WAO

[GWC van den Berg]

Alwin Schuur wrote:
> 
> Voordat er gediscussieerd wordt, kan iemand de hoofdlijnen
> van de wet schetsen?
> Als een "arbeidsongeschikte" passend werk vindt, tijdelijk
> voor een jaar bijvoorbeeld, wanneer verliest deze dan zijn
> recht op de "veilige" WAO-uitkering? 
Als men zijn werk
> verliest, in de proeftijd of na dat jaar, is men dan gewoon
> werkloos? 
> Lijkt mij een te groot risico om een baan te aanvaarden.
> 
> Overigens hoe kom je af van het WAO-stempel bij
> solliciteren?

Reactie:
Bij ziekte heeft de werkgever de plicht om een jaar lang loon door te
betalen WULBS. Ziekte is op zichzelf geen reden om niet te werken. De
bedrijfsarts kijkt naar de mogelijkheden tot het verrichten van arbeid
ondanks de ziekte. De activiteiten waartoe de werknemer nog in staat
geacht wordt, behoeven niet overeen te komen met het werk waarvoor men
is ingehuurd. Dit heet passende arbeid. Een kapster met een gebroken
been kan bijvoorbeeld receptioniste werk doen of ander werk, waarbij het
been niet belast wordt.
Na een jaar houdt de verplichting tot loondoorbetaling door de werkgever
op. Het uitvoeringsorgaan doet een keuring, wanneer de verzekerde een
WAO uitkering aanvraagt. Het criterium is ook hier weer, wat de
restcapaciteit van een werknemer is. Iemand met kanker heeft twee dagen
nodig om bij te komen van de cytostatica behandeling en kan dus nog drie
dagen per week arbeid verrichten. Het papieren inkomen dat hij daarmee
derft bepaald het arbeidsongeschiktheidspercentage. Als deze man of
vrouw geen baas meer kan vinden gaat hij voor dat gedeelte in de WW.
Als een werknemer eenmaal in de WAO terecht gekomen is, valt hij de
eerste vijf jaar niet meer onder de WULBS. Bij ziekte wordt de uitkering
direct door het uitvoeringsorgaan uitgekeerd, ook al heeft de ziekte
niets te maken met de oorspronkelijke arbeidsongeschiktheid. Dus iemand
die in de WAO terecht gekomen is vanwege rugklachten en een nieuwe baan
vindt als assistent-manager valt dan toch terug op een "WAO" uitkering
als hij een week verzuimt vanwege een weekje griep.
Arbeidsongeschiktheid ten gevolge van zwangerschap valt ook buiten de
WULBS en ook zij krijgt haar geld direct via het uitvoeringsorgaan. 

Daarnaast is de WAO uitkering een tijdelijke voorziening die heel snel
terugvalt naar een sociaal minimum. Veel CAO's compenseren dat gat,
zodat niet elke werknemer dit in zijn portemonee voelt. Feitelijk is er
dus geen sprake meer van een "veilige WAO uitkering". De WAO zoals wij
die vroeger kenden is feitelijk afgeschaft en vervangen door een soort
opvangconstructie, die snel leidt tot een sociaal minimum.

Deze regeling is gerelateerd aan het verbod op de medische
aanstellingskeuringen, die dankzij van Boxtel per 1-1-1998 kracht van
wet heeft gekregen. Helaas wordt deze wet met voeten getreden. Een
andere manier om deze wet te omzeilen is een assesmentbureau
inschakelen, waar via een achterdeur een inschatting gemaakt kan worden
van de neiging tot ziektegedrag van betrokkene.

De wetgeving heeft inderdaad als ongewenst gevolg dat het gevaarlijk is
om van baan te veranderen. Via de kantonrechtersformule loopt de
werkgever meer risico bij iemand die slechts kort in dienst is dan
iemand die al 25 jaar bij de zelfde werkgever werkt. Ook zijn bepaalde
CAO bepalingen voor iemand met een langdurig dienstverband gunstiger dan
voor iemand met een jaarcontract.

Conclusie:
De huidige wetgeving is gunstig voor WAO'ers die herintreden in het
arbeidsproces. Met name de werkgever loopt geen risico gedurende de
eerste vijf jaar, omdat een ex-WAOer die ziek wordt niet onder de WULBs
valt. Daarnaast kan de werkgever subsidie krijgen en ook de WAOer loopt
geen risico als het niet zou lukken. Hij blijft namelijk aanspraak maken
op de loonderving die hij door zijn gezondheidsprobleem heeft opgelopen.
Overigens is de regeling en de cijfermatige onderbouwing dermate
ingewikkeld, dat ik niet weet hoe dat ongeveer zit. Door een
opeenvolgend aantal gebeurtenissen en beoordelingen kan men wel vrij
gemakkelijk van driemaal modaal op modaal terecht komen, maar dat geldt
ook zonder dat een poging tot reintegratie wordt gedaan.

De calculerende burger doet er goed aan om na elf maanden ziekte, voor 6
weken het werk te hervatten, zodat hij weer een jaar een fatsoenlijk
inkomen behoudt. 

Doordat de WAO een inkomensdervingverzekering ten gevolge van ziekte is
geworden, komen feitelijk alleen nog mensen met een hoog inkomen voor de
WAO in aanmerking. Als men in staat is om de verzekeringsarts te
bezoeken is men per definitie voor enige arbeid geschikt, waarmee op
zijn minst het minimumloon te verdienen is. Dit stuk wordt er dus
afgetrokken voordat men gaat rekenen.
Psychiatrische stoornissen vormen nog de enige uitzondering. Alleen
mensen met een psychiatrische stoornis kunnen de verzekeringsarts
bezoeken, terwijl toch duidelijk is dat zij vanwege hun verwardheid niet
in staat geacht kunnen worden om arbeid te verrichten, althans niet bij
een doorsnee werkgever.

Het moge duidelijk zijn dat de nieuwe regeling op het terrein van arbeid
en gezondheid een moderne vorm van slavernij is. Er wordt nog
uitsluitend gekeken naar wat iemand kan en niet meer naar wat iemand wil
of voor zijn persoonlijke ontwikkeling nodig heeft.
Als we de samenleving vergelijken met een voetbalvereniging, dan leidt
de huidige wetgeving ertoe dat elke speler weer zo snel mogelijk met
pijnstillers het veld wordt ingestuurd en niemand zich meer zorgen maakt
over de effecten op de langere termijn. Deze roofbouw op menselijk
kapitaal is een wel erg doorgeschoten effect van de maatregelen die
genomen zijn om de WAO als afvloeiingsregeling tegen te gaan. 

Gelukkig trekt de arbeidsmarkt aan en heeft de nieuwe wetgeving een
impuls gegeven aan de arbozorg. Deze zorg wordt welliswaar uit een ander
potje betaald, maar het netto efect van de hele operatie is dat het ten
koste van veel menselijk leed alleen maar duurder geworden is. Naast het
afschaffen van de WAO en de privatisering van de ziektewet is er via de
kaasschaaf methode bezuinigd in de zorg. Binnen de zorg is de menselijke
maat verdwenen en heeft plaatsgemaakt voor het product denken. Er worden
geen mensen meer behandeld maar er worden zorgproducten geleverd tegen
een van te voren vastgestelde prijs. Dit heeft wachtlijsten geschapen en
mensen tussen de wal en het schip gebracht. 
Als men namelijk niet voldoet aan de criteria die het zorgprogramma
stelt, dan moet je ergens anders wezen. Binnenkort zal dan ook aan het
Trimbos instituut gevraagd worden om een zorgprogramma te ontwikkelen
voor mensen die buiten de zorgprogramma's vallen. 

De werkgevers willen echter niet dat hun werknemers op de wachtlijst
staan. Zij dringen aan op voorrang. Particuliere initiatieven bieden
zich aan. Extra gelden worden uitgetrokken om de wachtlijsten weg te
werken die men eerst via het budgetteren van de medisch specialist heeft
geschapen. Op grote schaal is de voorrangszorg al jaren aan het groeien.
Minister Borst stelt regelgeving voor die overeenkomt met de gegroeide
praktijk. De Tweede Kamer staat op zijn achterste benen. Minister Borst
neemt het terug en gaat onderzoeken hoe ze de reguliere gezondheidszorg
kan opblazen door de particuliere initiatieven, voortkomend uit de arbo
zorg ook toegankelijk kan maken voor niet-werkenden.

Daarnaast is de Wet op de kwakzalverij afgeschaft. Iedereen kan hulp
verlenen en zorg bieden. In die sector gaat ook veel geld om.
Waarschijnlijk vooral omdat deze zorg door de mensen zelf betaald wordt
en doordat in die sector nog steeds de menselijke maat maatgevend is. 

Het zou erg interessant zijn om het Centraal Planbureau of De Rekenkamer
of een andere instantie eens te laten uit rekenen hoeveel geld er omgaat
in het niet-reguliere circuit en wat er dan over blijft van de
bezuinigingen die de afgelopen jaren zijn doorgevoerd.

Ik denk dat we er niet aan ontkomen om op een wezelijk andere manier
naar gezondheidszorg te kijken. Op de eerste plaats moeten we af van de
tyrannie van het getal. Na de secularisatie en het verdwijnen van de
Grote Verhalen geloven we alleen nog in het economisch perspectief. Dit
nieuwe geloof gebaseerd op de dogma's van beroemde economen heeft tot
gevolg dat we zorg en welzijn zijn gaan bezien als economische
grootheden. Op zichzelf valt daarmee te leven, maar dan moet het ook
consequent gebeuren. Dan moet er een grote belastingverlaging komen en
de zorg radicaal geprivatiseerd worden. Mensen kunnen dan kiezen voor
een vakantie of een open hartoperatie. Burgers kunnen daar dan ook voor
sparen of zich daarvoor verzekeren. De mensen die dan buiten de boot
vallen worden wel opgevangen worden door het Leger des Heils en dan
begint de cyclus die we aan het einde van de vorige eeuw hebben gehad
weer van voren af aan.

Een andere manier is het relativeren van het econonomisch perspectief
ten gunste van de menselijke maat. Het centraal stellen van het primair
proces, waarbij het geld de zorg volgt, i.p.v. dat een geldbuidel leidt
tot een nieuw project, dat feitelijk allang had moeten bestaan.

Het centraal stellen van het primair proces roept bij politici angst op.
Men verwart dit met een open eind financiering of een blanco cheque voor
onbetrouwbare artsen en nog onbetrouwbaardere patiënten voor wie het
duurste nog niet goed genoeg zou zijn. Alsof er sinds de jaren van Den
Uil niets veranderd zou zijn. 

Tegenwoordig zijn er echter allerlei countervailing- powers die binnen
het primair proces spelen. Ik noem maar de WGBO, de doorgeslagen
no-nonsense houding van de professionals, Zorgkantoren en managers die
zich met de inhoud van de zorg gaan bemoeien en de macht van de media,
die de burger mondiger heeft gemaakt en hem meer mogelijkheden heeft
gegeven om invloed uit te oefenen. Ook de stap naar de rechter wordt
gemakkelijker gemaakt.
Vandaag nog diende er een kort geding van een dochter van een 80 jarige
man, die eiste dat alles werd gedaan om haar vader in leven te houden,
terwijl de artsen deze handelingen als medisch zinloos van de hand
wezen. Overigens een obscuur teken dat iets wat vroeger gebruikelijk was
(zie ook het "Op het scherpst van de snede" van Dupuis) nu voor de
rechter gebracht moet worden om te worden afgedwongen. Is er een mooier
voorbeeld te bedenken van een situatie waarin de menselijke maat
ontbreekt. En dit laatste bedoel ik niet als partij kiezend voor een van
beide partijen, maar voor het geval op zich. Kennelijk was de arts
patiënt relate al dermate verziekt, dat de rechter er aan te pas moet
komen.

Ik realiseer mij dat het korte antwoord dat ik wilde geven, een beetje
is uitgelopen. Ongemerkt heb ik veel verschillende zaken de revue laten
passeren, die buiten de vraagstelling liggen. Toch denk ik dat al deze
zaken op een ingewikkelde manier met elkaar samenhangen. De valkuil
lijkt al jaren te zijn dat men zich blind staart op onderdelen, terwijl
het "geheel" onvoldoende onderwerp van discussie en gesprek is.

Met vriendelijke groeten,

Gerard van den Berg, lid van D66.