Freedom!

[Fritz van Rikxoort]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Goed verhaal Herman,

Enkele reacties / aanvullingen op jouw doorwrochte aanzet tot hernieuwd
moreel politiek leiderschap, steeds na jouw tekst.

-----Oorspronkelijk bericht-----
Van: Herman Beun <herman.beun at yucom.be>
Datum: dinsdag 8 oktober 2002 5:44

>Hein van Meeteren schreef:
>
>> "freedom is just another word for.....voting d66".
>>
>> Mensen weten namelijk reuze goed wat goed voor ze is, [...]
>
>Is dat zo? Ik denk het eerlijk gezegd niet. Wat de laatste verkiezingen
>volgens mij hebben laten zien is dat mensen blijkbaar een enorme
>behoefte hebben aan (moreel) leiderschap. Iemand met overtuigingskracht
>en aanzien, die ze vertelt welke keuzes goed zijn en welke niet.
>
>Begrijp me niet verkeerd: natuurlijk moeten mensen al die keuzes wl
>zlf kunnen maken en blijf ik dus wars van een overheid die keuzes
>afdwingt, of dat nu is via discriminerende huwelijkswetten of door
>mensen een stem in een referendum te ontzeggen. Maar ik ben niet zo
>naief om te denken dat mensen vanzelf wel de goede keuzes maken. In de
>meeste gevallen komen keuzes voort uit navolging, imitatie, loyaliteit,
>afkijken, ervaring, gewoonte etc., en dat leidt alleen tot een 'goed'
>resultaat als het uitgangspunt dat al was.

Helaas heb je hier heel erg gelijk. En doordat er steeds meer 'slechte'
voorbeelden gegeven worden in het publieke domein geldt steeds vaker:
'slecht' voorbeeld doet 'slecht' volgen. Tot mijn lichte verbijstering valt
me zelfs vaak op dat die navolging en gewoonte die jij beschrijft meestalk
gepaard gaat met een totaal gebrek aan kennis en ervaring van/met 'goede'
voorbeelden. De (soms oude) alternatieven van een hogere kwaliteit en
moraliteit en met op termijn ook meer resultaat in de richting die mensen
zelf wel zouden willen gaan zijn vaak domweg niet (meer) bekend, reeds lang
onzichtbaar geworden.

>Willen we mensen dus zelf laten kiezen, dan is goed moreel leiderschap
>onontbeerlijk. In plaats van dwang, het leiderschap van mensen die vr
>ons beslissen, hebben we daarom behoefte aan overtuigingskracht, aan
>morele leiders (niet noodzakelijk of uitsluitend politici, en niet
>alleen aan de top van de samenleving maar op alle niveaus en schalen)
>die anderen weten te overtuigen waarom de ene keuze wel en de andere
>niet gemaakt moet worden. (En waar we ook behoefte aan hebben, althans
>meer dan voorheen, is aan een openbare dialoog tussen al die morele
>leiders: om dat proces van overtuiging zijn werk te kunnen laten doen en
>om af te tasten hoe een gezamenlijke keuze zo goed mogelijk
>verschillende waardenpatronen met elkaar kan verzoenen).

Mijns inziens geldt ook hier: goed voorbeeld doet goed volgen. Een moreel
leider kan niet overtuigen (alleen) met het verhaal dus, maar juist door een
voorbeeld te zijn van hoe het ook (succesvol) kan.

>Daarom heb ik dat 'keuzevrijheid'-verhaal van D66 altijd zo plat
>gevonden. Dat het wenselijk is om mensen zelf, uit innerlijke
>overtuiging, te laten kiezen vindt sinds de Reformatie en de Verlichting
>iedereen. Maar dat sommige keuzes nu eenmaal beter zijn dan andere vindt
>ook iedereen, en het is de angst voor die 'verkeerde' keuzes die velen
>ervan weerhoudt om D66 in die vrijheid te volgen. Dat is een heel
>terechte angst, waar D66 door de jarenlange vrijheid-dogmatiek (die
>inderdaad zijn oorsprong vindt in de jaren zestig) echter nooit een
>antwoord op heeft gehad. En daarmee schrikken we kiezers dubbel af: niet
>alleen doordat ons vrijheid-verhaal geen antwoord biedt op hoe om te
>gaan met verkeerde keuzes, maar ook doordat we zlf niet aangeven wat
>onze keuzes zouden zijn. We pleiten voor minder dwang, maar verschaffen
>geen moreel leiderschap (sterker nog: dat hebben we jarenlang afgewezen,
>we hadden immers "geen ideologie"). Geen wonder dat het ons zo moeilijk
>lukt om kiezers aan ons te binden, ook al worden onze keuzes (ja, we
>hebben ze wel) gedeeld door een aanzienlijk deel van het electoraat.


Mijns inziens lieten de Van Mierlo's, Ed Nypels' enzovoort nog wel degelijk
authentiek moreel leiderschap zien op tal van 'beleidsterreinen' (help, ik
bedoel, de burgers in hun portemonnee en persoonlijke leven rakende
onderwerpen, zoals bijvoorbeeld de WAO, pensioenen).
Dat herkenbare morele leiderschap tegenover een vooral machtspolitiek
opportunistisch opererende Lubbers en Kok heeft mijns inziens in 1994 ook
geleid tot onze verdubbeling van 12 naar 24 zetels, met zoals ik vaker in
herinnering heb geroepen als hoofdzaak het morele appel van Van Mierlo tegen
de vermeende afbraak en leeftijdsdiscriminatie in de rechten maar niet de
premies van de WAO.
Na Van Mierlo's halsstarrige maar diplomatiek respectvolle formatiedwang
jegens Kok en Bolkestein en uiteraard onze eigen toetreding tot de eerste
nationale bestuurlijke macht zonder het CDA, hebben we een en ander echter
al snel verzaakt, volgens velen terecht m.i. al bij de claims op
ministersportefeuilles. Logisch dan dat we onze door onze moraliteit
aangesproken kiezers daarna weer snel verloren, echt niet alleen doordat we
een aantal punten van ons programma immers wisten te verwezenlijken (met
name door Hans Wijers en in de ethisch-sociale hoek).

De laatste jaren lijkt ons pragmatisme vaak stuurloos, immoreel geworden.
De morele verhalen worden minder en minder verteld over waarom er in
beginsel geen medisch niet-noodzakelijke wachtlijsten in de zorg horen te
zijn,
waarom er een minimum niveau aan integratie van alle aanwezige groepen
individuen voor een goed functionerende samenleving nodig is,
waarom ook vrouwen en meisjes uit etnische groepen recht hebben op steun
voor hun tientallen jaren op die van autochtone groepen achterlopende
emancipatiestrijd,
waarom de overheid de veiligheid voldoende hoort te handhaven om die niet in
een neerwaartse spiraal te laten verzwelgen maar in evenwicht te houden met
onze politie-juridische mogelijkheden,
enzovoort.

>Die 'vrijheid' kan wat mij betreft dus overboord als centraal
>D66-begrip - dat is immers maar de helft van het verhaal. Wel zou het
>woord nog gebruikt mogen worden in de combinatie
>vrijheid-met-verantwoordelijkheid, maar dat is eigenlijk ook alleen maar
>met veel uitleg te begrijpen. Dat 17-eeuwse woord 'vrijheid' dekt de
>lading niet, en is sowieso te abstract om mee uit te leggen waarom D66
>de keuzes maakt die het maakt. De vraag die we onszelf, denk ik, moeten
>stellen, is: Wat willen we eigenlijk met die vrijheid?
>
>Behalve de Verlichting komen ook de eeuwen daarna dan nadrukkelijker als
>inspiratiebron in beeld. Ik kom zo uit op iets als "individuele
>waardigheid" als centrale streven van D66 (maar een betere term blijft
>uiteraard welkom). Nog steeds redelijk abstract, maar minder open-ended
>en beangstigend dan 'vrijheid'. Alle keuzes die D66 maakt worden er door
>gedekt, naar mijn smaak vaak beter dan door 'vrijheid': Wij zijn voor
>het referendum, omdat we vinden dat de overheid op basis van argumenten
>een gelijkwaardige dialoog met u moet aangaan in plaats van zonder u,
>over u te beslissen. We zijn voor het homohuwelijk, omdat een relatie
>van holebi's in onze ogen gelijkwaardig is aan een relatie van hetero's.
>In de vele gevallen waar 'keuzevrijheid' zelfs tot een tegenstrijdig
>resultaat leidt, biedt 'individuele waardigheid' uitkomst: D66 is dan
>ook tegen zoiets als uithuwelijken, ook als dat gebeurt met instemming
>van de betrokkenen (wat, aangezien het een culturele kwestie betreft,
>meestal het geval zal zijn), omdat wij vinden dat dat geen recht doet
>aan de waardigheid van gemancipeerde individuen.

En zelfs voor een wat belastinggeldbesteding betreft sterk in te krimpen
'publieke' (lees: staats-)omroep en een werkelijk te handhaven subsidiering
en daarover financiele verantwoording van de individuele waardigheden
bevorderende tv- en radioprogramma's bij welke zender (staats of
particulier) dan ook.

Jij snijdt in feite ook het aloude zinloze en stuurloze van ons pragmatisme
aan als we niet duidelijkmaken welke niet klassiek dogmatisch ideologische
doelen en richtingen we uit willen met die vrijzinnige praktische benadering
van ons.

>Overigens volgt uit bovenstaande dat zeker D66 behoefte heeft aan een
>heel ander soort politicus. Waar D66-ers in het verleden de keuzes
>alleen maar bij de burger legden zonder zelf daarbij een standpunt in te
>nemen (vrijheid, vrijheid!), zal er voortaan moreel leiderschap getoond
>moeten worden. Dat betekent niet alleen standpunten innemen, maar morele
>kleur bekennen en met *waarden* (niet het ontbreken ervan) de discussie
>in gaan - en winnen! Een politicus moet een 'great communicator' zijn,
>om een echte dialoog met de samenleving op gang te brengen. Wie dat niet
>vindt ("Het gaat om de inhoud, niet om de verpakking"), pleit daarmee in
>feite tegen het soort democratie dat D66 altijd heeft voorgestaan.

Nou hebben we wel inhoud en programma's die ook een moreel gehalte hebben,
betreffende alle actuele onderwerpen die burgers raken, maar we durven
inderdaad te weinig een beroep te doen op die onderliggende moraliteit bij
het uitventen van onze praktische voorstellen.
Een voorbeeld is alleen al het stuurloze gebruik van de term democratische
vernieuwing (om de
vernieuwing) in plaats van de term radicale democratisering die betere
handvatten biedt om het immorele van het door de gekozen controlerende
machten gevormde besturende machten aan te klagen i.c. het onthouden aan de
burgers zelf van elders wel gebruikelijke mogelijkheden direct democratisch
inlvoed uit te oefenen op wie bestuurt en wat besloten wordt.

Kortom, we doen nog steeds vaak wel de goede dingen in de goede richting
(helaas ook niet altijd als we zelf weer eens ons morele spoor bijster
zijn), maar doen het wat betreft het morele appel dat we daarbij doen EN wat
betreft het moreel goede voorbeeld dat we door ons eigen handelen consequent
geven vaak niet goed genoeg.
Te veel en veel te vaak hebben we ons aangepast aan het immoreel ongerichte
politieke machtsspel, waarin we zelf verzeild zo niet verzopen zijn geraakt.
Door mee te doen mensen van andere partijen persoonlijk aan te vallen uit
effectbejag (er ook een zeteltje uit te scoren), door eigen
besturen/bestuurders kost wat het kost eindeloos in het zadel te houden om
de gedeelde macht maar zo lang mogelijk vast te kunnen houden (al is het
maar omniet delectorale zwarte piet te ontvangen, en dergelijke,
gaven we niet meer het goede voorbeeld en werd ons eigen onderliggende
morele verhaal voor onze toehoorders ongeloofwaardig.
Want de kiezer beoordeelde en beoordeelt ons keihard niet op onze woorden
maar op onze daden.

>
>Herman

Fritz van Rikxoort

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********