BZK: Elzinga en Scheltema

[Ramon Barends (PNYX)]

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

22 augustus 2000

DEBAT OVER DE COMMISSIE ELZINGA
Olga Scheltema

MdV Vernieuwing van onze gemeentelijke democratie als eerste onderwerp op de
plenaire agenda van dit nieuwe zittingsjaar. Belangrijk en hopelijk een goed
voorteken.
Het politieke bestel is stokoud, verstard en in zichzelf gekeerd aldus JJ
Lindner in VK 19-8. Het zijn zijn woorden. Ook deze minister gaf in zijn
indrukwekkende speech voor het VNG-congres aan waarom er alle reden is zowel
binnen het bestel als in aanvulling op onze democratie het een en ander te
veranderen.

Vitalisering van de democratie is nodig. Meer dualisme in het gemeentelijk
bestel zal naar onze overtuiging daarbij helpen al is het geen panacee. De
staatscommissie Elzinga heeft belangrijke bouwstenen aangedragen. Wij zijn
de commissie daarvoor bijzonder erkentelijk. Namens D66 waardering.

Verzanden we weer in een gezeur over structuren? Nee Vz, dat zou een
misvatting zijn. Het gaat om een doorzichtiger bestel. Een bestel waarin de
kiezer zich beter kan herkennen en als het aan ons ligt, ook meer directe
invloed kan gaan uitoefenen.

Weg met de ondoorzichtige smeltkroes van bevoegdheden. Het gemeentebestuur
wordt uit de achterkamertjes van gemeenteraadsfracties getrokken, geen
kluitjesvoetbal meer op het gemeentelijk erf. Voortaan een college dat
bestuurt en een raad die normeert en controleert. Wethouders die niet meer
per definitie uit de raad behoeven te worden gerecruteerd (mag wel, geen
misverstand), wethouders ook die hun raadszetel ter beschikking moeten
stellen zodra zij worden benoemd. Wij pleitten daar al langer voor. Zo staan
de wethouders aanmerkelijk losser ten opzichte van de raad. En een raad die
niet de zaken nog eens dunnetjes overdoet, maar een raad die de
beroepsbestuurders aan regels bindt, hen zonodig tot de orde roept en meer
als echte volksvertegenwoordiger kan gaan optreden. Dat betekent natuurlijk
iets voor de ondersteuning en ook voor de vergoedingen meer algemeen.
Daarover uitvoeriger een andere keer spreken. De raad krijgt extra
bevoegdheden. Prima. Daarnaast de verplichte rekenkamerfuncte, verplichte
gedragscode, beide eveneens reeds langer bestaande D66-wensen. Mag een raad
nu ook besluiten een provinciale Rekenkamer in te schakelen? Niet op
voorhand tegen. Gedragscode moet wat ons betreft niet alleen voor het
decentrale nivo maar ook voor het centrale nivo verplicht worden!

Natuurlijk het vergt een cultuuromslag.
De VNG en kabinet stimuleren terecht deze vernieuwingsslag. Laat de
gemeenten die dat willen, vooral experimenteren. Hoeveel hebben zich al
gemeld?
De omvang van gemeentebesturen neemt toe, wordt daarbij aan reductie gedacht
net als bij de provincie?

Op een enkel punt zou naar het oordeel van D66 het dualisme nog wat verder
kunnen worden doorgetrokken.
-Allereerst zou een raad die losser en zelfstandiger tegenover het college
komt te staan ook zijn eigen voorzitter moeten kunnen kiezen, als men dat
wenst. (grondwetsherziening nodig). Nu alleen voorzien in eventuele eigen
griffier.
- Een raad die in conflict gekomen is met het college en dit naar huis zendt
zou ook zelf terug moeten kunnen gaan naar de kiezer om de kiezer te laten
oordelen (ontbindingsrecht)
(Waarschijnlijk nu al mogelijk ogv uitz.bevoegdheid 129, lid 4 Gw).

Maar zijn we er dan mee? Naar het oordeel van D66 niet. Het is ruimschoots
tijd om de kiezers ook anderszins wat meer directe invloed op hun gemeente
te geven. Gemeenten doen in veel gevallen op hun manier onder meer via
referenda en deze minister kwam in zijn VNG lezing met het burgerinitiatief.
Goede gedachte.

Die directe invloed van de kiezer zou juist in de gemeentelijke democratie
echter ook zo goed en overzichtelijk zijn beslag kunnen krijgen bij de
aanstelling van de meest gezichtsbepalende figuur van een gemeente , de
burgemeester.
De commissie Elzinga maakte het hier wel wat bont met zijn drieluik. Op
termijn een rechtstreekse verkiezing voor de vier grote steden, verplichte
B-stemming voor de 50.000 + en voor het overige de kroonbenoeming met
enkelvoudige aanbeveling van de raad. Voorafgaand aan de grondwetswijziging
beperkt de commissie zich tot een verplichte B-stemming voor 50.000+. Het
kabinet beperkt zich tot een standpunt voor de korte termijn een facultatief
raadplegend B.referendum zoals afgesproken in het regeerakkoord.

Wat D66 betreft kan ik heel duidelijk zijn. Wij vinden dat een rechtstreeks
door de bevolking gekozen B het meest aangewezen is, maar dan voor alle
gemeenten en niet de driedeling van cie Elzinga. Waarom in Amsterdam wel en
Abcoude niet? Maak dat de kiezers maar eens duidelijk. Een rechtstreeks
gekozen B past ook het best in een dualistisch gemeentelijk bestel. Zolang
de grondwet zich daartegen verzet is geen beslissende rechtstreekse invloed
mogelijk, helaas. Een raadplegend referendum is dan de meest haalbare,
tijdelijke, tussenoplossing. Gemeenten die dat willen krijgen zo de kans om
hun burgers bij de benoeming van de B in te schakelen. Dat is gezien de
grote koudwatervrees hier al heel wat.

Een eigenstandiger burgemeester. Het pleidooi spreekt aan en geldt meer
naarmate de eigen legitimatie van de burgemeester sterker is. De duurst
betaalde functionaris in de gemeente moet meer kunnen doen dan alleen
politie, brandweer en lintenknippen. Dat kan hij overigens ook nu al, mits
de politiek hem dat toestaat. Maar daar ligt nu juist de crux. Soms mag hij
vrijwel alles soms vrijwel niets. Voorgesteld wordt in enige extra
aankleding te voorzien. Die blijft echter schaars, meer dan een schaamlap,
maar nog steeds underdressed. Waarom niet informateur of tenminste inspraak
bij de aanstelling van wethouders en meespreken bij de formulering van een
collegeprogram? Hij moet het college toch daadwerkelijk in de tang kunnen
houden ? Een eigenstandige B met een sterkere legitimatie via raad of
kiezers, verdient ook bijbehorende bevoegdheden. Als het niet expliciet
wordt vastgelegd, dan zou dat toch in ieder geval de politiek duidelijk
worden gemaakt dat zij daarin een verantwoordelijkheid hebben.


url: http://www.d66.nl/documenten/tk/inbrengen/elzinga290800.html
_________________________________________________________________________
Get Your Private, Free E-mail from MSN Hotmail at http://www.hotmail.com.

Share information about yourself, create your own public profile at
http://profiles.msn.com.

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********