert is weggegleden uit het gezamenlijk geheugen,
terwijl Hitler zich er stevig in heeft vastgezet. Met een baby die Adolf
heet ben je nu nog steeds fout.

Ergens tussen Anton en Adolf pendelt het debat dat over de multiculturele
samenleving is losgebarsten. Over de keuzes die integratie mogelijk maken,
over het al dan niet 'bij elkaar houden' van de boel en vooral over de
enorme morele verontwaardiging die de verschillende kampen tentoon spreiden.
Wat goed is en wat kwaad -we zijn een moralistische natie- wordt uitgedrukt
met termen en woorden die naar de Tweede Wereldoorlog verwijzen.

Een kleine bloemlezing:
De kampioen was Theo van Gogh. Hij noemt twee Amsterdamse burger vaders -Ed
van Thijn en Job Cohen- NSB'ers (de laatste zelfs 'van nature'). Andere
Joden, zoals Sonja Barend en Leon de Winter, dicht hij onsmakelijkheden uit
de Tweede Wereldoorlog toe. Zo spreekt hij over het 'Treblinkaliefdesspel'.
Thom Hoffman noemt hij een SS'er.

Het nazisme is ook een dankbare bron voor degenen die Pim Fortuyn probeerden
te diskwalificeren. Thom de Graaf ziet hem met terugwerkende kracht Anne
Frank bedreigen, Jan Blokker vergelijkt hem met Anton Mussert.

Dierenactivisten vergelijken de bio-industrie voor het gemak maar met de
Holocaust. Even moorddadig. Waar tegenin te brengen is dat dat voor Joden
een erg onsmakelijke vergelijking is. Waar tegenin te brengen is dat ook
Joden als Isaac Bashevis Singer deze vergelijking maken.

Nog meer voorbeelden: twee kunstenaars reppen na de moord op Van Gogh en
enkele brandstichtingen in kerken en moskeeën van Kristallnacht.

Jan Pronk vindt dat het terugsturen van uitgeprocedeerde asielzoekers door
minister Verdonk doet denken aan deportatie. Hans Dijkstal vergelijkt de
integratiekaart die het kabinet binnenkort invoert, met de jodenster. Joost
Zwagerman denkt dat je bij Theo van Gogh, en bij Jan Blokker of Anil Ramdas
maar beter niet kunt aankloppen als je moet onderduiken.

Deze week maakten Marokkaanse jongeren de Amsterdamse wethouder Aboutaleb
uit voor NSB'er. Een wijze van schelden die ook op te vatten is als teken
van geslaagde integratie.

Steeds weer die oorlog. Premier Balkenende probeert iets anders in te
brengen: normen en waarden -maar dat wordt weggehoond als jaren-vijftig
retoriek.

Liever grijpt het denkend deel der natie tien jaar verder terug: De Oorlog.
Conclusie I: Het mooie is dat de moraal niet uit Nederland is verdwenen.
Conclusie II: De taal en het arsenaal zijn uitsluitend ontleend aan de
oorlog. Dat laatste wijst op een grote beperktheid. Er moet sprake zijn van
een verarming: waaraan refereerde men in 1925, vraag je je af.

Wie het eigen gelijk bewijst met dergelijke termen, wijst de ander aan als
iemand die in de Tweede Wereldoorlog de foute kant gekozen heeft. In deze
krant scheert columnist Willem Breedveld langs het randje met vergelijkbare
redeneringen. Breedveld keert zich tegen de 'levensgevaarlijke' Geert
Wilders, wiens 'complotdenken' (overal zitten islamieten achter) ,,in
dezelfde lijn ligt als het geloof waarmee de nazi's de Joden en het jodendom
brandmerkten als de oorzaak van alle ellende, met als logisch sluitstuk de
vernietiging van alle Joden.'' Subtiel werkt Breedveld zich onder zijn eigen
redenering uit: ,,Zover zal Wilders niet willen gaan''-maar het punt is
gemaakt.
Links en rechts bedienen zich ervan, en wat is ertegen? Rabbijn Awraham
Soetendorp vertelt in Het Parool: ,,Ik leef met het historische bewustzijn
van de maatregelen die in de jaren dertig werden genomen om de immigratie
van vluchtelingen uit Duitsland tegen te gaan. Ik wil niet vergelijken, ik
wil geen spoken oproepen, maar we moeten nu vechten voor versterking van de
saamhorigheid.''

Leren van de geschiedenis, wat is ertegen?
De ellende is dat termen, ontleend aan De Oorlog en in stelling gebracht om
het eigen morele gelijk te bewijzen, de tegenstander niet alleen niet
overtuigen, maar ook lamleggen. Het ongelijk bestaat in -om het zo te
zeggen- het alsnog fout zijn in de oorlog. Een argument waarop niets anders
past dan stilzwijgen.

Als tegenwerping geldt dat de vergelijking die gemaakt wordt slechts op een
deel van de parallel betrekking heeft. Een NSB'er is dan geen foute
Nederlander die Joden verlinkt, maar iemand die de integratie niet op de
juiste wijze wil bevorderen. Of iemand die te naïef is om te zien dat
islamieten nooit te vertrouwen zijn. In deze laatste betekenis zijn sommige
islamologen al voor NSB'er uitgemaakt.

Toch wringt het. Want het lukt zelden om met chirurgische precisie dat wat
wél in de vergelijking hoort, te onderscheiden van wat er niet bijhoort.
Soms lukt dat, een beetje. Fortuynkenner Dick Pels betoogt dat de
karakterisering van Fortuyn als fascist kán, als dat etiket ontdaan wordt
van zijn demonische uitstraling en genuanceerd wordt toegepast. Dat vond
Fortuyn vroeger óók, stelde Pels onlangs vast, maar op zeker moment wilde
hij er niet meer van weten.

Die waarneming legt het probleem bloot. Leren van de geschiedenis loopt
eerst en vooral langs de lijnen van het historisch, wetenschappelijk
onderzoek. De historicus kan het ene verschijnsel met het andere
vergelijken, demonteert daartoe een term, bijvoorbeeld 'fascisme', en neemt
steeds een onderdeel daaruit bij een vergelijking. Zo bezien kan
geconcludeerd worden dat in Fortuyns ideeën en aantrekkingskracht
parallellen met het fascisme te trekken zijn. Maar zodra Fortuyn in het
publieke debat op grond van die conclusie voor fascist wordt versleten, komt
de besmeurende werking van dat woord, die diskwalificerende lading,
onverbiddelijk mee. De stank die dat woord verspreidt, is niet af te
schudden.

Het wachten is nu op het wegebben van 'de oorlog na Van Gogh'. Dan moeten we
afspreken wat we met een NSB'er bedoelen, en dat we bij
Holocaust-als-verwijt maar niet moeten denken aan al die vergaste Joden. Als
dat niet lukt, dan slaat taal die daaraan ontleend is, alles dood. Om te
beginnen het debat.

Er is een manier om te weten wanneer de tijd rijp is. Als je je zoontje
Adolf kunt noemen.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66 uwvoornaam uwachternaam
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********