Populisme: overgang of vernieuwing?

Wed Mar 14 12:02:29 CET 2001

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Henk,

Leefbaar X zijn in mijn ogen protestbewegingen, geen politieke partijen. Zij staan alleen maar in negatieve zin over allerlei onderwerpen te zeuren, zonder met goede alternatieven te komen.
Zo ontstaat het idee dat zij alleen maar tegen zijn om het "tegen zijn". Dit is inderdaad erg populistisch. Het is in Nederland heel makkelijk om als je roept: "ik ben tegen!" een gedeelte van de bevolking op je hand te krijgen. Wij zijn nu eenmaal beroepskankeraars....

Ernst Debets

------Original Message------
From: Henk Vreekamp <vreekamp at knoware.nl>
To: D66 at nic.surfnet.nl
Sent: March 13, 2001 9:36:43 PM GMT
Subject: Populisme: overgang of vernieuwing?

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Zwaluwen,

Gaat het bij 'populisme' om een overgangssituatie in de ontwikkeling van
politieke verhoudingen, of, vormt het op zich een zelfstandige, nieuwe beweging?

Mijn hernieuwde inspiratie in deze vraag vond ik gister bij het lezen van de
column van de Dominicaanse ex-president Leonel Fernandez (conservatief
technocraat, opgeleid in USA) in de lokale NRC van Santo Domingo, de Listin
Diario, getiteld Populisme En Ideologie.

Fernandez:
- populisme mist een eigen ideologie,
- is eclectisch (haalt overal wat vandaan) en kan zowel links als rechts
uitvallen, communistisch of neoliberaal.
Basisovereenkomsten zijn er wel volgens Fernandez:
- personalisme rond een charismatisch leider die intelligent en
organisatorisch bekwaam is,
- appel aan de behoefte naar een leider (eventueel in de figuur van een
voetballer, zangeres etc.),
- nadruk op nationalistische trots en een eigen culturele identiteit,
- en een opvallende actie richting bepaalde stromingen (ostracisme) en een
positieve of negatieve symbolisering van bepaalde marginale groepen, zowel
van machtelozen als een bestaande, tradionele oligarchie.
- Kenmerk ook: ze loopt vast in een eigen bankroet juist wegens het
ontbreken van een eigen ideologie. Aldus de Caribische technocraat Fernandez.

Binnen deze criteria past D66 niet erg. Met name kenmerken als het
nationalisme en het ostracisme (hectisch marginaliseren van sociale klassen,
groepen e.d.) ontbreken geheel. In het verleden domineerde Van Mierlo, dit
personalisme bracht critici er wel eens om D66 'populistisch' te noemen.
Maar dat is ruim onvoldoende om D66 te bestempelen als populistisch.

De discussie op deze lijst ging echter Leefbaar Nederland en Leefbaar
Utrecht, mede naar aanleiding van een uitspraak van een D66-corifee. Als we
het rijtje afgaan, komt Leefbaar aardig in de richting: geen lijn in idee
van 'macht aan de mensen', idee van zowel links als rechts maar in hoofdzaak
de sociaal-democratische variant van het populisme, sterk personalisme (3
publieke personen waarvan 2 miljonair), opvallende bekwaamheid inzake
doelgroepenbeleid, nadrukkelijk ostracisme (vooral richting progressieven
die in de implementatie een steekje laten vallen: D66, Groen Links) terwijl
de conservatieven geheel buiten schot blijven. Alleen de kenmerken
nationalisme en etnocentrisme ontbreken Leefbaar-X. Mogelijk komt dit omdat
ze nog op lokaal niveau opereren, en dan lijkt strijd tussen Tukkers en
Stichtenaren wel wat erg antiek en komisch. Leefbaar bezondigt zich ook niet
aan het elitaire multiculturalisme van bijv. Groen Links.

Conclusie: Leefbaar voldoet niet geheel aan alle criteria van Fernandez. Zij
is overwegend populistisch qua thematiek en geheel qua stijl van opereren.

Rest de vraag: gaat om een overgangssituatie of om vernieuwing? Volgens mij
hangt dat mede af van de strategie die de PvdA zal kiezen. Als zij ook
overgaat tot programmapunten als gekozen functionarissen (uitgezonderd
staatshoofd) en zoveel mogelijk referenda, zal zij veel potentiele aanhang
wegzuigen bij Leefbaar omdat in de praktijk veel standpunten overeenkomen.
Aangezien dit een kwestie van tijd is, denk ik toch dat je kunt spreken van
een overgangspartij. Er zal wel weer de nodige discussie komen over een
Progressieve Volkspartij, de idee waar ook D66 twintig jaar terug aan meedeed.

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********