bijdrage najaarsnota

Fri Dec 17 21:06:29 CET 1999

Zoals beloof hierbij mijn spreekaantekeningen voor het debat over de
najaarsnota, afgelopen woensdag.
Groeten,
Bert Bakker.
----
Aantekeningen Bert Bakker (D66) voor het debat over de Najaarsnota

Den Haag, 15 december 1999

1. Als de voortekenen niet bedriegen, sluiten we het jaar 1999 af met een
financieringsoverschot. Zelfs de zo terughoudende en voorzichtige minister van
financiën houdt daar nu openlijk rekening mee, zo bleek gisteren in de Eerste
Kamer. Dat valt me mee – ik zou erop hebben gegokt dat hij dat morgen of
vrijdag zou hebben gedaan – in ieder geval na dit debat. Maar het kon
natuurlijk niet uitblijven: sinds de najaarsnota zijn de verwachtingen alleen
maar beter geworden. De economische groei valt mee, de groei van de export
valt mee, de Sinterklaas- en Kerstinkopen lopen als nooit tevoren, en ook de
voorspellingen voor het komende jaar worden met de dag beter. 
2. Het zit dus erg mee, maar niet minder gemeend is het, als ik de minister
van Financiën gelukwens met deze essentiële omslag in de financiële positie
van de overheid. De economie kan het immers wel goed doen, maar er is beleid
en volhouden voor nodig om daarvan ook te profiteren. Zonder Zalmnorm was het
niet zover gekomen. Ik herinner aan de economische voorspoed van 10 jaar
geleden, die ook toen leidde tot een lager tekort, maar slechts mondjesmaat,
terwijl het weer mis ging zodra zich enige tegenslag aandiende – een ‘tandje
lager’, heette dat toen. Ik meen echt dat het naast de economische voorspoed
ook in belangrijke mate een verdienste is van a. de goede afspraken in twee
regeerakkoorden, en b. het beleid en de inzet van deze minister dat een
minister van Financiën van een slecht-nieuwsminister een goed-nieuwsminister
kon worden. 
3. Deze goed-nieuwsshow roept natuurlijk wel vragen op. Die vragen zijn dan
ook al breed gesteld, zowel tijdens de debatten over de Miljoenennota en de
Algemene Financiële Beschouwingen in september, als in de maanden daarna.
Reeds vorige zomer heeft de D66-fractie bepleit om halverwege de
kabinetsperiode een midterm-review te hebben over het financiële beleid
tijdens deze kabinetsperiode. De aanleiding daarvoor neemt met de dag toe.
Laat ik de redenen op een rijtje zetten.
- als er geen financieringstekort meer is, zijn er strikt genomen ook geen
afspraken meer over wat daarmee te doen. Men kan naar analogie zeggen dat dan
de staatsschuld moet worden verminderd –het gecumuleerde tekort immers van de
afgelopen 25 jaar-, maar het zou verstandig zijn om daarover expliciet
afspraken te maken, die wat mij betreft ook breed gedragen zouden moeten
worden, niet noodzakelijkerwijs uitsluitend door de huidige regeringspartijen.
Een gestage reductie van de staatsschuld is immers echt een nationaal belang,
en leidt tot meer draagvlak om de kosten van vergrijzing te betalen, en stap
voor stap ook tot een grotere uitgavenruimte.
- een andere reden om nog eens goed de afspraken te bezien betreft de omvang
van de lastenverlichting. We kennen allemaal de systematiek; naast de 5 (4,6)
miljard uit het regeerakkoord en het goedmaken van de lastenverhoging uit
1999, loopt de teller voor de lastenverlichting momenteel snel op. Geen
misverstand, dat is ‘all in the game’, zolang we daarover niet anders
afspreken. Maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om toch
kritisch te bezien of het nu wel de beste afspraak is om de lastenverlichting
verder op te lieren, of dat het beter is, zowel uit oogpunt van economische
temperatuur (discussie verhitting) als uit oogpunt van de verhouding tussen
‘private welvaart en publieke armoede’ om ons af te vragen of de afspraken nog
wel zo actueel zijn.
- en dan is er nog de terechte vraag of er niet versneld kan worden
geïnvesteerd in belangrijke sectoren als onderwijs, zorg en milieu, die immers
onder de druk van de bezuinigingen van de afgelopen 20 jaar eveneens
gecumuleerde tekorten hebben opgebouwd, die pijnlijk aan het licht komen, of
het nu via wachtlijsten is, het lerarentekort of de vertraging in de aankoop
van natuurgebieden. Natuurlijk is het zo dat een afgeloste staatsschuld ook
extra investeringen hier mogelijk maakt, dankzij bespaarde rente-uitgaven,
maar als de nood hoog is, is dat niet voldoende. En de nood is hoog, in
sommige sectoren. Extra investeringen zijn broodnodig en geboden. Ook voor het
publieke draagvlak: het is niet uit te leggen dat de economie alle records
breekt, en ondertussen de wachtlijsten blijven bestaan. 

4. Kortom: vragen die beantwoord moeten worden door een kabinet en een
coalitie die niet op de automatische piloot wil vliegen, maar juist ook als er
veel rugwind is zich blijft afvragen wat het beste is voor het land en het
beleid. Daarom wil mijn fractie komend voorjaar (ik denk aan maart, na het
gereedkomen van het nieuwe Centraal-Economisch Plan, dus tijdens de discussie
over de kaderbrief) een midterm-review. Maar ik voeg er een ding aan toe: wat
D66 betreft is en blijft er alle reden voor soliditeit. Het stomste wat we
zouden kunnen doen is de trossen los gooien en toegeven aan politieke
korte-termijnreflexen. We moeten onszelf niet voor de gek houden dat we er al
zijn – het verschil tussen financieringstekort en staatsschuld is immers
louter boekhoudkunde. 
5. Ik heb me daarom nogal geërgerd aan de gegroeide praktijk tijdens de
begrotingsbehandelingen in de afgelopen maanden, waarin de ene na de andere
woordvoerder meende dat het speelkwartier definitief was uitgebroken, of zelfs
de grote vakantie, en wens op wens werd gestapeld, te regelen bij ‘de
voorjaarsnota’. De voorjaarsnota als toverwoord. Ik heb het totale aantal niet
geteld, maar er liggen tientallen  moties – vooral van pvda-zijde, maar onder
druk van het begrotingsdebat niet zelden mee-ondertekend door d66 en vvd, we
hebben allemaal boter op het hoofd – die het kabinet vragen om extra geld bij
de voorjaarsnota. Nou is het wel weer prettig voor een minister van financiën
dat hij er tientallen heeft – 1 of 2 zijn veel moeilijker te negeren dan 20 of
30 – maar zo moet het dus in ieder geval niet. De regel is dat de boeken dicht
gaan na de algemene politieke en financiële beschouwingen – wie daarna nog wat
wil kan amenderen, of de volgende gelegenheid afwachten, maar er is geen enkel
excuus voor ongedekte cheques; leuk om de krant te halen, leuk naar het veld,
maar rampzalig voor het algemeen belang. Zo ging het in de jaren 70 en 80, en
daarom betalen we jaarlijks 30 miljard gulden aan rente. Ik hoop echt samen
met de collega’s hier te kunnen vaststellen en afspreken dat we daarmee
ophouden. Het is goedkoop scoren, en in plaats van er iets mee te bereiken
maken we ons er alleen maar belachelijk mee. Dat geldt in het algemeen al voor
de enorme motie-inflatie die ons de afgelopen twee maanden is overkomen bij de
achtereenvolgende begrotingsbehandelingen (gelukkig een regering met zo’n
Kamer), maar dat geldt zeker voor de opeenstapeling van financiële claims en
wensen, hoe belangrijk de onderliggende problemen ook zijn. Er is niemand die
ons nog serieus neemt in deze opstelling – en al helemaal het kabinet niet. Ik
kijk naar alle collega’s, maar ook wel met enige nadruk naar collega Crone,
die op dit punt zijn fractie misschien toch nog maar eens goed moet
voorlichten. 
6. Ik kom tot enkele meer specifieke punten naar aanleiding van de
najaarsnota. Om te beginnen een aantal vragen over de invulling van de moties
naar aanleiding van de algemene politieke beschouwingen. Het eerste punt waar
ik bij wil stilstaan betreft het extra geld voor natuur. Tijdens het debat
over de miljoenennota is gewisseld dat de aanleg van de ecologische
hoofdstructuur (aankoop en aanleg keten van natuurgebieden) werd vertraagd
door de gestegen grondprijzen. Verwacht werd toen dat door de
grondprijsstijging van 8 procent er gedurende deze kabinetsperiode 3 keer 70
miljoen tekort zou zijn om vertraging te voorkomen. Gedachte was dat dit
tekort (210 miljoen) wellicht in een klap bij de najaarsnota zou kunnen worden
afgestort, respectievelijk om 3 x 70 miljoen toe te voegen. In dat licht heeft
het incidentele bedrag van 50 miljoen dat bij najaarsnota is uitgetrokken mij
enigszins verbaasd. Daarom vraag: hoe zit het nou precies met dat tekort en
met de grondprijsontwikkeling, hoeveel schat het kabinet is er tot en met 2002
extra nodig, en hoe denkt het kabinet daarin te voorzien, als het niet is bij
deze najaarsnota? D66 hecht sterk aan dit punt, en de Kamer ook, getuige de
brede steun voor de motie-De Graaf tijdens het debat over de MN.
7. Waar ik niets van terugvind, en ik meen dat dit punt ook tijdens de
VROM-begroting niet is opgelost, is het terugdraaien van de bezuiniging op de
geluidsisolatie langs snelwegen. Op het bestaande 10-jarenprogramma stelde
minister Pronk voor om achtereenvolgens 10, 15 en 20 miljoen te bezuinigen, in
totaal in deze kabinetsperiode dus 45 miljoen. De Kamer heeft bij motie
uitgesproken dit niet te willen, al begrijp ik wel dat de minister van
financiën wil voorkomen dat ministeries op zo’n manier onder op zich terechte
bezuinigingstaakstellingen uit willen komen. Maar die geluidsschermen moeten
er hoe dan ook komen: stand van zaken?
8. Dan meer in algemene zin een vraag naar de verwachtingen voor dit jaar
m.b.t. onderuitputting. De benodigde onderuitputting, die conform de
in/uitmethode (sorry voor het jargon) vorig jaar nog als taakstelling in de
najaarsnota zat, is dit jaar al gerealiseerd. Dat betekent dat elke gulden
uitgavenmeevaller (en de ervaringen van vele jaren leren ons dat die guldens
er weer zullen komen) ook direct beschikbaar zijn als onderuitputting binnen
het uitgavenkader voor 1999. In dat licht vraag ik het kabinet om a.
bovenstaande punten (geluidsschermen, natuur) nog eens goed tegen het licht te
houden, b. meer in het algemeen te willen aangeven of er mogelijkheden zijn om
de zo nodige investeringen in met name openbaar vervoer te versnellen of uit
te breiden. Er is nog steeds een tekort van 261 miljoen (meen ik) in het fes.
Hoe eerder dit is afgestort, hoe eerder ook het zgn. ‘bruggetje van De Graaf’
uit het regeerakkoord komend voorjaar (als de gasinkomsten blijken mee te
vallen) actueel kan worden, wat mij betreft ook onderdeel van de discussie
rondom de midterm review trouwens. 
9. Verminderen schuldenlast arme landen – terechte oproep om te bezien of we
daar extra kunnen presteren. Ambitieuze inzet kabinet gevraagd.
10. Taalonderwijs nieuwkomers – teruggevorderde gelden 1997. 
11. Volksgezondheid – debat over suppletore begroting.
12. Diverse losse punten.

____________________________________________________________________
Get free email and a permanent address at http://www.netaddress.com/?N=1