de gekozen burgemeester

Sat Jan 1 10:35:44 CET 2000

Hoe staat D'66 (-ers) trouwens tegenover het amerikaanse kiesmodel, met name
op lokaal niveau? En tegenover 'gekleurde' topambtenaren, gekozen
hoofdofficieren etc.?

-----Original Message-----
From: E.Th. Krol [mailto:E.krol at net.HCC.nl]
Sent: vrijdag 31 december 1999 14:56
To: Digitaal Cafe D66
Subject: de gekozen burgemeester

De gekozen burgemeester. Het is langzamerhand een slogan geworden, waar je
niet meer over nadenkt, omdat ie zo logisch lijkt. Op deze lijst lijkt het
ook geen echt discussiepunt. Vraag een willekeurige burger op straat wie de
baas is in zijn gemeente en 9 van de 10 keer zul je horen: de burgemeester.
Logisch dat je zo'n man dan wil kiezen. Maar wat is de werkelijkheid?

1. de gemeenteraad is volgens de wet de baas in de gemeente

2. de burgemeester heeft geen stem in de gemeenteraad; hij is slechts
technisch voorzitter.

3. een burgemeester heeft formeel en praktisch geen of nauwelijks invloed op
de politiek. In de meeste gemeenten heeft een burgemeester geen politiek
gevoelige portefeuilles. Hij/zij doet niet mee aan het politieke spel dat
voorafgaat aan de besluitvorming in de raad. Het machtscentrum in de
gemeentepolitiek zijn de fracties, de burgemeester maakt daar geen deel van
uit, zit daar niet bij. In het fractieberaad voorafgaand aan de
raadsvergadering worden de standpunten bepaald. Een burgemeester wordt,
anders dan een wethouder, ook nooit in "zijn" raadsfractie ter
verantwoording geroepen.

4. de enige stem die de burgemeester heeft, is de stem in b. en w. Dat
college is echter hoofdzakelijk een (de raadsbesluiten) uitvoerend orgaan.
Ook in b. en w. worden belangrijke en politiek gevoelige raadsvoorstellen
alleen maar behandeld na politiek vooroverleg in de raadsfracties. En daar
is de burgemeester opnieuw een buitenstaander.

        (De bevoegdheden van de burgemeester als zelfstandig bestuursorgaan
op het gebied van openbare orde, politie e.d. zijn behoudens een enkele
uitzondering politiek niet of nauwelijks interessant. Die blijven hier wat
mij betreft buiten beschouwing.)

Kortom: we hebben het over een functionaris zonder politieke macht (als hij
al een beetje macht heeft, dan is die niet ontleend aan zijn bevoegdheden,
maar aan zijn persoon). De huidige rol van burgemeester als bewaker van de
wet, de bestuurlijke processen, technisch voorzitter, receptieganger,
directeur gemeentelijke felicitatiedienst, linten-doorknipper en -uitreiker
vraagt op geen enkele manier om een verkiezing door het volk.

Vanwaar dan toch die roep om verkiezing? Ik denk dat de roep om verkiezing
is gebaseerd op een sterke overschatting van (of zelfs onbekendheid met) de
taak van een burgemeester. De ketting en de vele foto's in de krant hebben
kennelijk hun werk gedaan.

Voorstanders van verkiezing van de burgemeester pleiten zonder dat erbij te
zeggen (of te vermoeden?) voor een geheel andere taak van de burgemeester en
tegelijkertijd voor het op zijn kop zetten van de gemeentelijke bestuurlijke
constellatie.

Als je een burgemeester gaat kiezen, maak je van hem een 100% politieke
figuur. Dan moet hij een politiek interessante portefeuille in b. en w., dan
heeft hij een achterban, waarmee hij moet overleggen. Dan wil hij in de raad
wat te vertellen hebben, meestemmen e.d.. Dan is er feitelijk geen verschil
meer met een wethouder. Maar wat wordt zijn relatie met de raadsleden of de
andere wethouders, waarvan de meerderheid uit dezelfde partij zal komen? Een
super-wethouder met meer macht dan de andere? Waarom? Hoe? Het wordt een
politiek rare, wat bungelende figuur, die niet past in de huidige
constellatie. En dan wil ik het nog niet eens hebben over het
Westbroek-risico. Ik ben overigens benieuwd of de commissie Elzinga deze
problemen oplost, ervan uitgaande dat zij kiest voor een (deels?) gekozen
burgemeester. Volgens mij zijn ze onoplosbaar.

Die huidige constellatie is eigenlijk heel helder en democratisch perfect:
wij kiezen raadsleden, die zijn de baas; uit de raad worden wethouders
gekozen voor de beleidsvoorbereiding en uitvoering en die kunnen in de raad
ter verantwoording worden geroepen. Uit democratisch oogpunt is er op
gemeentelijk niveau geen enkele behoefte aan nog een door het volk te kiezen
bestuurlijk orgaan. Hoe kan zo'n politiek zwaardere figuur nu als voorzitter
van b. en w. en de raad functioneren? Hij krijgt vijf petten op: hij is
zowel zelfstandig bestuursorgaan (politie e.d.), lid van b. en w. en de raad
en voorzitter van beide. Als dat niet fout loopt, weet ik het niet meer. Het
wordt gegarandeerd een bestuurlijke janboel. Niks democratische verbetering.

Het enige dat eigenlijk een discussie over de burgemeester rechtvaardigt, is
de wat rare, dubbele positie, die hij nu heeft. Zoals hiervoor al
aangestipt: zelfstandig bestuursorgaan (misschien 10% van zijn taak) en voor
de rest zetbaas van de Kroon (eigenlijk gewoon een ambtenaar), die dan ook
nog eens lid met stemrecht is van b. en w. en lid zonder stemrecht van de
raad. Een combinatie van (door de Kroon benoemde) ambtenaar en een beetje
volksvertegenwoordiger, iets wat niet samengaat. Het gekke is dat de
discussie daarover niet gaat, terwijl dat m.i. wel een betere invalshoek zou
zijn. Dan kun je n.l. stellen: òf we maken hem 100%-volksvertegenwoordiger
(dus laten kiezen door het volk) òf we ontpolitieken hem volledig en we
maken van hem een functionaris zonder volksvertegenwoordigertrekken. Als
D66'er in hart en nieren kies ik voor dat laatste. We moeten dan wel
nadenken over een paar wijzigingen in zijn positie. Zoals bijv.: geen lid
meer van b. en w. en in dat college geen enkele portefeuille en geen stem.
Net als in de raad zou hij in b. en w. hooguit technisch voorzitter kunnen
zijn.

Wat doet hij verder: hij bewaakt de naleving van de wetten (geen
Ceteco-affaires), hij is in de regelmatig wisselende samenstelling van met
name b. en w. een continue, boven de politiek staande factor (kan
kwaliteitsverhogend werken), hij zorgt voor een link naar de Kroon/de
ministeries (handig en verstandig) en hij blijft voor de inwoners degene die
de gemeente vertegenwoordigt bij alle niet-politieke zaken als feest,
droefenis, jubilea, opening, lintjes etc.

Conclusies: kies voor de benoemde burgemeester, dat zou de nieuwe leuze voor
D66 moeten worden. Een gekozen burgemeester tast de heldere, 100%
democratische gemeentelijke bestuurlijke structuur aan en werkt democratisch
gezien contra-productief. Er is uit democratisch oogpunt geen enkele
behoefte aan een nieuw, verkiesbaar bestuursorgaan in de gemeente. De
burgemeester is geen volksvertegenwoordiger en moet dat ook niet worden.
Getrapt kiezen, door de raad, is ook kiezen, met dezelfde nadelen vandien.

Wie echt wat aan verbetering van de gemeentelijke democratie wil doen, is
voor handhaving van de bestaande bestuursstructuur en richt zijn/haar pijlen
op versterking van de positie van de gemeenteraad. Bijv.: meer dualisme, de
raad het recht geven op het zelf houden van hoorzittingen met echte
deskundigen, wellicht ook een "ontpolitiekte"  burgemeester e.d.

De burger zit helemaal niet te wachten op een gekozen burgemeester. En er is
ook uit een oogpunt van kwaliteit (van de huidige burgemeesters) geen enkele
noodzaak om van benoeming af te stappen.

Heb ik nog medestanders of is de strijd al gestreden?

(sorry voor de lengte, maar ik moet het lijst-discussiëren nog leren )

mvg,

Ekko Krol

Wassenaar

---------------------------------------

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********