uitbreiding spreekrecht koningin

Fri Apr 21 15:22:40 CEST 2000

REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl

At 14:50 21-04-2000 Friday , Tjerk Jouwstra wrote:
>REPLY TO: D66 at nic.surfnet.nl
>
>Hein,
>
>Het NJB is terug te vinden op http://www.njb.nl/ , maar het artikel is niet
>zonder meer te openen. Overigens schrijft ze, wat ik ook al maanden roepen:
>"lech niet te zeiken, Nederland. Weer een stap op weg naar een normalere
>samenleving.

Voor de discussie citeer ik haar opinie hier. De bron is het NJB (Nederland 
Juristenblad) en het citaat is bedoeld als bijdrage aan opinie -en 
meningsvorming.

(begin citaat)

Grondwettelijk koningschap

       (-------------)

       De grondwetgever heeft zijn steentje bijgedragen aan het 
moderniseren van de monarchie.
       De ministers werden in de 19e eeuw nog als dienaren van de Koning 
beschreven. In de
       twintigste eeuw werd dat veranderd. In de Grondwet worden zij nu 
meestal in een adem, en
       dus op gelijke voet met de Koning genoemd, waar het gaat om 
handelingen inzake
       wetgeving en bestuur.

       De grondwetgever volgt in deze de ontwikkelingen van de 
staatrechtelijke mores. Die
       ontwikkelen zich tot de grenzen die de Grondwet stelt. Welke 
vrijheid laat de Grondwet nu
       de staatrechtelijke mores ten opzichte van de Koning die nog niet 
zijn benut ?

       Er zijn duidelijke grondwettelijke beperkingen waar het om de 
handtekening van de Koning
       gaat. Ingevolge de Grondwet moeten wetten en koninklijke besluiten 
van een handtekening
       van de Koning worden voorzien. Zonder grondwetswijziging is een 
modernisering en
       democratisering hier niet mogelijk. Het constitutionele 
gewoonterecht kan langzaamaan
       worden gewijzigd.

       Bij de formatie is er veel vrijheid. De Grondwet belemmert de 
uitsluiting van de Koning bij de
       formatie (tot op het moment van de benoeming van de bewindslieden) 
in het geheel niet. De
       Kamer kan morgen besluiten dat de formatie in het vervolg zal worden 
gestart door de
       grootste fractie of tot enige andere optie. Het stemt een beetje 
treurig dat politici er niet toe
       in staat blijken te zijn de kabinetsformatie netjes zelf af te handelen.

       Ruimte laat de Grondwet weer ten aanzien van de aanwijzing van 
degene die als staatshoofd
       optreedt. De term wordt in de Grondwet niet genoemd. Constitutioneel 
gezien zouden
       bijeenkomsten van staatshoofden die een politieke betekenis kunnen 
hebben, door iemand
       moeten worden bijgewoond die de politieke verantwoordelijkheid 
daarvoor kan dragen.

(------------)

       De Grondwet belemmert voorts niet dat de opvatting van de Koning 
bekend wordt gemaakt.
       Uit een oogpunt van democratisch gelegitimeerd staatsbestuur kan dat 
wenselijk zijn, en
       voor de Koning zelf lijkt het mij aangenamer.

       Openheid over koninklijke opvattingen plaatst de ministers in een 
minder geforceerde positie.
       Zij kunnen verantwoording afleggen over het al dan niet volgen van 
de suggesties van de
       Koning. Daar is niets mis mee. De onschendbaarheid van de Koning 
ziet immers op de
       gevolgen voor de juridische positie van de Koning. Voor zover de 
Kamer nadere informatie
       wenst over de opvattingen van de Koning, zou zij de desbetreffende 
vragen tot de minister
       kunnen richten. Voor zover de opvattingen van de Koning gevolgen 
hebben gehad voor de
       wijze waarop de ministers hun ambt vervullen, zullen zij daarop 
moeten antwoorden. Dat
       brengt de noodzakelijke openheid in de ministeriële besluitvorming.

       In het andere geval, kunnen zij eenvoudig verwijzen naar de 
opvatting van de Koning.

       Een Koning mag opvattingen hebben. De persoon van de Koning 
manifesteert zich op velerlei
       manieren, niet alleen in woord en geschrift. Dat de Koning naar een 
bepaald land met
       vakantie gaat, kan als een politieke handeling worden uitgelegd. 
Veel van wat de Koning
       doet zal de aandacht van het publiek trekken. Waarom moet zo veel 
huiveriger worden
       gedaan over woorden dan over daden ? Er is niets ernstigs gebeurd, 
althans niet bij mijn
       weten, toen bekend werd dat de Koningin een voorstander was van het 
gebruik van de
       pepper-spray. Er worden wel meer opvattingen van de Koning bekend. 
Over een minder
       verkrampte benadering kan worden overlegd. Een goede persvoorlichter 
zou wat dat betreft
       de Koning meer goed doen, dan geheimzinnigheid en onthullingen 
achter af.

       Een Koning kan wensen dat zijn opvattingen niet openbaar worden. In 
dat geval moeten ze
       niet in een politieke contekst worden geuit. Het mag niet zo zijn 
dat de Koning de minister
       nog als dienaar gebruikt door hem met boodschappenlijstje naar de 
ministerraad te sturen.
       Dat is pas in strijd met de Grondwet.

       Een en ander wil niet zeggen dat er geen vertrouwelijk overleg meer 
mogelijk zou mogen
       zijn. Ook hetgeen in de ministerraad wordt besproken is 
vertrouwelijk. Die
       geheimhoudingsplicht belemmert de ministers niet een eigen mening te 
hebben en die te
       verkondigen.

(------------------)

       Politieke machtsuitoefening behoort in beginsel het daglicht te 
kunnen verdragen. Openheid
       over opvattingen en beïnvloeding is daarbij gewenst. Juist omdat de 
koninklijke lobby niet de
       eerste de beste is, kan de Koningin een mooi voorbeeld stellen door 
openheid te bieden over
       de wijze waarop zij invloed poogt uit te oefenen.

       In Nederland bestaat wel op wat meer punten terughoudendheid bij het 
bekendmaken van
       'dissenting opinions'. Misschien kan de Koningin een traditie 
beginnen met 'koninklijke
       afwijkende opvattingen'.

(--------------)

       I.C. van der Vlies
       hoogleraar staats- en bestuursrecht UvA en redacteur van dit blad

(einde citaat)

Hein  van Meeteren
Amsterdam
heinwvm at palm.a2000.nl

**********
Dit bericht is verzonden via de informele D66 discussielijst (D66 at nic.surfnet.nl).
Aanmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SUBSCRIBE D66
Afmelden: stuur een email naar LISTSERV at nic.surfnet.nl met in het tekstveld alleen: SIGNOFF D66
Het on-line archief is te vinden op: http://listserv.surfnet.nl/archives/d66.html
**********