Einde stalinistisch kapitalisme?

[Henk Vreekamp]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

Lijsters,

Poldermodel, marktwerking, privatisering. Binnen D66 zijn er dwazen die er
wel pap van lusten, zonder vantevoren even te proeven of het wel pap is.
Grappig is vooral dat voormalige aanhangers van die beweging binnen D66
waarvan ik de naam inmiddels ben vergeten (ze netwerkten in iets dat
nostalgisch 'Route66' heette) zo dogmatisch zijn dat ze elke waanzin
slikken. Lijkt een beetje op Nieuw Linksers binnen de PvdA. Toen die
burgemeester werden, hadden ze nog alleen hun grote bek om critici de mond
te snoeren.

Marktwerking? Ach ja, die notarissen heh... Zijn de tarieven inmiddels al
verdubbeld sinds de heren met elkaar mochten 'concurreren'. In dit geval,
een kartelvorming die niet te controleren valt met welk staatsorgaan ook.
Zeker niet als grote bureaus de trend setten en de rest braaf volgt. Markt?
Feitelijk juridisch monopolitie, zult u bedoelen. Dit soort marktwerking
herhaalt zich bij de taxi's: 14 procent prijsstijging, geen
kwaliteitscontrole - de honderden kleine bedrijfjes die er sinds het
verdwijnen van de vergunningen zijn bijgekomen, passen zich gewoon aan bij
de rest. De hele branche beweegt zich opwaarts. En ondanks de halfcriminele
sfeer die menige taxi omwasemt, doen de dames en heren alles behalve
'concurreren'. Gewoon wild kapitalisme dat de conservatieve piraten van de
VVD zich voorstellen.

Het droevige verhaal zet zich voort bij de makelaars en zelfs de inschatters
die voor de gemeentelijke onroerend goed belasting klussen. Niks concument,
niks belastingbetaler, hun enige perspectief is het belang van de
belastingdiensten. Geen lage tarieven, geen onafhankelijke positie.
'Vrijheid' ontaardt in piraterij.

Ach, en dan komen er uiteindelijk toch klachten uit eigen kring, dat van de
marktwerkende overheden zelf. Vorige week klaagde de VNG, de eerbiedwaardige
vereniging van gemeentebestuurders dus, dat de marktwerking op het leggen
van kabels, het gunnen van absoluut graafrecht aan kabelaars, falikant de
verkeerde kant op gaat. Men verwacht de komende tien jaar toenemend protest
van burgers die alsmaar moeten dulden dat hun stoep opengaat. Want ja, het
parlement besloot dat op een dwaze dag.

Privatisering? Het begon met het Loodsenwezen. Het werd een falikante
mislukking waar nog miljoenen belastinggeld tegenaan moesten worden gesmeten
voordat het weer een gewoon bedrijf werd - dat net zo goed een ZBO of
Agentschap had kunnen worden of een rijksdienst blijven. Spoorwegen,
thuiszorg etc. volgden. Zelfs bij zo'n klein, overzichtelijk dienstje als de
Waarborg ging het mis.

De term 'stalinistisch' als adjectief voor verkeerde economische politiek is
recent geintroduceerd door Laurens-Jan Brinkhorst. LJB duidde hiermee op de
grootschalige, milieuvijandige en door subsidies gedrogeerde bedrijfstak die
tot voor zeer kort nog werd aangeduid als 'landbouw'. Ik stel me zo voor dat
je vanuit anologe kritiek deze term gerust kunt toepassen op andere
bedrijfstakken, en met name de economische politiek die dogmatisch slechts
*een* spoor volgt dat leidt tot analoge economische gevolgen. Zoals de
slogan bij geprivariseerde bedrijven en marktistische branches dat de
aandeelhouders voorop staan, de belangrijkste incentive zijn om ueberhaupt
een organisatie te leiden.

Opmerkelijk is nu dat zeer recent progressieve bedrijven afscheid hebben
genomen van deze shareholders value, dat de aandeelhouder nummer *een*
staat. Product en klant staan bij hen voortaan weer voorop. Hiermee duiden
zij in wezen op het failliet van de politieke dogma's van Paars (en Lubbers
in latere kabinetten). Nog opmerkelijker is dat geen enkele regerende partij
hierop heeft gereageerd, laat staan op heeft gepreludeerd. Kijk, van de
conservatieve piraten kun je niks anders verwachten. De PvdA drijft vooral
op opportunisme, het oudere zusje van het populisme. Maar waar bleven de
sociaal-liberalen? Waren ze bang te worden vereenzelvigd met de
schreeuwerige zeurpieten van Groen Links? Of waren ze aan dezelfde ziekte
gaan lijden die ze notabene het CDA lang (en terecht) hebben verweten?
Konkelen binnen de waan van de dag.

Kijk, D66 telt maar weinig echte economen. Vier jaar lang was Hans Wijers de
corifee. Op wat uitschieters na, terecht. Kennelijk had HW (Gerardus
Johannes luidt de auteursnaam) door dat er met het zooitje domkoppen als
Jorritsma, Dijkstal en De Graaf weinig garen viel te spinnen. Een van zijn
weinige eigen publicaties, zijn dissertatie over industriepolitiek in de
tijd van laagconjunctuur (1982) ademt dan ook een heel andere sfeer uit dat
geblaat van slogans waartoe genoemd trio zich laat verleiden. Het woord
'Nieuwe Economie' durft De Graaf inmiddels niet meer op te schrijven. Over
het geestelijk peil van onze VVD-frontwerkers zullen we uit Allah's naam
maar helemaal zwijgen.

Wijers stelling 9 gaat nog steeds op: 'De Nederlandse parlementaire
democratie zou een positievere rol vervullen bij de bestrijding van de
economische crisis als politici vaker zouden zeggen wat ze werkelijk vinden
in plaats van meningen te verkondigen, die, naar ze veronderstellen, goed
bij de achterban liggen'. Met het aanstormen van de huidige (korte)
laagconjunctuurgolf lijkt me dat nog steeds een juiste houding. Verder was
Wijers tegen tripartiet overleg in bedrijfstakken omdat je daar geen
politiek mee kunt scheppen. Ik: precies hetzelfde geldt in de uitvoerende
sfeer voor de handhaven van ernstige zaken als (milieu)convenanten. Mislukt
het merendeel? Waarom blijven de PPS constructies nog steeds het politiek
dogma waar het percentage mislukkingen al ver boven de helft zit, zoniet op
80, 90 procent? Gesteld dat de privaten ueberhaupt wel in een project willen
stappen vanwege de risico's... (Of zijn we Hanja May-Weggen vergeten die in
het laatste kabinet Lubbers onder zulke tolvoorwaarden die
Noordzeekanaal-tunnel weggaf dat de overheid miljarden inkomsten derft).

Wijers pleit nadrukkelijk voor een grote rol van de overheid in het
productieleven in bepaalde sectoren. Onze Paarse piraten klapperen met de
oren. Verder distantieert Wijers zich uitvoerig van technologische
deterministen (u weet wel: ICT als enige of grootste motor voor ..., komst
van nieuwe maatschappij dankzij...) die meestal zoiets kwaken omdat ze niks
van technologie weten. Wijers noemt hier spottend de PvdA-econoom Heertje
die een onafhankelijke ontwikkeling toedichtte aan de techniek onder het
motto van 'God en de Ingenieurs'. HW pleit twintig jaar terug al voor aan
integraal beleid van milieu en technologie.

Totzover een van de weinige interessante economen die D66 in haar gelederen
telt. D66 heeft nog een half jaar de tijd om afstand te nemen van het
stalinistisch kapitalisme van de laatste jaren. Mogelijk kunnen patsers als
Brinkhorst en Wijers de Haagse tempel zuiveren van politieke zwetsers en
c.v.netwerkers? Al was het maar binnen D66 zelf.

Daarna gaan we dan wel eer over leuke dingen als 'participatie' praten omdat
er dan ergens over te praten valt...

Henk Vreekamp, Utrecht

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********