Werk en (basis)inkomen

[Robert Jan Jonker]

At 10:43 15-7-99 +0200, Paul Doucet wrote:
>Allereerst: deze discussie is van het soort dat we in D66 vaker moesten
>voeren. Te vaak roepen we maar wat omdat een idee ons wel aardig lijkt,
>zonder veel te letten op de gevolgen en neveneffecten.

Van harte mee eens.

>Maar ingewikkeld is het wel, en ik heb net als Chido Houbraken behoefte aan
>een overzicht van de aspecten van het basisinkomen dat, inderdaad, niet
>naar het basisinkomen toeredeneert (Arie Dirkzwager, Robert Jan Jonker), of
>juist ervanaf (Emiel Stolp).
>
Ik ontken niet dat ik voorstander ben, maar ik redeneer er volgens mij niet
bewust naar toe; ik denk dar er meer goede dan slechte kanten aan zitten,
in vergelijking met de huidige situatie die ook gemaakt, en dus arbitrair is.

>Over de discussie tot nu toe:
>
>1. Emiel Stolp gaat naar mijn gevoel wat kort door de bocht met zijn
>afwijzing ("ik zie nadelen, dus ben ik tegen"), maar hij noemt wel een paar
>serieuze bezwaren. Sommige daarvan berusten echter vooral op de gekozen
>financieringsconstructie: werkgevers betalen f 1500 belasting voor elke
>werknemer. Als deze tamelijk willekeurig uitziende constructie (die
>bovendien de zelfstandigen vergeet) zulke nadelen heeft zou je gewoon een
>betere moeten kiezen die dat bezwaar niet heeft. Of zie ik dat te simpel?

Die financieringsconstructie die Arie aangeeft is me ook te simpel: we
moeten niet iets afzonderlijks voor de financiering van het basisinkomen
regelen, maar doorrekenen hoe we, uitgaande van het basisinkomen, de
landelijke huishouding in evenwicht houden; vandaar ook de noodzakelijke
integratie met andere voorstellen op fiscaal gebied.

>Overigens is het mij een raadsel waarom Arie Dirkzwager in Emiels bezwaren
>aanleiding ziet diens motieven in twijfel te trekken en onheus te worden.
>
>2. De effecten op het arbeidsaanbod.
>Volgens de gelovigen zullen die positief zijn, volgens de ongelovigen
>negatief. Maar zo te zien delen zij het achterliggende waardeoordeel dat
>dat "goed" resp. "slecht" is. Werk, werk, werk!
>Maar mij lijkt een van de interessante kanten van het basisinkomen nu juist
>dat het een minder krampachtige houding belichaamt tegenover het
>arbeidsethos. Jullie kennen het verhaal: we doen stelselmatig, en met
>succes, ons best de productiviteit te verhogen, waardoor de totale
>hoeveelheid werk slinkt; maar tegelijkertijd eisen we dat ieder die kan
>werken ook werkt. Dat wringt, en het wringt structureel. In feite is het
>dan een welkom verschijnsel dat sommige mensen niet zo nodig hoeven. Het
>basisinkomen komt daaraan tegemoet.

Helemaal mee eens, en dat is voor mij ook een van de hoofdredenen om ten
principale voorstander te zijn, de verrekening is techniek waar we wel
uitkomen als we het met elkaar voldoende willen.

>Dat zou anders worden als we met zijn 15 miljoenen thuis zouden blijvn en
>maandelijks onze f 1500 hopen te incasseren. Dat zal niet gebeuren, maar de
>vraag is natuurlijk: hoevelen zullen dat doen? Ik zie daarover alleen
>gissingen, en dan nog niet eens gegiste aantallen. Is daar niets over
>bekend?

Ik weet niet of daar ooit onderzoek naar gedaan is.

>
>3. De hoogte van het basisinkomen.
>Mark Giebels zegt:
>'[...] 1000 gulden per maand geschikter en realistischer. Daarmee wordt de
>stimulans tot werk weer groter.'
>Over de precieze bedragen wil ik niet twisten, maar -even aannemend dat je
>van f 1000 niet kunt rondkomen- denk ik dat je de boel een beetje voor de
>gek houdt wanneer je dat een basisinkomen noemt. Van een basisinkomen moet
>je, zoals van de AOW, kunnen zeggen dat je ervan kunt leven.

Eens, 1000 lijkt me te weinig; 1500 misschien te veel, maar heel veel
minder zal het niet kunnen worden om niet toch opnieuw een roep om
aanvullende regelingen te krijgen.

>Op zichzelf kun je een constructie verdedigen waarin je iedereen een
>forfaitair bedrag geeft om van een hoop administratieve peanuts af te zijn
>(zoals de belastingdienst dat bijv. doet met reiskosten). Maar dan heb je
>het wat mij betreft wel over iets anders dan een basisinkomen.
>
>4. Belastingen
>Robert Jan Jonker schrijft dat je het basisinkomen moet combineren met een
>verschuiving van de belasting op inkomen naar de belasting op uitgaven. Als
>hij dat nader uitlegt kan ik misschien begrijpen waarom dat zo is.
>Als hij gelijk heeft zou er wat mij betreft wel een probleem bijkomen. Het
>zou namelijk neerkomen op het loslaten -geheel of gedeeltelijk- van de
>belastingheffing naar draagkracht (dat wat je *kunt* uitgeven i.t.t. wat je
>feitelijk uitgeeft). Dat beginsel, "de sterkste schouders ...", heb ik
>altijd zeer billijk gevonden. En in elk geval is het een zeer politiek en
>zeer basaal uitgangspunt, dat grondige discussie verdient als je het wilt
>veranderen. Een belangrijk keuze-element ook in het spanningsveld tussen
>sociaal en liberaal.
>
Dat beginsel sat ik ook van harte achter; maar ik ga ervan uit, en de
praktijk laat dat volgens mij ook zien, dat mensen naarmate ze meer gaan
verdienen ook meer uit gaan geven. Overigens heb ik denk ik niet geschreven
dat die verschuiving een voorwaarde sine qua non voor een basisinkomen is;
het is een verschuiving die we vanuit duurzaamheidsoogpunt ook willen, en
die voor een aantal gewenste ontwikkelingen in hoe we omgaan met onze
omgeving, elkaar en bijv. de beschikbaarheid van grondstoffen dezelfde
richting opwerken.
Door de collectieve lasten zoveel als nu op de inkomens uit arbeid te laten
vallen maken we arbeid kunstmatig duur, en is verbruik van grondstoffen en
aantasting van de natuurlijke omgeving nog steeds te goedkoop.



Robert Jan Jonker
Utrecht