Freedom!

[Herman Beun]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Hein van Meeteren schreef:

> "freedom is just another word for.....voting d66".
>
> Mensen weten namelijk reuze goed wat goed voor ze is, [...]

Is dat zo? Ik denk het eerlijk gezegd niet. Wat de laatste verkiezingen
volgens mij hebben laten zien is dat mensen blijkbaar een enorme
behoefte hebben aan (moreel) leiderschap. Iemand met overtuigingskracht
en aanzien, die ze vertelt welke keuzes goed zijn en welke niet.

Begrijp me niet verkeerd: natuurlijk moeten mensen al die keuzes wél
zélf kunnen maken en blijf ik dus wars van een overheid die keuzes
afdwingt, of dat nu is via discriminerende huwelijkswetten of door
mensen een stem in een referendum te ontzeggen. Maar ik ben niet zo
naief om te denken dat mensen vanzelf wel de goede keuzes maken. In de
meeste gevallen komen keuzes voort uit navolging, imitatie, loyaliteit,
afkijken, ervaring, gewoonte etc., en dat leidt alleen tot een 'goed'
resultaat als het uitgangspunt dat al was.

Willen we mensen dus zelf laten kiezen, dan is goed moreel leiderschap
onontbeerlijk. In plaats van dwang, het leiderschap van mensen die vóór
ons beslissen, hebben we daarom behoefte aan overtuigingskracht, aan
morele leiders (niet noodzakelijk of uitsluitend politici, en niet
alleen aan de top van de samenleving maar op alle niveaus en schalen)
die anderen weten te overtuigen waarom de ene keuze wel en de andere
niet gemaakt moet worden. (En waar we ook behoefte aan hebben, althans
meer dan voorheen, is aan een openbare dialoog tússen al die morele
leiders: om dat proces van overtuiging zijn werk te kunnen laten doen en
om af te tasten hoe een gezamenlijke keuze zo goed mogelijk
verschillende waardenpatronen met elkaar kan verzoenen).

Daarom heb ik dat 'keuzevrijheid'-verhaal van D66 altijd zo plat
gevonden. Dat het wenselijk is om mensen zelf, uit innerlijke
overtuiging, te laten kiezen vindt sinds de Reformatie en de Verlichting
iedereen. Maar dat sommige keuzes nu eenmaal beter zijn dan andere vindt
ook iedereen, en het is de angst voor die 'verkeerde' keuzes die velen
ervan weerhoudt om D66 in die vrijheid te volgen. Dat is een heel
terechte angst, waar D66 door de jarenlange vrijheid-dogmatiek (die
inderdaad zijn oorsprong vindt in de jaren zestig) echter nooit een
antwoord op heeft gehad. En daarmee schrikken we kiezers dubbel af: niet
alleen doordat ons vrijheid-verhaal geen antwoord biedt op hoe om te
gaan met verkeerde keuzes, maar ook doordat we zélf niet aangeven wat
onze keuzes zouden zijn. We pleiten voor minder dwang, maar verschaffen
geen moreel leiderschap (sterker nog: dat hebben we jarenlang afgewezen,
we hadden immers "geen ideologie"). Geen wonder dat het ons zo moeilijk
lukt om kiezers aan ons te binden, ook al worden onze keuzes (ja, we
hebben ze wel) gedeeld door een aanzienlijk deel van het electoraat.

Die 'vrijheid' kan wat mij betreft dus overboord als centraal
D66-begrip - dat is immers maar de helft van het verhaal. Wel zou het
woord nog gebruikt mogen worden in de combinatie
vrijheid-met-verantwoordelijkheid, maar dat is eigenlijk ook alleen maar
met veel uitleg te begrijpen. Dat 17-eeuwse woord 'vrijheid' dekt de
lading niet, en is sowieso te abstract om mee uit te leggen waarom D66
de keuzes maakt die het maakt. De vraag die we onszelf, denk ik, moeten
stellen, is: Wat willen we eigenlijk met die vrijheid?

Behalve de Verlichting komen ook de eeuwen daarna dan nadrukkelijker als
inspiratiebron in beeld. Ik kom zo uit op iets als "individuele
waardigheid" als centrale streven van D66 (maar een betere term blijft
uiteraard welkom). Nog steeds redelijk abstract, maar minder open-ended
en beangstigend dan 'vrijheid'. Alle keuzes die D66 maakt worden er door
gedekt, naar mijn smaak vaak beter dan door 'vrijheid': Wij zijn voor
het referendum, omdat we vinden dat de overheid op basis van argumenten
een gelijkwaardige dialoog met u moet aangaan in plaats van zonder u,
over u te beslissen. We zijn voor het homohuwelijk, omdat een relatie
van holebi's in onze ogen gelijkwaardig is aan een relatie van hetero's.
In de vele gevallen waar 'keuzevrijheid' zelfs tot een tegenstrijdig
resultaat leidt, biedt 'individuele waardigheid' uitkomst: D66 is dan
ook tegen zoiets als uithuwelijken, óók als dat gebeurt met instemming
van de betrokkenen (wat, aangezien het een culturele kwestie betreft,
meestal het geval zal zijn), omdat wij vinden dat dat geen recht doet
aan de waardigheid van geëmancipeerde individuen.

Overigens volgt uit bovenstaande dat zeker D66 behoefte heeft aan een
heel ander soort politicus. Waar D66-ers in het verleden de keuzes
alleen maar bij de burger legden zonder zelf daarbij een standpunt in te
nemen (vrijheid, vrijheid!), zal er voortaan moreel leiderschap getoond
moeten worden. Dat betekent niet alleen standpunten innemen, maar morele
kleur bekennen en met *waarden* (niet het ontbreken ervan) de discussie
in gaan - en winnen! Een politicus moet een 'great communicator' zijn,
om een échte dialoog met de samenleving op gang te brengen. Wie dat niet
vindt ("Het gaat om de inhoud, niet om de verpakking"), pleit daarmee in
feite tegen het soort democratie dat D66 altijd heeft voorgestaan.

-------------------------------------------------------------
Herman Beun               http://users.skynet.be/herman.beun/
Herman.Beun at yucom.be                      Brussel, Vlaanderen
-------------------------------------------------------------
European Parliament, ELDR (NL-D66), http://www.vanderlaan.net
-------------------------------------------------------------
*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
-------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********