Geloof en politiek handelen

[Michiel Scheffer]

Beste Jan en Mimy,

Dank voor het aanvullend commentaar. Mijn uitspraak is er een van
"sweeping generalisation" waar de Balkan velen tot gebracht heeft. Wie
Claudio Magris' Donau leest krijgt een beschrijving van de stad "Bela
Crkva" (witte kerk in het serbo-kroatisch) in het Banaat, de streek
oostelijk van Voivodina. Deze stad kent nog een russische, griekse en
een roemeense-orthodoxe kerk, een synagoge, een protestants tempel een
katholieke kerk een mosquee om dienst te doen voor de servische,
roemeense, slowaakse, hongaarse, duitse, spaanse en joodse minderheden. 
De Banaat is lange tijd een kaleidoscoop geweest, geen uitzondering in
de "tidal lands" van Vistula tot Vardar (de treffende kwalificatie van
de franse geograaf Jean Gottmann 1947). Deze samenlevingen waren puzzels
van culturen waarin men zich wentelde in verschillen maar ook bruggen
wist te slaan. Canetti die iets verder benedenstrooms woonde sprak al
snel vijf talen. Het is net als in Brussel waar een zichzelf
respecterende burger vier talen sprak (frans, brusseleirs, vlaams en
nederlands) maar waar de terreur van de ethnische zuiverheid het
mono-linguisme gheeft bevordert, lees het cultureel autisme.

Aan deze kaleidoscoop is in de laatste 10 jaar een einde gekomen; niet
zozeer door de wens van de meerderheid, maar door de "concerted action"
van een fractie van het politiek spectrum die niets zag in het
stedelijk-cosmopolitisch multi-ciulturalisme. Men hoeft er maar Misha
Glenny (The Fall of Yugoslavia) of Laura Silber (The Death of
Yugoslavia) op na te slaan om deze ontwikkeling goed gedocumenteerd te
krijgen. Het was niet de eerste zuivering want ook de Duitsers en Russen
zijn er in geslaagd om de sociaal-culturele evenwichten in Midden-Europa
in korte tijd te verstoren. Inderdaad waar zogenaamde groepskenmerken de
mens gaan merken gaat het individu verloren. 

Ik denk met weemoed aan een avond stappen in Belgrado in mei 1996. Het
waren de weinige maanden van hoop tussen twee tijdperken van ellende. We
waren uit met vier Joegoslaven, een volbloed was er niet bij want ze
hadeen elk van hun servische, kroatische, montenegrijnse, albanese of
hongaarse wortelen. Ze dachten nog aan hun weekenden stappen in
Joegoslavie. Vrijdag dansen in Sarajevo, Zaterdag liggen aan het strand
in Dubrovnik, 's avonds techno-rock in in Zagreb en zondag nog op
kroegentocht in Belgrado. 

Ze misten Sarajevo, en wisten ook niet meer dat het bestond. De gebouwen
zijn er nog maar de multiculture sfeer is er weg. Milosevic is er met de
ethnische neutronenbom langs geweest. Nu werkt hij Kosovo door met de
hoop op een Servisch zuiver land. Wat is de bijdrage van Servie aan de
wereld geweest. Als kaleidoscoop van culturen was het een voorbeeld, als
zuivere cultuur kan ik geen schilder, schrijver of componist bedenken
waar we Servie dankbar voor zijn. Wie er een weet te noemen zal ik
dankbaar zijn.  

Dit is meer dan de bommen het drama van Joeoslavië. De bommen zijn ean
tragisch gebaar van een westerse samneleving die voor haar waarden staat
en ook haar eigen verleden niet is vergeten. Ze brengen geen herstel van
een samenleving die al tien jaar geleden ondermijnd is. Uiteindelijk
maakt Milosevic ook Servie kapot want het cosmopolitische, levendige
Belgrado gaat nu ook ten onder. Daar helpen bommen niet mee en het drama
is dat het Westen er nu en ook de laatste tien jaar niet in is geslaagd
om een politieke dynamiek in Servie op gang te brengen of te
ondersteunen die een democratisch multi-cultureel ideaal koestert. Het
is nu wellicht ook te laat. 

Voor al diegenen die aan Giro 555 hebben gegeven, ghet steunen van B92
is minstens even belangrijk. Giro 7676 t.n.v. Press Now. Er is nog maar
ƒ 13.600 op gestort dus kunnen ze wel wat gebruiken.

VrGr    Michiel Scheffer