Consultatief referendum? Kweenie...

[Herman Beun]

Robert Jan Jonker schreef:

> In principe mee eens; ik zie geen fundamenteel verschil tussen een
> consultatief referendum en een breed opgezette meningspeiling.

In principe ook mee eens: Een referendum is, door de 'brede
maatschappelijke discussie' die eraan vooraf gaat en door de
plechtigheid in het stemhokje, iets heel anders dan een opiniepeiling.
We hebben liever een half ei dan een lege dop, tenslotte.

De vraag is alleen of het referendumvoorstel dat nu door een
conservatief veto is getroffen zélf niet een tamelijk lege dop was. De
handtekeningendrempel was al idioot hoog, en dan nog die opkomsteis...
het is maar de vraag hoeveel referenda daar echt mee gehouden hadden
kunnen worden.

En dan is de keuze tussen de ene halflege dop en de andere. Welke van
de twee is dan de zekerste weg naar het hele ei van een volwaardig,
bindend referendum: Is dat het oude voorstel, met zijn ingebouwde
risico dat kiezers zich teleurgesteld van het referendum zouden
afwenden voordat eindelijk eens een opkomstdrempel gehaald werd? Of is
dat een consultatief referendum, met een reëlere handtekeningeneis en
zonder opkomstdrempel (die is dan immers zinloos geworden), dat formeel
niet bindend is? Hoe groot het risico is dat de uitslag van een
consultatief referendum genegeerd wordt en kiezers op die manier in het
referendum teleurgesteld worden, dat vind ik moeilijk in te schatten.
Zolang onder de meeste Nederlanders (ook D66-ers) nog het idee leeft
dat referenda net zoiets zijn als verkiezingen en dus "eigenlijk"
opkomsten van minstens 70% horen te hebben, denk ik dat dat risico wel
serieus moet worden genomen, maar de afweging tussen beide opties is
wat mij betreft fifty-fifty.

Hoe dan ook, over consultatieve referenda wordt wel al weer een hoop
onzin beweerd. Zo zouden onze buurlanden ook consultatieve referenda
hebben en zouden hun regeringen de uitslag eigenlijk altijd
respecteren. Dat klopt niet. De meeste Europese landen (Oostenrijk,
Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, IJsland, Ierland,
Italië, Portugal, Spanje, Zweden en Zwitserland) hebben namelijk juist
bindende referenda, en die staan ook nog eens in hun grondwet.

Alleen België en het Verenigd Koninkrijk hebben consultatieve referenda
die niet in de grondwet staan (Het VK heeft überhaupt geen grondwet).
Van deze landen heeft België slechts een keer een referendum gehouden
(over de monarchie, kort na WOII), en is het in het VK (net als in
Frankrijk) niet de kiezer maar de regering die het initiatief neemt om
een referendum te houden. Als gevolg daarvan is het referendum hier
verworden tot een plebisciet ter legitimering van het regeringsbeleid:
het wordt alleen uitgeschreven als men zeker is van de meerderheid --
geen wonder dat de uitslag dan gerespecteerd wordt! Zo leverde in
Frankrijk het referendum over het Verdrag van Maastricht onverwachts
zo'n nipte meerderheid op (51%), dat over het Verdrag van Amsterdam
maar geen referendum meer gehouden werd.

Noorwegen is een interessant geval: dat land legt in zijn grondwet de
wetgevende macht bij het parlement en zegt daarbij niets over het
referendum, maar de referenda die er gehouden worden (zoals over EU-
lidmaatschap) zijn wel bindend. Het kan dus wel, als je maar wilt! Maar
ik heb dan ook nooit goed begrepen waar in onze grondwet staat dat
referenda niet bindend kunnen zijn.

> Het wordt iets anders als we met een consultatief referendum het
> recht van volksinitiatief (op nationale en gemeentelijke schaal)
> kunnen regelen. Dan wordt het wel de moeite waard. 1 van de eerste
> voorstellen die we dan als D66 niet via de Kamer maar via de stembus
> indienen is het voorstel tot invoering van het correctief referendum.

Iets dergelijks is in Beieren inderdaad gelukt in 1995: Ondanks zeer
hoge drempels voor het (bindend) volksinitiatief is toen (zeer tegen de
zin van de CSU die een absolute meerderheid in het parlement had) een
volksinitiatief aangenomen waarmee de drempels aanzienlijk verlaagd
zijn.

Herman

P.S.: Als ik NOVA goed begrijp lijkt de VVD nu aan te sturen op óf
Borst in het zadel houden óf een consultatief referendum in ruil voor
voortzetting van de coalitie. Áls we voor voortzetting van paars
kiezen, lijkt het me geen vraag dat we natuurlijk voor dat referendum
kiezen. Borst kan met opgeheven hoofd vertrekken (haar valt sowieso
niet zo veel te verwijten), en wij hebben dan én een referendum én een
minister die tenminste haar politieke verantwoordelijkheid genomen
heeft.
-------------------------------------------------------------
Herman Beun              Arnhem, Gelderland, Nederland, EU
CHBeun at worldonline.nl    http://home.worldonline.nl/~chbeun/
-------------------------------------------------------------
Opschudding in D66: http://welcome.to/opschudding
-------------------------------------------------------------
Representative democracy is a contradiction in 4 year terms
-------------------------------------------------------------