fractiediscipline?

Mon Jan 22 21:49:22 CET 2001

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Beste lijstdeelnemers,

Er moet me toch eens iets van het hart over het onderwerp 'fractiediscipline'.
Deze lijst had het er al over, Jacques de Milliano ook, en op zijn website
zelfs onze eigen lijstdeelneemster Ien Peijnenburg. En er wordt al met al een
hoop opgeklopte onzin over beweerd. 

Natuurlijk stemt een kamerlid wel eens voor of tegen een voorstel terwijl zijn
persoonlijke opvatting hem anders zou doen stemmen. Maar in welke gevallen
komt dit nu voor?

0. Buiten kijf staat dat in gevallen waarin het persoonlijk geweten en de
persoonlijke levensovertuiging in het geding is of kan zijn, vrijheid voorop
staat. Natuurlijk probeert men het binnen fracties daarover ook eens te
worden, maar uiteindelijk is de individuele keuze daarin het belangrijkst.
Denk aan de euthanasie, abortus of adoptie door homoparen. Maar zo heel veel
voorbeelden van dit type beslissingen zijn er niet.

1. Omdat het verkiezingsprogramma zo bepaalt. Om een voorbeeld te noemen:
persoonlijk vind ik het plan om de maximumsnelheid op snelwegen op 100
kilometer te bepalen onzin. Toegegeven, in de ideale wereld, als we ons er
allemaal keurig aan houden, scheelt het wellicht in de CO2-uitstoot. En
bovendien in de verkeersveiligheid. Maar het is absoluut niet te handhaven, en
het wordt ook absoluut niet nageleefd - en al zeker niet wanneer op alle
snelwegen (ook buiten de Randstad) een norm wordt opgelegd die door de
meerderheid van de automobilisten niet wordt gedeeld. Kortom: mooi ideaal,
praktisch redelijk onuitvoerbaar. Maar ons verkiezingsprogramma, c.q. ons
congres, is van harte overtuigd van het nut van zo'n maatregel. En dus stem ik
als kamerlid voor - ik volg de opvatting van het VP waarop ik gekozen ben. Ook
in het besef dat kamerleden veelal in de eerste plaats als vertegenwoordigers
van hun partij gekozen worden, en minder om hun persoonlijke achterban. D66
wil dit veranderen - maar zo werkt ons systeem. 

2. Omdat we dat met open ogen zijn overeengekomen in een coalitieprogramma.
Niet altijd leuk, maar er zijn nu eenmaal meerderheden nodig. Om je eigen zin
te krijgen (dus een meerderheid voor jouw standpunten) moet je soms
onderhandelen en afspraken maken met anderen om hun ideeen te steunen. En dat
geldt een enkele keer ook buiten een regeerakkoord om. Je kan wel leuk
debatteren, maar uiteindelijk moet een besluit worden genomen, waarvoor een
meerderheid nodig is. En dat besluit moet ook nog consistent zijn, en dus is
'vrij winkelen' in zoiets als een belastingstelsel of een samenhangend
rechtstelsel als de vreemdelingenwetgeving niet goed denkbaar.
Natuurlijk heeft iedereen gelijk die zegt dat regeerakkoorden te dik en te
gedetailleerd zijn. Van ons hoeft dat niet. Eigenlijk vooral niet omdat in
1998 de stand van zaken in 2001 of 2002 nooit te voorspellen is. Maar hoe dan
ook: een aantal afspraken zal nodig zijn. Combineer dat met het feit dat wij
in Nederland partijen kiezen (en geen individuele vertegenwoordigers), en dat
leidt ertoe dat partij afspraak maakt met partij. Gelukkig kan tegenwoordig
overigens wel het open debat gevoerd worden. Vroeger deden coalitiepartijen
veelal alsof het compromis de best mogelijke oplossing was. Tegenwoordig
stellen alle partijen er een eer in om het eigen standpunt toch zo helder
mogelijk in te brengen in het debat, maar uiteindelijk geldt wel: afspraak is
afspraak. 

3. De actualiteit, nieuwe ontwikkelingen, voortschrijdend inzicht,
veranderende omstandigheden - dit alles maakt voortdurend nieuwe beslissingen
nodig. Noch VP, noch regeerakkoord hebben die veelal kunnen voorzien, dus moet
elk kamerlid, iedere fractie, opnieuw nadenken. Geen enkel kamerlid kan
uiteraard alles op dagelijkse basis overzien, dus fracties hebben daarvoor een
arbeidsverdeling, oftewel de portefeuilleverdeling. Soms te verkokerd, al
hebben we daar in onze 14-mensfractie eigenlijk geen last van. 
In normale gevallen, al die kleinere en grotere discussies en debatjes die
zich binnen een portefeuille voordoen, gaat de woordvoerder voorop in de
standpuntbepaling. Die in de fractie besproken wordt, en waarbij veelal blijkt
dat we er over het algemeen gelijkluidend over denken. Waarom? Omdat we de
uitgangspunten en basiswaarden van D66 delen. Dus volgen we dan de
woordvoerder. Maar het komt ook voor dat de woordvoerder wel erg verkokerd of
vanuit zijn/haar eigen wereldje redeneert, en dat de fractie dat corrigeert.
Geen voorbeelden, maar het komt bijna wekelijks voor. En natuurlijk leggen
woordvoerders vragen ook wel eens 'open' voor, om gezamenlijk te proberen tot
een standpunt te komen. Dat lukt ook bijna altijd. 

4. Maar natuurlijk zijn we het ook wel eens niet eens. Natuurlijk proberen we
elkaar dan te overtuigen. Natuurlijk lukt dat niet altijd. Gaan we dan elk
apart stemmen? Zelden. Waarom niet? In de eerste plaats omdat we veelal
respect hebben voor wat een meerderheid van de fractie vindt. Persoonlijk vond
ik het onzin dat de anonimiteit van spermadonoren moest worden opgeheven. Er
was nog een (mannelijke) collega die dezelfde opvatting had. Maar de overgrote
meerderheid van de fractie vond dat dit wel moest: daar hebben we ons toen bij
neergelegd. 
Een tweede reden is ook omdat we ons er ook van bewust zijn dat we in sommige
kwesties (bij sommige meerderheden) in de Kamer doorslaggevend kunnen zijn.
Maar alleen als de fractie onverdeeld stemt. Natuurlijk wordt er dan een
beroep gedaan op de enkeling om met de fractie mee te stemmen - ook al omdat
de partij dat verwacht. Als we aannemen dat de meerderheid van de fractie ook
ongeveer de meerderheid in de partij weerspiegelt (en als was het maar bij
wijze van fictie, daar moet je wel van uitgaan; overigens proberen we ook zo
veel mogelijk signalen op te vangen uit de partij, zeker in dit soort
kwesties), dan mag de partij ook van ons verwachten dat we ons als groep
inzetten voor het D66-gedachtengoed, en om daarvan iets te realiseren. 
En een derde reden kan zijn om het signaal dat er van verdeeld stemmen
uitgaat. Denk bijvoorbeeld aan het uitzenden van buitenlandse troepen: op het
moment dat de meerderheid (van de Kamer) voor zo'n uitzending is, gun je de
mannen en vrouwen die je naar zo'n gebied uitstuurt ook een brede
parlementaire steun. 

En om al deze redenen kan er wel druk ontstaan op een fractielid om zich te
voegen. Maar uiteindelijk, als de enkeling het meerderheidsstandpunt echt niet
kan verenigen met de eigen inzichten, wordt er ook wel verdeeld gestemd. En
daar kijken we elkaar dan ook niet langer op aan. 

Dus, al met al, is er eigenlijk geen sprake van fractiedwang. Wel van
samenwerking, collegialiteit en de wens om het eens te worden. 
Natuurlijk is dit alleen de ervaring van een D66-kamerlid, en moet niet worden
uitgesloten dat het in andere fracties, of in andere tijden anders ligt/lag.
Maar het leek me toch goed om eens uiteen te zetten hoe althans wij met een en
ander omgaan. 

Groeten,

Bert Bakker.

____________________________________________________________________
Get free email and a permanent address at http://www.netaddress.com/?N=1

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********