Maatschappelijk Debat I-VIII, was RE: Over Sturen en Bijsturen

[Ad Huikeshoven]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Lenny,

Volgens mij zijn jij en ik het op bepaalde punten stellig eens en op
enkele andere punten niet.

Ter verduidelijking de omschrijving van enkele door mij gehanteerde
begrippen (Van Dale): (per slot van rekening is alle filosofie
taalkritiek, althans volgens de analytisch-filosofen ;)

Democratie: staatsvorm waarin het volk (door vertegenwoordigers)
zichzelf regeert en vrijelijk zijn meningen en wensen kan uiten.
Indringer:      (in de derde betekenis) iemand die zich in een
gezelschap, een familie enzovoort indringt.
Overheid: 'gezag, heerschappij, macht' (2) lichaam waarbij het openbaar
gezag berust.
Wet:    in het algemeen een van het hoogste gezag uitgaande, erkende
bindende regel of een geheel van regels waarnaar men zich richt of te
richten heeft in zijn gedragingen.

I
Ad schreef:
Stel Lenny, dat wij tweeën de enige bewoners zijn op een niet zo groot
eiland. De vraag komt dan aan de orde wanneer wij tweeën elkaar
ontmoeten of we bereid zijn vrijwillig afspraken met elkaar te maken (en
die ook na te komen) of dat we niet allebei bereid zijn afspraken met
elkaar te maken. Laten we van het eerste geval uitgaan.

Lenny antwoordde: Waarom?
Ad: Om er achter te komen - door vragen te stellen - wat jij wel wil en
wat jij niet wil, om er achter te komen wat jouw wensen zijn en om
achter jouw mening te komen, er van uitgaande dat jij die vrijelijk wil
en kan uiten. Ben jij wel of niet bereid om vrijwillig in samenspraak
met anderen tot afspraken te komen, welke afspraken (regel of regels)
uiteindelijk bindend zullen zijn voor al degenen die betrokken waren,
zijn en/of zullen zijn bij de besluitvorming voor het gedrag al die
betrokkenen?


II
Ad schreef:
Een drenkeling spoelt aan. We burgeren de persoon in, leren elkaars
taal, en dragen onze afspraken aan de inmiddels opgelapte drenkeling
over. De persoon
krijgt ook een zegje in het geheel en houden de mogelijkheid open tot
het bijstellen van de afspraken in onderling overleg. Wat doen we als
blijkt dat de opgelapte drenkeling geen afspraken met ons wil maken en
zich ook niet wil voegen naar de reeds gemaakte afspraken? Buigen we
daarvoor en wordt dan de wil van de indringer 'wet'?

Lenny antwoordde: Je analogie klopt van geen meter...
'Opgelapte drenkeling" "indringer"
Wet? 

Ad: Het gezelschap als hierboven omschreven wordt uitgebreid met een
nieuwkomer. Het (enigszins aangepaste Robinson Crusoë) voorbeeld gebruik
ik als concreet voorbeeld, niet als directe analogie voor 'onze'
samenleving. Mij best als je een analogie ziet met onze samenleving en
daar vrijelijk op door associeert. Ik bedoel het voorbeeld letterlijk:
een eiland met twee personen, Lenny en Ad, en er spoelt iemand aan. Na
verloop van tijd is degene die is aangespoeld weer geheel de oude,
gezond van lijf en leden, al dan niet door toedoen van Lenny en/of Ad.
Misschien is het wel een zeer zelfredzaam persoon die noch Lenny of Ad
nodig heeft om op dat eiland te kunnen leven. Als en slechts dan als
Lenny en Ad vrijwillig onderling tot afspraken over elkaars gedrag zijn
gekomen én er komt een derde persoon op het eiland (zoals hiervoor
omschreven) dan doet zich de - niet geheel onlogische vraag - vraag voor
of Lenny en Ad ook met die derde persoon afspraken over het gedrag
zouden willen maken of niet. Misschien hadden Lenny en Ad wel
afgesproken, als ze iets hadden afgesproken, dat de regels alleen voor
de direct betrokkenen van toepassing zijn en niet voor nieuwkomers. En
tot slot Lenny, 'wet' aan het einde van de zinsnede "wordt dan de wil
van de indringer 'wet'?" wijst direct terug naar het einde van de
voorgaande zin, waar staat 'de reeds gemaakte afspraken', dat geheel
conform de omschrijving van 'wet' in Van Dale.

III
Ad schreef:
Positiever geformuleerd, de burgers, leden van de samenleving, is het
niet toegestaan geweld te gebruiken. Een 'sterke overheid' treedt op
wanneer burgers de wet (in principe vrijwillig overeengekomen afspraken
tussen de burgers onderling) overtreden.

Lenny antwoordde: Ze hebben Lenny anders nooit wat gevraagd.....Enne hij
loopt al een tijdje mee.

Ad: Beste Lenny, je reageerde op een door mij gepostte discussiebijdrage
met de aanhef 'Lenny,'. Tel eens het aantal vragen in die
discussiebijdrage ... Overigens, sinds je achttiende (ik neem aan dat je
Nederlands staatsburger bent) ben je (tenminste) iedere vier jaar
gevraagd je (geheime) stem uit te brengen op één van de kandidaten voor
de gemeenteraad, ben je (tenminste) iedere vier jaar gevraagd je
(geheime) stem uit te brengen op één van de kandidaten voor de
provinciale staten en ben je (tenminste) iedere vier jaar gevraagd je
(geheime) stem uit te brengen op één van de kandidaten voor de Tweede
Kamer der Staten-Generaal. Sinds de oprichting van het Europees
Parlement ben je (tenminste) iedere vier jaar gevraagd je (geheime) stem
uit te brengen op één van de kandidaten voor dat Europese Parlement.
Mochten je buren (of net iemand aan de andere kant van de straat) ooit
plannen hebben gehad waar een gemeentelijke of andere vergunning voor
nodig was dan zul je telkenkere gevraagd zijn of die plannen niet
toevallig strijdig zijn met jouw plannen, c.q. of je bezwaren had tegen
die plannen die uiteindelijk het verlenen van de vergunning in de weg
zouden kunnen staan. Sinds je lid bent van D66 wordt je geregeld van
alles gevraagd, niet in de laatste plaats of je jezelf zou willen
kandideren voor een functie binnen de vereniging (in een bestuur van een
afdeling bijvoorbeeld) of je jezelf zou willen kandideren voor een
gekozen functie, wordt je gevraagd je voorkeuren kenbaar te maken bij de
zogeheten 'interne verkiezingen' waarvoor je een smoelenboek krijgt
thuisgestuurd, en dan mag je ook nog meedenken, meepraten en
meebeslissen over de verkiezingsprogramma's op plaatselijk, regionaal,
landelijk en europees niveau. Wie zijn 'ze' als je stelt dat 'ze hebben
Lenny anders nooit wat gevraagd ...'?

IV
Lenny schreef:
We zijn 3/4 door je stelling en NU PAS lees ik het woord democratie..
Welke
democratie? De Amerikaans republikeinse, de voormalig Russische i.e. de
Soviets
De parlemantair-monarchiale democratie of de city state democratie. Of
de
Oostenrijkse.....
Of zitten je oogkleppen zo dicht dat je het Nederlandse politieke
systeem
als "DE democratie" betiteld.
Pelease try Thinking a bit outside the box...

Ad: Moedig en interessant betoog, Lenny. Speciaal voor jou heb ik
bovenaan deze discussiebijdrage enkele door mij gebruikte begrippen in
alfabetische volgorde inclusief Van Dale omschrijving geplaatst. Wat
dacht je van 'democratie' in de zin zoals D66 dat voorstaat? Overigens
stel ik het op prijs wanneer je de bal speelt, in plaats van de man. En
over 'thinking a bit outside the box' - probeer eens de vragen die ik
stelde bij mijn letterlijke bedoelde eiland-met-twee-mensen-voorbeeld te
beantwoorden. Jouw fantasie bepaalt uiteindelijk wat er op dat eiland
gebeurd, of is dat 'too far out'?

V
Ad schreef:
Het continentaal-liberalisme wil voorkomen dat burgers elkaar de hersens
in slaan en verwacht een op dat punt interveniërende overheid (politie,
justitie, rechterlijke macht). De 'defensie' beschermt de burgers tegen
geweld van buiten.

Lenny antwoordde: Ja en wie beschermt de burgers tegen het
overheidsgeweld in letterlijke en
figuurlijk zin???

Ad: Dat staat dus letterlijk in de volgende alinea ..., die ik hieronder
nog eens kopieer:

Het angelsaksisch-liberalisme wil voorkomen dat de overheid de burgers
de hersens in slaat. Dat is één van de redenen dat de Britse bobby's
slechts een gummiknuppel dragen en geen vuurwapen.

Lenny antwoordde daarop: Dat was toen gisteren...
Ad: Wat bedoel je Lenny?

VI
Lenny schreef:
Ja zoiets van 4 km te snel en je krijgt een bon, maar kom niet te vlug
jammeren dat er bij je ingebroken is. Peuk weggooien lik op stuk, maar
het
zwembad sluiten vanwege opdringerige pubers?
Das een lekkere overheid om nog maar niet te spreken van de IRT affaire.
Die
sterke overheid is inderdaad afschrikwekkend. Maar niet zoals jij het
zou
willen of bedoel neem ik aan...

Ad: Lenny, ik deel hetzelfde ongenoegen over het functioneren van de
Nederlandse samenleving in 2002. We zijn het hier hartgrondig eens. Ik
zou willen dat 'de sterke arm' zich eveneens richt naar de regels
gesteld door het bevoegd gezag, en wel regels die wij, Lenny, jij en ik
en nog een heleboel anderen, gezamenlijk onderling vrijwillig
overeenkomen, regels die bindend zijn voor allen in onze samenleving. En
als de regels knellen, dan passen we ze aan via de 'Koninklijke weg',
dat is in Raad, Staten of Staten-Generaal, en niet anders. In mijn
discussie bijdrage sprak ik over 'overheid' in algemene of abstracte
zin, niet de huidige Nederlandse overheid. Er is een boel mis met de
huidige Nederlandse overheid. Niet voor niets voert D66 al zesendertig
jaar campagne vóór democratie, tegen regentendom, vóór
staatsrechterlijke hervormingen en tegen gesjoemel en on-principieel
gedrag. D66 heeft nog steeds een aantal springlevende idealen en in die
zin is de ideologie nog lang niet dood. Wie het D66 program onder de
titel 'Liberaal van gedachte, sociaal van gevoel' heeft gelezen (of
alleen de hiervoor geciteerde titel) herkent direct dat het
sociaal-liberalisme volgens D66 springlevend is en nog lang niet dood,
wat Jos de Beus ook afgelopen zaterdag in de NRC het Handelsblad mocht
beweren.

VII
Ad schreef:
Lenny, wat voor samenleving sta jij voor? Anders gesteld, hoe ver ben je
gevorderd in Robert Inmans artikel over 'The "New" Political Economy',
hoofdstuk 12, van deel 2 van het Handbook of Political Economy?

Lenny antwoordde: Ad, het schijnt mij toe dat je een ongekend hoge
waarde toeschrijft aan jou bekende artikelen. Voor elk van de door jou
aangehaalde studies kan ik er 3 opbrengen die precies het
tegenovergestelde beweren.

Ad: Lenny je beantwoord niet de eerste vraag, 'wat voor samenleving sta
jij voor?' 
Het lijkt me knap lastig een artikel te vinden dat het omgekeerde
beweert van het artikel van Robert Inman uit 1987 ;) Robert Inman
schreef een overzichtsartikel (literatuurstudie) over de pros en cons
van zo mogelijk alle denkbare staatsvormen, van libertair-anarchisme
(geen overheid), tot een alles overheersende overheid (dictaturen,
Leviathans, centraal-geleide economieën). Het belang van het artikel is
ten eerste het zeer ruime overzicht van aangehaalde studies (die elkaar
overwegend tegenspreken) en ten tweede zijn poging om de verschillende
staatsvormen op meerdere dimensies te beoordelen. 

De kernvraag van het artikel luidt: 'The "new" political economy is
concerned with that most basic question of economic policy: Under what
circumstances are markets or governments the preferred institution for
allocating societal resources? The problem is an old one and was the
central issue in the work of Hobbes, Smith, Mills and Sidgwick before
us. What is "new" in the new political economy is the sophistication of
analytic technique which we can now bring to bear to answer this
important question. The work of the last thirty years has given us new
insight and understanding into the relative strengths and weaknesses of
markets and governments as institutions for allocating the ecnomic
resources of society.'

Het artikel brengt vijf verschillende richtingen in de literatuur
bijeen. Dat is (1) de literatuur over 'markt-falen', (2) de
'vrijwillige-uitwisselings theorie', (3) de 'democratische
maatschappelijke keuze' literatuur (democratic social choice), (4) de
'publieke keuze' literatuuur (public choice) en (5) de nieuwe
'kwantitatieve politieke economie'.

Inman beoordeelt de verschillende staatsvormen op 'performance' op drie
gebieden: Efficiency, Equity and Liberty. Equity verdeelt Inman in de
beoordeling onder op de aspecten 'endowments' en 'government
allocations'. Liberty verdeelt Inman in de beoordeling onder op de
aspecten 'intrusions', 'loss of property' en 'natural limits'.

Lenny, ik heb drie artikel van je tegoed die het omgekeerde beweren van
het zeer genuanceerde overzichtsartikel van Inman van vijftien jaar
geleden. Inman sluit zijn artikel af met: 'The crucial facts are still
in short supply, and we are far from agreement on how best to wigh the
competing value of efficiency, equity and person liberty. But the
research agend for those who seek to draw the line [between market and
government activities] is, I hope, now clear. As Robert Nozick commented
when he had finished his own wtudy of the role of markets and
governments: "there is always room for words on subjects other than last
words". New and thoughtful investigations by economists, political
scientists, and political philosophers of the issues surveyed bere are
needed and will always be welcome.'

VIII
Lenny schreef:
Wat voor systeem Lenny voorstaat? We zouden eens kunnen beginnen met de
150
jaar oude grondwet wat echte democratie (terug) te geven. Thorbecke was
er
vooral op uit om de werkelijke macht perse niet uit handen te geven. En
daar
leeft Ad en (soms) Lenny onder. Laten we de leden van de 2de Kamer eens
trouw laten zweren aan de kiezers en hun principes inplaats van de
Koningin,
en laat ze individueel hun standpunt kenbaar laten maken, en reken ze er
op
af. Het verschil tussen Lenny en Ad is, dat Lenny er doorheen kijkt en
Ad
nog niet. Maar we geven de hoop niet op [:-))

Ad: Lenny jij weet niet waar ik wel en niet doorheen kijk. Formeel
zitten de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal zonder last en
ruggenspraak in de grote vergaderzaal. Vrijheid van meningsuiting is in
Nederland ingevoerd om de parlementariërs te beschermen tegen de hoon
van de Koning. Mocht een parlementariër een het staatshoofd
onwelgevallige uitspraak doen, dan hoeft deze parlementariër in
Nederland niet te vrezen dat zijn of haar hoofd letterlijk rolt, door
bijl, degen, guillotine of zwaard. Je hebt gelijk als nogal wat
parlementariërs zich heden-ten-dage overmatig monistich gedragen door
met name de 'eigen' ministers te verdedigen en de 'andere' ministers aan
te vallen, alsof het hun taak is koste wat het kost de 'eigen' minister
in het zadel te houden, terwijl ze toch echt de hoogste wetgevende macht
in Nederland vormen. Een vertegenwoordigende democratie is niet alles.
Het is een ramp als de volksvertenwoordigers weigeren om in open
onderling overleg overeenkomsten te zoeken en nalaten de
daaruitvloeiende afspraken om te zetten in wetten. Lenny, mijn kritiek
op het huidig functioneren van de Nederlandse overheid gaat zover dat ik
veelal het huidig functioneren van de Nederlandse overheid niet eens
aanhaal - of negeer zo je wilt - en het debat met anderen zoek om
erachter te komen wat de burgers, jij en ik en een heleboel anderen wel
willen. En over dat er op af rekenen gesproken: dat kunnen de burgers
eens in de vier jaar doen als ze bereid zijn hun stem uit te brengen op
die kandidaat waar ze wel vertrouwen in hebben, en als ze in geen van de
kandidaten vertrouwen hebben, dat ze dan toch tenminste zichzelf als
kandidaat voorstellen, er van uitgaande dat ze wel vertrouwen in
zichzelf hebben ...

Met vriendelijke groeten,

Ad Huikeshoven
Vondelstraat 33
2513 EN  's-Gravenhage
telefoon/fax +31(070)3608510

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********