Fear and greed

[Herman Beun]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

"Paars eindigt in bont en blauw", voorspelde de Vlaamse socialist
Tobback toen men in België ook met een paars kabinet wilde beginnen.
Oppervlakkig gezien lijkt die voorspelling nu in Nederland te zijn
uitgekomen, maar ik geloof daar geen klap van. Vergeten wordt kennelijk
dat de malaise, het verloren contact tussen politiek en kiezer, al veel
eerder begonnen is. Lubbers III stortte er ook al van ineen, waardoor
het onmogelijk geachte paars ineens politiek mogelijk werd. Niet de
malaise is het gevolg van paars, maar paars is het gevolg van de
malaise. Paars heeft er alleen geen oplossing voor weten te bieden,
zoveel is wel duidelijk geworden.

Louis Tobback heeft dus ongelijk. Toch kunnen we misschien wel iets
anders leren van de Vlamingen, en van Tobback in het bijzonder. Het gaat
om Filip Dewinter. Verschillende kranten berichtten over diens
leedvermaak over het "politiek correcte Nederland" en zijn felicitaties
aan "geestverwant" Fortuyn. Charismatisch populisme is in Vlaanderen
inderdaad een al wat langer bestaand verschijnsel. Ondanks die lange
ervaring is de Vlaamse politiek echter nog niet erg succesvol geweest
bij zijn bestrijding van het Vlaams Blok. Strategisch de grootste
mislukking is wel het 'cordon sanitaire', een afspraak tussen de
gevestigde partijen om nooit met het Blok samen te werken, en die in
België al net zulke taboevormen heeft aangenomen als in Nederland het
Koningshuis en de hypotheekrenteaftrek. Het cordon, en de daaraan
gekoppelde stigmatisering van de 33% Blokkiezers als "racisten", heeft
in Antwerpen de groei van het Blok niet gestopt. Integendeel: het aantal
partijen dat nodig is voor een raadsmeerderheid is daar inmiddels zo
groot geworden dat het Blok er bijna als enige nog in de oppositie zit.
Nog even, en het Blok kan er in zijn eentje gaan regeren omdat het een
absolute meerderheid van de stemmen heeft gehaald.

Maar soms zijn er uitzonderingen. Toen in 1995 de Agusta-affaire
losbarstte, het schandaal met de Italiaanse helicopterbouwer die in ruil
voor orders de partijkas van de socialisten spekte en dat
NAVO-secretaris-generaal Willy Claes de politieke kop kostte, verwachtte
iedereen dat de Socialistische Partij bij de verkiezingen sterk zou
verliezen. Vooral het Vlaams Blok zette zwaar in op het verloren aanzien
van de machtige SP, op dezelfde manier als Fortuyn en Leefbaar
kapitaliseren op de schandalen onder paars. De SP verloor echter niet,
maar won zelfs iets bij de verkiezingen. Velen schrijven dat toe aan de
intensieve, maar vooral vernieuwende, campagne van dinosaurus Tobback,
die op overal opduikende billboards de kiezers pontificaal en recht in
de ogen keek onder de woorden: "Uw sociale zekerheid".

De campagne van Tobback werkte, omdat hij appelleerde aan wat bij de
Britse Liberal-Democrats 'fear and greed' genoemd wordt: het besef dat
wat de kiezer uiteindelijk motiveert om voor een bepaalde partij te
stemmen, en wat dus de focus van de campagne dient te zijn, de mate is
waarin die partij zijn angsten weet weg te nemen en zijn koopkracht weet
te beschermen. Veel D66-ers klinkt het begrip 'fear and greed' banaal,
cynisch en populistisch in de oren. Volkomen onterecht. 'Fear and greed'
schrijft geen enkel specifiek standpunt voor, en iedere nuance daarin
blijft gewoon mogelijk. Wat het wel doet, is dwingen om de veel te
intellectuele partijstandpunten te vertalen naar concrete 'bread and
butter' voorbeelden die de bestaanszekerheid van kiezers direct raken.

'Fear and greed' is tegelijk het sterke en het zwakke punt van Pim. Het
succes van zijn uitvallen over asielzoekers en criminaliteit, het
openbaar vervoer dat niet rijdt en de zakkenvullende politici die de
wachtlijsten maar laten oplopen is er direct op terug te voeren. Maar
'fear and greed' is ook zijn achilleshiel, omdat zijn campagne alleen
maar daarop gebaseerd is. En dat maakt hem kwetsbaar voor een
tegenaanval met dezelfde middelen.

Wat opvalt wanneer Pim gedwongen wordt in discussie te gaan, is dat bij
doorvragen de logische samenhang tussen zijn 'fear and
greed'-standpunten volledig ontbreekt. Zijn uitspraken dat de WAO alleen
nog zou moeten gelden voor ongevallen die op het werk gebeuren en dat
sanering ervan geen extra geld mag kosten is een voorbeeld. Fear and
greed (dure WAO doet uw premies stijgen) dicteerde een radicale aanval.
De keerzijde, dat iemand die om een andere reden invalide is van Pim van
een minimumuitkering moet rondkomen, bleef onbelicht. Een fear-and-greed
tegenaanval bestaat er dan uit om juist dáárop te wijzen. Pims
veelvuldige parallellen met saneringen in het bedrijfsleven kunnen
bijvoorbeeld gepareerd worden met de opmerking dat een bedrijf mensen
kan ontslaan, wat heel vervelend is maar dat die tenminste in een door
de samenleving betaald vangnet terecht komen ("uw sociale zekerheid"!),
maar dat een land dat gelukkig niet kan met zijn burgers. "Ik wil voor
die mensen zorgen" riep Pim in het lijsttrekkersdebat, maar bij zijn
saneringsplannen komen ze juist op straat te staan. Pim is een zeepbel,
en moet zo snel mogelijk, op een voor zijn kiezers begrijpelijke manier,
worden doorgeprikt.

De inhoudelijke, confronterende benadering ("u wilt dus gezondheidszorg
gaan runnen zonder managers - vertelt u dan eens hoe die dokters dat
gaan doen?") die Thom in het lijsttrekkersdebat woensdagavond gebruikte
is goed, omdat Fortuyn er geen antwoord op heeft.
Oud-PvdA-campagneleider Dig Istha complimenteerde hem daar in NOVA
terecht mee. In het verlengde daarvan lijkt een Tobback-achtige campagne
me een goed idee. Denk bijvoorbeeld aan billboards met bedelende oude
mensjes, en een tekst als "Fortuyn, 1 jaar premier. Had u nu maar D66
gestemd". Israelische tanks die Palestijnse ambulances omver rijden, met
de tekst: "De VVD vindt het niet nodig Israel hiervoor op het matje te
roepen". Scholieren die voor een gesloten coffeeshop met een
straatdealer staan te smoezen: "Het CDA wil dat ze hun jointje weer op
straat gaan kopen". In dat laatste geval natuurlijk wel oppassen voor
backfiring oudergevoelens ("ja maar, ze moeten helemaal geen drugs
kopen!"), maar u begrijpt het idee.

====
links:
http://www.standaard.be/nieuws/buitenland/detail.asp?ArticleID=DST080320
02_039
http://www.standaard.be/nieuws/buitenland/detail.asp?ArticleID=DST080320
02_041
http://www.standaard.be/nieuws/buitenland/detail.asp?articleID=DST080320
02_042
http://www.standaard.be/nieuws/buitenland/detail.asp?articleID=DST090320
02_037

-------------------------------------------------------------
Herman Beun                   http://home.tiscali.nl/~chbeun/
Herman.Beun at yucom.be                      Brussel, Vlaanderen
-------------------------------------------------------------
European Parliament, ELDR (NL-D66), http://www.vanderlaan.net
-------------------------------------------------------------
*representative democracy is a contradiction in 4 year terms*
-------------------------------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********